KASTAMONULU ÖMER FUÂDÎ’NİN (Ö. 1046/1636) MUSLİHU’N-NEFS İSİMLİ ESERİ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 113 - 142, 30.12.2018

Mevlüt Özçelik

Öz

Bu
makale, Osmanlı mutasavvıflarından Kastamonulu Ömer Fuâdî’yi (v. 1046/1636) ve
onun Muslihu’n-nefs isimli eserini konu edinmektedir. Bu çalışmanın konusu,
XVII. y.y Osmanlı mutasavvıflarından Kastamonulu Ömer Fuâdi (v. 1046/1636) ve
onun "Muslihu’n-Nefs" isimli eseridir. Fuâdî, nefsi ıslâh
etmenin yollarını göstermek maksadıyla yazdığı bu eserde, nefsi, Nefs-i Emmâre,
Nefs-i Levvâme, Nefs-i Mülheme, Nefs-i Mutmainne, Nefsi Râziye ve Nefs-i
Marzıyye olmak üzere altı dereceye ayırır. 
Ona göre her derecedeki nefsin yedi sıfatı vardır. Nefs-i Emmâre ve
Nefs-i Levvâme’nin sıfatları, kınanmış sıfatlar, diğer nefslerin sıfatları ise,
övülmüş sıfatlardır. Nefsini
ıslâh etmeyi murâd eden kişi, bir mürşid-i kâmil gözetiminde, Nefs-i Emmâre ve
Nefs-i Levvâme’nin sıfatlarından uzaklaşmalı; Nefs-i Mülheme, Nefs-i Mutmainne,
Nefs-i Razıyye ve Nefs-i Marzıyye’nin iyi sıfatları ile vasıflanmalıdır. Aksi
takdirde, nefsin ıslâh edilmesi imkânsızdır. Bu makale, tasavvufun temel
öğretilerinden biri olan nefs
ıslâhı konusunda,
Ömer Fuâdî’nin bakış açısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Nefsin dereceleri, Sıfât-Zemîme, Sıfât-ı Hamîde, Ömer Fuâdî, Muslihu’n-Nefs, Mürşid, Mürîd

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim, Halvetîliğin Şâbâniyye Kolu, Şeyh Şâbân-ı Veli ve Külliyesi, Ankara: Kastamonu Şeyh Şa‘bân-ı Velî Der. Yay., 1991
• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ’ ve müzîlü’l-ilbâs, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Beyhakî, Ebû Bekir, Kitâbü’z-zühd, (Kulluğu Unutmadan Yaşama Sanatı), Trc. Enbiya Yıldırım, İstanbul: Hacegan Yayınları, 2000.
• Cübrân, Mes‘ûd, er-Râid, Beyrut: Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, 1967.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed, Kitâbü’t-ta’rîfât, Thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mer‘aşlî, Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2003.
• Çite, Nuriye, Ebû Muti‘ en-Nesefî’nin Kitâbu’r-Red Ale’l-Ehvâ ve’l-Bida‘ Adlı Eserinde Geçen Hadislerin Tahrîc ve Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2007.
• Er, Fatma, “Enîsü’l-Ârifin (Âriflerin Dostu) Yazma Tanıtımı”, Dem Dergi, 1 (2007), 48.
• Fuâdî, Ömer, Muslihu’n-nefs, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Ktp., Mustafa Con A, nr. 80.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed, el-Mürşidü’l-emîn, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Geylânî, el-Gunye li-tâlibî tarîkı’l-hakk, Tah. Isâm Fâris el-Haristânî, Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1999.
• Göktaş, Vahit, Hicri IV. Asır Buhârâ’da Tasavvuf, Kelâbâzî Örneği, İstanbul: Meydan Yayınları, 2008.
• Hatiboğlu, İbrahim, “Meşâriku’l-Envâri’n-Nebeviyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Heyet, Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meâli, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Hucvîrî, Ali b. Osman el-Cüllâb, Keşfü’l-mahcûb (Hakîkat Bilgisi), trc.: Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları, 1996.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed el-Ensârî, Lisânü’l-Arabi’l-muhît, haz. Yusuf Hayyat-Nedim Mer’aşlî, Beyrut: Dâru Lisâni’l-Arab, ts.
• Isfahânî, Râğıb, Müfredât-ü elfâzi’l-Kur'ân, Thk. Safvân Adnân Dâvûdî, ts.
• Kâşânî, Abdurrezzak, Letâifu’l-a’lam fi işârâti ehli’l-ilhâm (Tasavvuf Sözlüğü), çev.: Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm, er-Risâletü’l-Kuşeyriyye, tah.: Hânî el-Hâc, Kâhire: el-Mektebet’t-Tevfîkıyye, ts.
• Mekkî, Ebû Tâlib Muhammed b. Ali, Kûtü’l-kulûb fî mu‘âmeleti’l-mahbûb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Mervezî, Abdullah b. Mübârek, ez-Zühd ve’r-rekâik, thk.: Ahmed Ferîd, Riyad: Dâru’l-Mi‘râcü’d-Devliyye Li’n-Neşr, 1995.
• Muhâsibî, Hâris b. Esed, er-Riâye li-hukûkillâh, thk.: Abdülkâdir Ahmed Atâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, ts.
• Muhâsibî, Hâris b. Esed, er-Riâye li-hukûkillah, (Nefis Muhâsebesinin Temelleri), çev.: Filiz Şahin-Hülya Küçük, İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yay., 1995.
• Heyet, el-Müncidü’l-ebcedî, Beyrut: Dâru’l-Maşrık, 1986.
• Oğuz, Muhammed İhsan, Şa’bân-ı Velî ve Mustafa Çerkeşî, İstanbul: Oğuz Yayınları, 1993.
• Parlatır, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yay., 2006.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekir b. Abdülkadir, Muhtâru’s-sıhâh, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asrıyye, 1997.
• Sarı, Mevlüt, el-Mevârid, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Bahar Yayınları, 1982.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekir, el-Fethu’l-kebîr, Thk.: Yûsuf en-Nebhânî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2003.
• Sühreverdî, Şihâbüddîn Ebû Hafs Ömer, Âvârifü’l-me‘ârif, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1999.
• Şerkâvî, Hasan, Mu’cemü elfâzi’s-sûfiyye, Kahire: Muhtar, 1987.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemü’l-evsat, Thk. Abdülmuhsin b. İbrahim el-Huseynî-Tarık b. Avzullah, Kâhire: Daru’l-Haremeyn, 1415.
• Tûnisî, Zeynelâbidîn, el-Mu‘cemü’l-müderrisî, Dımaşk: el-Matbaatü’l-Hâşimiyye, 1948.
• Türer, Osman, Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi, İstanbul: Seha Neşriyat, 1998.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• Ünal, Asuman, Ömer Fuâdî (v. 1560/1636)’nin Risâle-i Virdiyye Adlı Eserindeki Tasavvufî Görüşleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2008.
• Üzüm, İlyas, “Nesefî, Mekhûl b. Fazl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Yazar, İlyas, “Ömer Fuâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Yılmaz, Hasan Kâmil, Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.