EBÛ CAFER ET-TÛSİ’NİN TEFSİRİNDE MECAZ

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 169 - 182, 30.12.2018

Recep Turan

Öz

Bu
çalışma, Kur’an’da mecaz olarak kullanılan lafızları/ibareleri şii müfessir Ebu
Ca’fer et-Tûsi’nin (ö. 460/1067) tefsiri örneğinde incelemektedir. Tûsi, el-Udde
Fi Usûli’l-Fıkh isimli eserinde mecaz konusunun teorisini ortaya koymakta;
tefsirinde bu teoriyi örneklendirmektedir. Tefsir, usul-i fıkıh ve kelamın
ortak konusu olan mecaz, çok boyutlu bir anlama biçimini gerektirmektedir. Tarih
içerisinde çok boyutlu Kur’an okumaları, tevilin kapsamını ortaya koymaktadır. Tusi
de Kur’an’da mecaz içeren ayetleri yorumlarken tevil yöntemine başvurmaktadır.
Allah’ın sıfatları ve fiillerinde mecazı ele alırken teşbihten kaçınmak
amacıyla tevile başvurmak bu konunun örneklerinden biridir. Nitekim Tusi,
tefsirinde Allah’ın fiillerinde mecazı incelediği gibi insan ve insan dışındaki
varlıkların fiillerinde mecaz ifade eden ayetleri yorumlamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Şia, Tefsir, Tûsi, Kur’an İlimleri, Mecaz

Kaynakça

• Abdulbaki, M. Fuad, el-Mucemu’l-Mufehres li Elfazi’l-Kur'âni’l-Kerim, Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye, Kahire 1364.
• el-Amidi, Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Riyad: Daru’s-Samî’î, 2003.
• Aristoteles, Poetika, çev: İsmail Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1987.
• el-Cassas, Ebu Bekr, el-Fusûl Fi’l-Usûl, Kuveyt: Vuzâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 1994.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Ebu’l-Berekât en-Nesefi, Keşfu’l-Esrar, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, t.y.
• Ebu’l-Huseyn el-Basri el-Mu’tezili, Kitabu’l-Mu’temed fi Usûli’l-Fıkh, Dımeşk: el-Ma’hedu’l-İlmi el-Fransi li’d-Dirasati’l-Arabiyye, 1964.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid, el-İtticâhu’l-Aklî Fi’t-Tefsir, Beyrut: el-Merkezu’s-Sekâfi el-Arabi, 1996.
• Erten, Mevlüt, “Kur’an’da Hakikat ve Mecazın Tespitinde Bağlamın Önemi”, İslami İlimler Dergisi, cilt: 8, sayı:1, 2013.
• er-Razi, Fahruddin el-Mahsul Fi İlmi Usûli’l-Fıkh, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, t.y.
• el-Gazzali, Ebu Hamid, el-Mustasfa Min İlmi’l-Usûl, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1997.
• Mavil, Kılıç Aslan, Maturidi Kelamında Tevil, İstanbul: İsam Yayınları, 2017.
• Okumuş, Mesut, “Ulûmu’l-Kur’ân (Kur’an İlimleri)”, Tefsir El Kitabı, ed.: Mehmet Akif Koç, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an Dili ve Retoriği, Ankara: Kitâbiyât, 2006.
• es-Serahsi, Muhammed b. Ahmed, Usûl, Hindistan: Lecnetu İhyâi’l-Maarif en-Nu’mâniyye, t.y.
• eş-Şerif el-Murtaza, ez-Zeria ila Usuli’ş-Şeria, Tahran: Muessese-i İntişarat ve Çâb-ı Dânişgâh-i Tahran, 1376.
• et-Taberî, Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, tah.: Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Turkî, Merkezu’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, Kahire 2001.
• et-Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî, et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut t.y.
• et-Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî, el-Udde fî Usûli'l-Fıkh, tah.: Muhammed Rıdâ el-Ensârî el-Kummî, Kum 1417.
• ez-Zerkeşi, Bedruddin, el-Burhan Fi Ulûmi’l-Kur’an, el-Burhan Fi Ulûmi’l-Kur’an, Kahire: Daru’t-Turâs, t.y.