TÜRKİYE’DE CA‘FERÎLER

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 29 - 62, 30.06.2018

Şaban Banaz

Öz

Günümüz
Müslümanlarının % 10 gibi bir dilimini teşkil eden Ca‘ferîlerin yoğun olarak
yaşadıkları yerlerin başında İran, Irak, Pakistan, Afganistan ve Hindistan gibi
ülkeler gelmektedir. Bu ülkelerden başka körfez ülkelerinde, Türkiye, Suriye,
Lübnan, Rusya ve Türkî Cumhuriyetlerde; İngiltere, Almanya, Fransa gibi Avrupa
ülkelerinde, Amerika, Afrika ve Doğu Asya’da da Ca‘ferîler yaşamaktadır. Bu
ülkelerde yaşayan Ca‘ferîler kendilerine ait camiler, bilimsel, kültürel ve
sosyal merkezler kurmuşlardır. Tek bir millet ve kavimden oluşmayan Ca‘ferîler,
bünyesinde farklı etnik grup, ırk, dil ve renkler barındırmaktadır.

Türkiye’de
Ehl-i Sünnetin fıkhî mezheplerinden olan Hanefî ve Şâfiî mezheplerine mensup
vatandaşların yanında az sayıda da olsa İmâmiye/Ca‘feriyye mezhebine mensup
vatandaşlar bulunmaktadır. Öyle ki bu mezhep, son zamanlarda İlköğretim Din
Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarına yaşayan mezhepler konusu içerisine
müfredât olarak dâhil edilmiştir. Bundan dolayı biz bu makalede Türkiye’de
yaşayan Ca‘ferîler hakkında genel bir tablo sunmaya çalışacağız. Bu makaledeki
amacımız Türkiye’de yaşayan Ca‘ferîlerin etnik yapıları, yerleşim yerleri ve
nüfusları, teşkilat yapıları, faaliyetleri hakkında bilgiler vererek bu
vatandaşlarımızın daha iyi tanınmasına katkıda bulunmaktır.  

Anahtar Kelimeler

Ca‘ferî, Ca‘ferîlik, Kevser, Zeynebiye, Şiî

Kaynakça

• Albayrak, Ali, Ca‘ferîlerde Dînî ve Sosyal Hayat Ankara Keçiören Örneği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üni. Sos. Bil. Ens. Ankara, 2006.
• Albayrak, Ali, “Dînî Gruplar Bağlamında Ca‘ferîlik” Fırat Üni. İlahiyat Fak. Dergisi, Fırat 2008, sayı: 13/2.
• Âlu Kâşifü’l-Gıtâ, Muhammed Hüseyin, Ca’ferî Mezhebi ve Esasları, çev. Aldülbâki Gölpınarlı, İstanbul: Minnetoğlu Yay., 1966.
• Andrews, Peter Alford, Türkiye’de Etnik Gruplar, çev. Mustafa Köpüşoğlu, İstanbul: Tüm Zamanlar Yay., 1992.
• Atalan, Mehmet, Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Ca‘fer es-Sâdık’ın Yeri, Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.
• Baş, Haydar, “Birliğin Yegâne Adresi Ehl-i Beyt” Ca‘ferî Yol Dergisi, İstanbul 2009, Yıl: 3, Sayı: 35.
• Baylak, Ayşen, Vısıbılıty Through: Ca‘ferî/Shiite Communıyt in Turkey, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bil. Ens., İstanbul, 2009.
• Büyükkara, Mehmet Ali, Çağdaş İslâmi Akımlar, İstanbul: Klasik Yay., 2015.
• Çakır, Ruşen, Ayet ve Slogan, İstanbul: Metis Yay., 2012.
• Demirci, Filiz, Ca‘ferîlerin Dînî Örf ve Âdetleri Iğdır Örneği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Erciyes Üni. Sos. Bil. Ens., Kayseri 2006.
• Doğan, Hüseyin, “Kars Ca‘ferîlerinde Dinî İnanç ve Pratikler”, e-makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, 10, sy.1 (Bahar 2017).
• el-Kummî, Ebu Ca‘fer (Şeyh Saduk), Risâletü’l-Îtikâdâti’l-İmâmiyye, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1978.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmâmiyye Şiası, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları, 2008.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiîlik, İstanbul: Derin Yayınları, 2011.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar, İstanbul: İnkilap Yayınları 1985.
• Güngör, Özcan, “Yolda Ca‘ferî Olmanın Sosyolojik Anlamı: Alevîlik Ca‘ferîlik İlişkisi”, Turkish Studies, Ankara 2012, volume: 7/4.
• Görçün, Ömer Faruk, 1979 İran İslam Devrimi Sonrası Türkiye-İran İlişkileri, İstanbul: Beta Yay., 2015.
• Hamedâni, Ahmed Sabri, Ca‘ferî Mezhebi ve İmam Ca‘fer Sâdık Buyrukları, İstanbul: Kevser Yay., 2014.
• Keskin, Mehmet, Ca‘ferî İlmihali, Ankara: DİB. Yay., 2012.
• Koç, Abdullah, Iğdır’da Ca’ferîlik, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Dokuz Eylül Üni. Sos. Bil. Ens., İzmir, 2010.
• Koçoğlu, Kıyaseddin, “Mezhepsel Çoğulculuğun Yaşandığı Ortamlarda Dînî Hayatta Karşılaşılan Problemler ve Vâizlik-Iğdır Örneği”, Vaaz ve Vâizlik Sempozyumu, Ankara: DİB. Yay., 2011.
• Koçoğlu, Kıyaseddin, “Iğdırda Yaşayan Aşura”, Milel ve Nihal Dergisi, Ankara 2011, c. 8, sayı 3.
• Mutlu, İsmail, Tarihte ve Günümüzde Ca‘ferîlik, İstanbul: Mutlu Yayınları, 1995.
• Öz, Mustafa, Başlangıçtan Günümüze Şiîlik ve Kolları,İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011.
• Öz, Mustafa, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ensar Neşriyat 2012.
• Öztürk, Emine, Dini ve Kültürel Ritüelleriyle Ca‘ferîlik, İstanbul: Rağbey Yayınları, 2014.
• Parlatır, İsmail, vd., Türkçe Sözlük, Ankara: TDK. Yay., 1998.
• Saray, Mehmet, Türk İran İlişkileri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yay., 2006.
• Şener, Cemal, Türkiye’de Yaşayan Etnik ve Dinsel Gruplar, İstanbul: Etik Yay., 2004.
• Şeriati, Ali, Ali Şiası Safevî Şiası, Ankara: Fecr Yay., 2011.
• Tabatabâi, Allame M. Hüseyin, Tüm Boyutlarıyla İslamda Şia, çev. Kadir Aras-Abbas Akyüz, İstanbul: Kevser Yayınları, 2009.
• Türkdoğan, Orhan, Alevi-Bektâşi Kimliği, İstanbul: Timaş Yay., 1995.
• Üzüm, İlyas, İnanç Esasları Açısından Türkiye’de Ca‘ferilik, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Marmara Üni. Sos. Bil. Ens. İstanbul, 1993.
• Üzüm, İlyas,Günümüz Aleviliği, İstanbul: İsam Yay., 1997.
• Üzüm, İlyas, “Alevîlik-Ca‘ferîlik İlişkisi veya İlişkisizliği”, İslâmiyât Dergisi, Ankara 2003, cilt: 6, sayı: 3.
• Üzüm, İlyas,“Geleneksel İnançları Bağlamında Türkiye’de Gayr-i Sünnî Kesimlerin İnanç Problemleri”, İlahiyat Fakülteleri Kelam Anabilim Dalı Sempozyumu, 7-9 Eylül Erzurum 2001.
• Üzüm, İlyas, “Alevîlerin Ca‘ferî Mezhebine Mensubiyetinin Arka Planı, Alevîlik-Ca‘ferîlik İlişkisi veya İlişkisizliği” İslâmiyat Dergisi, Ankara 2003, cilt: 6, sayı: 3.
• Yeler, Abdulkadir, Türk Toplumunda Ca‘ferîler (İstanbul Halkalı Örneği), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üni. Sos. Bil. Ens., İstanbul, 2006.
• Yıldız, Yavuz, Gebze Ca‘ferî Toplumunun Sosyo-Kültürel Yapısı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üni. Sos. Bil. Ens. İstanbul, 2009.
• http://www.caferilik.com/caferilik/1-caferilik-nedir, Erişim Tarihi: 29.11.2016.
• http://www.21yyte.org/tr/fikir-tanki/1953/turkiyede-caferi-siilerin konumu-ve-iliskileri Erişim Tarihi: 25.10.2015.
• http://www.aksiyon.com.tr/dosyalar/caferi-imamlar_515048 Erişim: 14.04.2016.
• http://uludivan.de.tl/22-Temmuz-ve-Alevilik-_7.htm. Erişim: 02.09.2015.
• https://www.facebook.com/notes/mersiyesinezennohesohbetkuranilahiezandini-film/ehl-i-beyt-cami-mescid-dernek-adresleri/10150494944551239/. Erişim: 24.08.2017.
• http://www.piryolu.com/forum/alevi-kulturu/67-turkiyedeki-caferiler.html Erişim: 18.03.2015.
• http://www.zeynebiye.com/zeynebiye_k83.html Erişim: 10.03.2016.
• https://www.youtube.com/watch?v=7hVu-i-RTdg Erişim: 02.03.2016.
• http://www.turcav.org, Erişim: 05.10.2015.
• http://www.ehlibeytalimleri.com/ozgur-arapoglu-ile-roportaj_d477.html, Erişim: 04.06.2015.
• https://www.facebook.com/profile.php?id=100008307680453&fref=ts Erişim: 17. 10. 2016.
• http://www.haksozhaber.net/haydar-bas-cemaati-kurtulus-yolunu-buldu-29653h.htm Erişim: 15.03.2016.
• http://www.corumehlibeytvakfi.com/Anasayfa Erişim: 05.10.2015.
• http://www. asdavakfi.org Erişim: 05.10.2015.
• http://www.alulbeytvakfi.org/ Erişim: 05.10.2015.
• http://www.ehlibeytder.com/caferilik/turkiyede-caferilerin-ilk-ve-tek-resmi-vakfi-h713.html Erişim: 03.06.2015.
• http://www.habercem.com/alevilere-yonelik-sii-caferi-misyonerligi-ve-alevi-sii-benzemezligi-uzerine/179174/ Erişim: 20.02.2016.
• http://tr.ou.miu.ac.ir/ Erişim: 15.03.2016.
• http://www.mihrap.tv/hakkimizda.php Erişim: 15.03.2016.