SUKUKUN SÖZLEŞME YAPISI (MÜREKKEP, KARMA VE KENDİNE ÖZGÜ OLUP OLMAMASI BAKIMINDAN)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 25 - 50, 30.12.2017

Ahmet İnanır

Öz

Sukuk, günümüz
dünyasında yaygın bir şekilde kullanılan varlığa dayalı menkul
kıymetleştirmeden etkilenerek geliştirilmiş çağdaş İslamî sermaye piyasasının
en önemli finansal ürünlerinden biridir. Daha önce geliştirilmiş finans
ürünlerinin pek çoğunu da içinde barındırmaktadır. Teorikte pek çok sukuk türünün bulunduğu tespit edilmiş, araştırmada ise
pratikte en çok uygulanan ve sukukun dayandığı varlığın cinsine göre,
“mal satımına dayalı sukuk”, “menfaat satımına dayalı sukuk” ve “ortaklık
esasına dayalı sukuk” ele alınarak akit
yapıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sukuk, teoride mal, menfaat veya
proje satımına dayanır. Bu sayede sahiplerine misli nitelikte ortaklık hakkı
sağlar. Bir sukuk ihracı işleminde mal, menfaat veya projenin sahibi olan
kaynak kuruluş (sermaye ihtiyacı olan), sukuk çıkaran özel amaçlı kuruluş ve
sermaye sahipleri yanında birden fazla sözleşmede bir akitte birleşir. Bu
birleşme mürekkep, karma ve kendine özgü bir şekilde de olabilir. Bu makalede
mürekkep, karma ve kendine özgü olup olmaması bakımından sukukun sözleşme
yapısı incelenmektedir. Araştırma neticesinde sukukun birçok türü olduğu
görülmüş, bunlardan bir kısmının mürekkep, diğer bir kısmının ise karma akid
olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Fıkıh, Finans, Sözleşme

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, İstanbul: Çağrı Yay., 1982.
• Akkanat Halil, Emrehan İnal ve Dğr., Özel Borç İlişkileri (Ders Notları). Erişim . http://hukuk.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2015/01/ders_notlari.pdf. (07 Haziran 2015)
• Azzâm, Hamid Fahri, “Hükmü ictimâ’ul-ukûd fi safkatin vâhidetin-Dirâsetün Te’sîliyyetün Tatbîkıyyetün Muâsıratün”. Mecellet’ün-Ürdüniyyetün fi’d-dirâseti’n-İslâmiyye, Ürdün 1428/2007, Cilt: III, Sayı: 1, s. 167-184
• Bayındır, Servet, Fıkhî ve İktisâdî Açıdan İslâmî Finans (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yay., 2015. “Menkul Kıymetleştirme Uygulamaları ve Fıkıhtaki Yeri”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İstabbul, 2007, Sayı: 16, s. 249-273.
• Ceylan, Ali - Korkmaz, Turhan, Sermaye Piyasası ve Menkul Değerler Analizi, Bursa: Ekin Kitapevi, 2000.
• Durmuş, Abdullah , “Modern Bir Finansal Araç Olarak Sukuk ve Fıkhi Açıdan Tahlili”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2010, Sayı 16, s. 141-156.
• Erdenk, Erdem, İş Hukukunda İsimsiz (Karma ve Kendine Özgü) Sözleşmeler, İstanbul: Legal Yay., 2008. Hammâd, Nezih Kemâl, el-Ukûdü’l-mürekkebe fi’l-fıkhi’l-İslâmiyyi, Dımeşk: Dâru’l-kalem, 1325/2004.
• ___, “el-Muvâtaatü alâ icrâi’l- ukûdi’l müteaddideti fî safkatin vâhidetin”, Mecellet-ü mecmei’l-fıkhi’l-İslâmiyyi, 1426/2005, Sayı: 27, s.74-108.
• ___, Kadâyâ Fıkhiyye Muasıra fi’l-Mâlî ve’l-İktisad Dımeşk: Darü’l-Kalem, I. Baskı, 1421/2001.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed, Bidâyetü'l-Müctehid ve Nihâyetü'l-Muktesıd, I-II, Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî, 1975.
• İmrânî, Abdullah b. Muhammed b. Abdullah, el-Ukudü’l-maliyyeti’l-mürekkebe: dirasetün fıkhiyyetün ta’siliyyetün ve tatbikiyyetün,
• Riyâd: Dâr-u Künûzü İşbîliyâ, 1431/2010.
• İnanır, Ahmet, İslâm Hukukunda Bileşik-Mürekkep Mâlî Sözleşmeler ve Çağdaş Finansman Yöntemlerindeki Uygulamaları, Ankara: Gece Kitaplığı Yay., 2015.
• Kallek, Cengiz, “Sak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay., 2008, cilt: XXXV, s. 584-586.
• Kisbet, Mustafa “İslam Hukukuna Göre Satılan Malın Kabzı ve Hükümleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 16, 2010, s. 477-490.
• Kister, M. J., “Peygamber’in Pazarı”, çev. Abdullah Kahraman, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas, 2002, sayı: VI/II, 25-29.
• Komisyon, Faizsiz Bankacılık Standartları, Çev. İshak Emin Aktepe/Mehmet Odabaşı, İstanbul 2012.
• Kuntalp, Erden, Karışık Muhtevalı Akit, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları (Yay. No: 291), Ankara 1971.
• Öcal, Nurcan, Türkiye'de Menkul Kıymetleştirme Uygulaması, Etkileri, Sorunları ve Çözüm Önerileri, Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, 1997.
• Şensoy, Necdet, “İslamî Kurallara Uygun Finansal Sistem Bağlamında Bir Finansal AraçOlarak Sukuk Uygulamaları”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri -Tebliğ ve Müzâkereler-, Tartışmalı İlmî Toplantı, 27-28 Nisan 2012, Konevi Kültür Merkezi, Konya: Meram Yay., İstanbul: Ensar Yay., 2012, s. 329-346.
• Topal, Şevket, “İslâm Hukûkunda Alım Satım Piyasasına Yönelik Bazı Düzenlemeler”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi [www.dinbilimleri.com], 2005, cilt: V, sayı: 1, s. 213-226.
• Yardımcıoğlu, Mahmut- Ayrıçay, Yücel- Sabuncu, İbrahim-Gerekli, İsa, “Türkiye’de Sukuk: Kira Sertifikaları”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2014, cilt: IV, Sayı 1 (Haziran), s. 199-222.
• Yeniçeri, Celal , İslam İktisâdının Esasları, İstanbul: Şamil Yay., 1980.