المسائل المتناولة المتعلقة بمقادير المد في أصول علم القراءات

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 175 - 196, 30.06.2018

Mustafa Atilla Akdemir

Öz

إن باب المد من أهم
أصول القراءة التي يعتني بها علماء القراءات لتنوّع واختلاف مسائله.

أن مقدار المد الأصلي محل
اجماع بين القراء على مده حركتين وُجُوبا، وهو ما يعادل مقدار الألف كما ثبت
بالنصوص والتلقي. وهذا التقدير ثابت في كل من مرتبة الحدر والتدوير والتحقيق.

وأما ما يظهر من خلال
البحث والاطلاع على المؤلَّفات في مجال التجويد والقراءات أن هناك محل اختلاف بين
القراء، وهو المصطلحات المستخدمة للمد الزائد ومقاديره. ونجد أن بعض أهل الأداء يقول "مقدار الألف" ويريد به زمن
النطق بالحركة الواحدة، والآخر يريد به زمن النطق بالحركتين. وأن المشافهة السليمة
تستوجب مساواة المقدار الزمني العملي للتوسط مثلا لكلا الفريقين، وللإشباع كذلك مهما اختلفت
المقادير النظرية والمصطلحات المستخدمة لها. ولذا الكل يشير إلى أهمية المشافهة لإحكام
هذه المسئلة.

وبقيت اليوم مَدْرَسَتين
فقط للتعبير عن قياس أزمنة المدود، وأتباعهم يعملون على منهجهما في ساحة التدريس، وهما:
مدرسة ثلاث ألفات، ومدرسة خمس ألفات.

Anahtar Kelimeler

المشافهة, المد, الأداء

Kaynakça

• Akdemir, Mustafa Atilla, "Tarîhu ̒ılmi'l-kıraat ve müessesâtühû fî Türkiyâ", Uluslararası 1. Kıraat Sempozyum Tebliğleri Kitabı, I-II, 07-09 Mayıs 2013, Merakeş-FAS, Merkezü'l-İmam Ebû ̒Amr ed-Dânî li'd-Dirasâti ve'l-Buhûs el-Kur'âniyyeti el-Mütehassısati, Merakeş 2013.
• Bennâ, Ahmed b. Muhammed, İthâf fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erba‘ati ‘aşer, thk. Şa‘bân Muhammed İsmail, I-II, Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1407/1987.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Sa‘îd, Kitâbu't-Tahdîd fi'l-İtkani ve't-Tesdîd fî San̒ati't-Tecvîd, thk: Ahmed Abduttevvâb el-Feyyûmî, Kahire: Mektebetü Vehbe, 1. bs., 1993.
• Gamrînî, Ali Atıyye Ebû Muslih, es-Sagru'l-bâsim fî kıraeti ‘Âsım, Mekketü'l-Mükerreme: el-Mektebetü'l-Mekkiyye, I. bs., 2004.
• Gavsânî, Yahya Abdurrezzak, ‘Ilmu't-tecvîd, ahkâm nazariyye ve mülâhazât tatbîkıyye, Şam: Dâru’l-Gavsânî li'd-dirâsâti'l-Kur'âniyye, 2004.
• el-Gûl, Muhammed b. Şehâde, Bugyetu ̒Ibâdi er-Rahmân li Tahkîki Tecvîdi'l-Kur'an fî Rivâyeti Hafs b. Süleyman min Tarîki'ş-Şâtıbiyyeti, S.Arabistan: Dâru b. el-Kayyim, Kahire: Dâru b. Affân, 8. bs., 2002.
• el-Hamed, Gânim Kaddûrî, el-Müyesser fî ̒İlmi't-Tecvîd, Cidde: Merkezü'd-Dirâsât ve'l-Ma̒lûmât el-Kur'âniyye bi Ma̒hed el-İmâm eş-Şâtıbî, 1. bs., 2009.
• İbn Yâlûşe, Muhammed b. Ali b. Yusuf, el-Fevâidü'l-müfhime fî şerhi mukaddimeti'l-cezeriyye, thk. Fergalî Seyyid Arbâvî, Mısır: Mektebetü Evladi'ş-Şeyh li't-Türâs, 1. bs., 2008.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, I-II, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, ty.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed, et-Temhîd fî ̒İlmi'l-Tecvîd, thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed, Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1980.
• İbnü’n-Nâzım, Ahmed b. Muhammed b. Muhammed Ebû Bekir Şihâbüddîn, el-Havâşi'l-müfhime fî şerhi'l-mukaddime, Mısır: el-Matbaatü'l-Meymeniyye, h. 1309.
• İbnü’n-Nâzım, Ahmed b. Muhammed b. Muhammed Ebû Bekir Şihâbüddîn, Şerhu tayyibeti'n-neşr fi'l-kıraâti'l-aşr, Mısır: el-İdaratü'l-‘Âmme li'l-Me'âhidi'l-Ezheriyye, 1977. Kaysî, Mekkî b. Ebî Talib, Temkînü'l-meddi fî âtâ ve âmene ve âdeme ve şibhihî, thk: Ahmed Hasen Ferhat, Kuveyt: Dâru'l-Erkam, 1. bs., 1984.
• Kurtubî, Ebu'l-Hasen Ali b. Süleyman el-Ensarî, Tertîbu'l-edâi ve beyânü'l-cem'ı fi'l-ikra', thk. Abdullah b. Muhammed Ekîk, Ribat-FAS: Dâru’l-Emân, 1. bs., 2013.
• Kurtubî, Abdulvehhâb b. Muhammed, el-Mûdıh fi't-tecvîd, thk: Gânim Kaddûrî el-Hamed, Ürdün: Dâru Ammar, 1. bs., 2000.
• el-Mâlekî, Abdülvehhâb b. Muhammed b. Ebi's-Sedâd, ed-Dürru'n-Nesîr ve'l-̒Azbu'n-Nemîr fî Halli Müşkilâtin ve Halli Mukfelâtin İştemele Aleyhâ Kitâbu't-Teysîr, thk: Ahmed Abdullah el-Mukrî, Cidde: Dâru'l-Fünûn, 1990.
• Mansûr, Muhammed Halid, el-Vasît fî Ahkâmi et-Tecvîd, Ürdün: Dâru'l-Menâhic li en-Neşri ve et-Tevzî̒, 3. bs., 2006.
• el-Mersafî, Abdülfettah es-Seyyid Acemî, Hidâyetü'l-karî ilâ tecvîdi kelâmi'l-Bârî, Mısır: Dâru'n-Nasr, 1. bs. 1982.
• Muhammed Emin Efendi, b. Abdullah b. Muhammed Sâlih (Abdullah Efendizâde), Zuhru’l-erîb fî îdâhı’l-cem‘ı bi’t-takrîb, Süleymaniye Ktp., İbrahim Efendi böl., nr.11.
• Muhammed Emin Efendi, b. Abdullah b. Muhammed Sâlih (Abdullah Efendizâde), Umdetü’l-hullân fî îdâhi zübdeti’l-irfân, İstanbul: Esad Karahisarizâde Matbaası, h. 1287.
• Nasr, Muhammed Mekkî, Nihâyetü'l-kavli'l-müfîd fî ılmi't-tecvîd, Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1349/1930.
• Ömer, Semîr, Mikdaru zemeni'l-hareke, https://vb.tafsir.net, (et. 16.02.2018).
• Semennûdî, İbrahim b. Ali, Leâli'l-beyân fî tecvîdi'l-Kur'an, Bâbu meratibi'l-mudûd, Kahire: el-Matbaatü'l-Fârukiyye el-Hadîse, ty.
• Şirşâl, Ahmed b. Ahmed, Evsâf ve Nu̒ût Kırâeti'n-Nebiyyi (s.a.v.), Câmi̒atu's-Sultan eş-Şerîf Ali el-İslâmiyye, Burunei: Dâru's-Selâm, ty.
• Taşköprüzâde, Isamüddîn Ebu'l-Hayr Ahmed b. Mustafa b. Halil, Şerhu'l-mukaddimeti'l-cezeriyye, thk. Muhammed Sîdî Muhammed Emîn eş-Şenkîtî, el-Medînetü'l-Münevvere: Mucemmeu'l-Melik Fahd li Tıbaati'l-Mushafi eş-Şerîf, 2001.