İnternet Bankacılığı Aracılığıyla Gerçekleştirilen Sarf Akdinin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 41 - 60, 29.12.2019

Cemil Liv

https://doi.org/10.5281/zenodo.3594042

Öz

Bankacılık sektörünün hızlı gelişimi neticesinde birçok müşteri evinde ve iş yerinde internet veya mobil bankacılık aracılığıyla her türlü işlemi yapabilmektedir. Havale, elektronik fon transferi gibi bankacılık işlemlerinin yanı sıra altın veya döviz alım satımı da bunlar içerisindedir. Müşteriler ile bankalar arasında gerçekleştirilen bu işlemlerin fıkhî yönünün belirtilmesi önemlidir. Fakihler arasında bankacılık işlemlerine vedîa, karz, icâre, kısmî vedîa ve müstakil bir akid şeklinde farklı yaklaşımlar olduğu görülmektedir. Her bir tanımlamanın artı ve eksilerinin analizinin yapılması gerekir. İslâm hukukunda faizli işlemlerden uzak durmak maksadıyla sarf akdine, diğer akitlere oranla daha fazla titizlikle yaklaşılmaktadır. Hz. Peygamber’in uyarıları da konunun hassasiyetini açıkça göstermektedir. Günümüz iktisat dünyasında internet ve mobil bankacılığın gelişimi, banka üzerinden altın ve döviz alım satımının aktif şekilde yapılmasını sağlamıştır. Müşteriler kurlardaki hareketliliği de takip ederek altın veya döviz alım satımı ile ticârî kazanç sağlamaya çalışmaktadır. Bu çalışmanın amacı, öncelikle, banka hesaplarının fıkhî temelini belirlemeye çalışmak, daha sonra da internet bankacılığı aracılığıyla yapılacak altın veya döviz alım satımının İslâm hukuku açısından değerlendirmesini yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Sarf Akdi, Kabz, Döviz, İnternet Bankacılığı

Evaluation of the Gold Exchange Contract Through Online Banking in Terms of Islamic Law

Öz

As a result of the rapid development of the banking sector, many customers can make all kinds of transactions through the online or mobile banking in their homes and workplaces. In addition to banking transactions such as money remittance, EFT, the online and mobile banking systems offer customers to experience gold exchange contract and currency. It is important to specify the Islamic jurisprudence (fiqh) aspect of these transactions between customers and banks. In between faķihs who are canonists on Islamic law, there were many different approaches related operation of vadia, ķarę i.e delivery, icara and private ‘akids. In Islamic law, the gold exchange contract is done more carefully than others to avoid from interest. The warnings of the Prophet indicate the sensitivity of the subject. In today’s economic systems, the development of online and mobile banking has enabled gold exchange contract or currency exchange to be actively operated. Customers follow the movements in the rate of exchange and try to gain commercial profit by buying gold or currency. Firstly, this study aims to determine the base of bank accounts according to Islamic law and then, to make an evaluation for gold exchange contract or currency exchange through the online and mobile banking and to evaluate Islamic law in terms of aķids i.e contract theories.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, the Gold Exchange Contract, Delivery, Currency, Online Banking

Kaynakça

• Abdurrezzak, Hemmâm b. Nâfi. el-Musannef. 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmi, 1403/1988.
• Apaydın, Yunus. “Kabz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 45-49. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Atalay, Arif. İslâm Hukukunda Kabz. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2012.
• Azzâm, Hamed Fazlı. “Bir Akidde Akidlerin Birleşmesinin Hükmü Çağdaş Uygulamalara Temel Bir Yaklaşım”. Trc. Ahmet İnanır. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2015): 299-328.
• Bayındır, Servet. “Banka Mevduat Hesaplarının İslâm Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Marife 5/2 (2005): 7-20.
• Beyhaki, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Mekke: Dâru’lkütübi’l-ilmiyye, 1414/1994.
• Buhâri, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Damad Efendi, Abdurrahman b. Muhammed b. Süleyman Şeyhi Zade. MecmaŅu’l-enąûr fî şerhi mülteka’l-ebhûr. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabi, ts.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. “Din İşleri Yüksek Kurulu”. Erişim: 25 Ekim 2018. https:// kurul.diyanet.gov.tr.
• Dumrul, Emrullah. “Fıkhî Açıdan Altın Hesabı”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 1 (2012): 237-266.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Es’as es-Sicistânî. es-Sünen. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.
• Ertem, Ünal. Bankacılık ve Kambiyo İşlemleri. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım, 2015.
• Eyman Ukayl, “Muhâsebetü ameliyyâti’l-vedâi’l-masrifiyyeti’l-İslâmiyye”. Erişim: 1 Ekim 2018. https://fac.ksu.edu.sa.
• Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu. Faizsiz Finans Standartları. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği Yayınları, 2015.
• Fehmî, Hüseyin Kamil. “el-Vedâi‘u’l-masrafiyye hisâbâtü’l-mesârif”. Mecelletü mecmei’lfıkhî’l-İslâmî li mü’temeri’l-fıkhî’l-İslâmî 9/1 (1996): 494-533.
• Halebî, İbrâhîm b. Muhammed. Mülteka’l-ebhur. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1419/1998.
• Haskefî, Alaeddin Muhammed b. Ali b. Muhammed. Dürrü’l-muhtar. Beyrut: Dâru’lkütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Işkın, Seyit Ahmet. Elektronik Bankacılık Hizmetleri ve Denetimi. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2012.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ebû Bekr. İ‘lâmu’lmuvakkıîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1411/1991.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim. el-Bahru’r-râ’ik. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1414/1993.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l-müctehîd ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-hadis, 1425/2004.
• İnanır, Ahmet. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Bileşik (Mürekkep) Mâlî Sözleşmeler ve Çağdaş Finansman Yöntemlerindeki Uygulamaları”. International Congress on Islamic Economics and Finance (ICISEF). Ed. Temel Gürdal, Şakir Görmüş, Fatih Yardımcıoğlu, Salih Ülev. 111-140. Sakarya: Beşiz Yayınları, 2015.
• İslâm Ticaret Hukuku Kongresi. Erişim: 25 Eylül 2018. http://www.kto.org.tr/d/file/ ii-İslâm-ticaret-hukuku-kongresi-sonuc bildirgesi.pdf.
• Karadâğî, Ali Muhyiddin. “el-Kabz” Mecelletü mecma‘i’l-fıkhî’l-İslâmî 6/1 (1993): 403473.
• Karadâğî, Muhyiddin. “Finans ve Borsa”. I. Uluslararası İslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi. Konya: Kombad Yayınları, 1997.
• Karaman, Hayrettin. “İslâm Ticaret Hukuk Kongresi-3”. Erişim: 27 Ekim 2018. http:// www.hayrettinkaraman.net/makale/1409.htm.
• Karaman, Hayrettin. “Kredi Kartı İle Altın Satımı”. Erişim: 27 Ekim 2018. http://www. hayrettinkaraman.net/makale/1409.htm.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâi’u’s-sanâi‘ fî tertîbi’şşerâi‘. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1409/1986.
• Kızılkaya, Necmettin. “Modern Dönemde Faizsiz Bankacılık ve Fıkhî İşleyişi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 20 (2012): 135-150.
• Kisbet, Mustafa. İslâm Hukukuna Göre Satım Akdinde Malın Kabzı ve Teslimi. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2010.
• Komisyon. el-Fetevâ’l-Hindiyye. Beyrut: Daru’l-fikr, 1310.
• Kubeysî, Hamid Ubeyd.“el-Vedâi‘u’l-masrifiyye hisâbâtü’l-masârif”. Mecelletü mecma‘i’lfıkhî’l-İslâmî 9/1 (1996): 557-571.
• Kurra, Muhammed Ali. “el-Hisâbâtü ve’l-vedâi‘u’l-masrıfiyye”. Mecelletü mecma‘i’lfıkhî’l-İslâmî 9/1 (1996): 533-556.
• Lehv, Amir b. İsa. “el-Vedâi‘u’l-bankiyyetü fî’l-mesârifi’l-İslâmiyyeti”. Erişim: 29 Eylül 2018. http://elibrary.mediu.edu.my/books/SDL1862.pdf
• Mâverdî, Ebû Hasan Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1419/1999.
• Mecmau’l-fıkhî’l-İslâmi ed-düvelî. “Garâru bi-şe’ni’l-mezâyâ”. Erişim: 10 Nisan 2019. http://www.iifa-aifi.org/4885.html.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî. el-Hidâye. 4. Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi türâsi’l-Arabi, ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1996.
• Merzûgî, Salih b. Zâbin. “Ticâretü’z-zeheb ehemmü suveruhü ve ahkâmühü”. Mecelletü mecma‘i’l-fıkhî’l-İslâmî 9/1 (1996): 68-182.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuseyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddin b. Seref. Mecmu‘ şerhi’l-mühezzeb. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
• San’ânî, Muhammed b. İsmail. Sübülü’s-selâm şerhu bulûgi’l-merâm min cem’i edilleti’lahkâm. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-hadis, 1414/1994.
• Sebîti, Mes‘ûd b. Mis‘ad. “el-Hisâbâtü’l-cârîyyetü ve eseruhâ fî tenşîti’l-hareketi’liktisâdi”, Mecelletü mecma‘i’l-fıkhî’l-İslâmî 9/1 (1996): 612-702.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddin. Tuhfetu’l-fukahâ. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’lilmiyye, 1404/1984.
• Senhûri, Abdurrezzak. Masâdiru’l-hak. 6 Cilt. Kahire: Câmi‘atü’l-Devli’l-Arabi, 1380/1960.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1402/1981.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1403/1983.
• Şirâzi, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî. el-Mühezzeb. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’lkütübi’l-ilmiyye, ts.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Turan, Hadi. “İslâm Hukukuna Göre Sarf Akdinde Banka Kartlarının Kullanımı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 9/2 (2017): 823-838.
• Ukayl, Eyman. “Muhâsebetü Ameliyyâtü’l-vedâii’l-masrafiyyeti’l-İslâmiyyeti”. Erişim: 27 Eylül 2018. https://fac.ksu.edu.sa/sites/default/files/chapter3-447.pdf
• Zerkeşî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Şerhu’z-Zerkeşî alâ muhtasari’l-hırakî. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-ubeykan, 1413/1993.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus. Tebyînü’l-hakâik. 6 Cilt. Kahire: Matbaatü’l-kübra’l-emiriyye, 1313/1895.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî b. Mihcen b. Yûnus. Nasbu’r-Râye. 4 Cilt. Cidde: Dâru’l-kıble, 1418/1997.