ŞEYH HÂLİD DİVANI’NDA GÖNÜL TASAVVURU

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 2, 251 - 265, 30.12.2017

Yılmaz Öksüz

Öz

İnsanın maneviyatının merkezi ve hislerinin kaynağı olan gönül, edebî
açıdan da önemli bir konuma sahiptir. İster beşerî anlamda olsun ister ilahî,
her durumda âşık-sevgili ikilisinin buluşması noktası ve aşkla ilgili
gelişmelerin yaşandığı mekandır. Divan edebiyatında muhtelif şekillerde ele
alınan kavram, tasavvuf edebiyatında genelde yüce sevgilinin tecelligâhı olarak
tasavvur edilir ve ona lâyık olması gerektiği dile getirilir. Çeşitli tasavvur
ve tamlamalarla edebî ürünleri zenginleştiren gönül, geçmişten bugüne kadar, birçok
mutasavvıf şairin ilgisini çekmiş ve mısralarına konu olmuştur. Gönül kavramını
eserinde önemle istimal edenlerden biri de son dönem mutasavvıf şairlerinden
Şeyh Hâlid’dir. Bu makalede, Şeyh Hâlid Efendi’nin gönül tasavvuru ele
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Tasavvuf, Şeyh Hâlid, Divan, Gönül

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil, Keşfü’l-hafâ ve Muzîlü’l-ilbâs, Beyrût: el-Mektebetü’l-asriyye, 2006.
• Albayrak, Nurettin, Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yayınları, 2004.
• Aşkun, Vehbi Cem, Sivas Şairleri, Sivas: Kâmil Matbaası, 1946.
• Atik, Hikmet, “Eşrefî Bir Şair: Eşrefzâde Ahmed İzzeddin Efendi”, İznikli Gönül Adamı Eşrefoğlu Rûmî, ed.: Bilal Kemikli, İznik: Uludağ Yayınları, 2010, 279-289.
• Bakırcıoğlu, N. Ziya Şah Beyitler, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2004.
• Bâkiler, Yavuz Bülent, Sözün Doğrusu 2, İstanbul: Size Dergisi Yayınları, 2004.
• Banarlı, Nihat Sâmi, Türkçe’nin Sırları. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 1999.
• Kemikli, Bilal, Sûfi Şairin İzinde Şiir ve İrfan, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.
• Kurnaz, Cemal, “Gönül”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 14: 150-152. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kutlu, Ahmet, Şeyh Hâlid’in Mektubâtı’nda Din ve Tasavvuf, Sivas: Asitan Yayınları, 2011.
• Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
• Özköse, Kadir, “Şeyh Hâlid Efendi’nin Divanı’nda İnsan-ı Kâmil Düşüncesi”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, Sivas: 2016, 20 (2), 385-417.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2000.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 2006.
• Şeyh Hâlid, Hilâfetnâme, CÜ İlahiyat Fak. Kütüp., Yazma Eserler Bölümü, no: 003. Tatcı, Mustafa, Yûnus Emre Dîvân ve Risâletü’n-Nushiyye, İstanbul: H Yayınları, 2008.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• Yıldız, Alim, Sivaslı Şairler Antolojisi, İstanbul: Sivaslılar Vakfı Yayınları, 2003.
• Yıldız, Alim, Şeyh Hâlid Divanı, Sivas: Asitan Yayıncılık, 2011.
• Yıldız, Alim, Şiirin Gölgesinde, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2011.