PAX-AMERİKANA KAVRAMI VE SOĞUK SAVAŞ SONRASINDA ABD’NİN BALKANLAR POLİTİKASININ DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 37 - 52, 11.10.2018

Doğacan Başaran

Öz

Soğuk Savaş
sonrasında Sovyetler Birliği’nin dağılmasına paralel sayılabilecek bir
zamanlamayla, Yugoslavya da dağılmış ve Balkanlar etnik çatışmaların yaşandığı
bir kriz bölgesine dönüşmüştür. Balkanlarda yaşanan krizler, Soğuk Savaş’ın ve
buna bağlı olarak “komünizm tehdidinin” sona ermesiyle birlikte, NATO’nun
miadını doldurduğuna yönelik yaşanan tartışmaları da etkilemiş ve Balkan
coğrafyasında gerçekleşen müdahaleler, NATO’nun görev tanımının değiştiğini
göstermiştir. Zira Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Balkanlarda
gerçekleştirdiği operasyonları, NATO aracılığıyla yürütmüştür. Bu operasyonlar,
ABD’nin küresel sistem üzerinde barışı sağlayabilecek tek hegemon devlet
olduğunu ortaya koymasını sağlamış ve soruna Washington müdahale edene kadar
Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği’nin etkisiz kalması uluslararası
kurumların ataletini gözler önüne sererek etkinliklerini tartışmaya açmıştır.
Washington, Balkan yarımadasındaki operasyonlarını “insani müdahale” ve
“önleyici savaş” gibi kavramlar üzerinden yürütmüş ve bu kavramların yarattığı
meşruiyeti, 2000’li yıllarda suiistimal edip kuramsal boyutta hegemonyasından
imparatorluk inşa etmeye çalışarak Afganistan ve Irak’ı uluslararası hukuku
ayaklar altına alarak işgal etmiştir. ABD’nin 2000’li yıllardaki küresel sistem
algılayışında meydana gelen değişiklik, Balkanlar politikasına da yansımıştır. Bu
makalede de bahse konu olan süreçte ABD’nin Balkanlar politikasının dönüşümü
Pax - Americana kavramı üzerinden ele alınmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

ABD, Pax - Americana, Hegemonya, Balkanlar, NATO

Kaynakça

• AKMAN, Halil, Paylaşılamayan Balkanlar, IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2006
• ALİLİ, Teoman, Yugoslavya Dersleri, Kaynak Yayınları, İstanbul 2010
• ARDOLİC, Mimza, Kosovo&Montenegro Why Different Outcomes?, University of Vaxjö, Bachelor’s Thesis, Waxjö 2008, http://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:205784/FULLTEXT01.pdf, Erişim Tarihi: 04.04.2018
• ARI, Tayyar, - PİRİNÇÇİ, Ferhat, ‘‘Soğuk Savaş Sonrasında ABD’nin Balkan Politikası’’, Alternatif Politika, Cilt 3, Sayı 1, Mayıs 2011, s.1-30
• BATIR, Kerem, “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Amerikan Müdahaleciliği ve Uluslararası Hukuk”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Yıl 2011, Cilt 9, Sayı 1, s.179-197
• CAN, Fuat, Balkanlar’da Milliyetçilik ve Kosova’nın Bağımsızlık Süreci, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2013
• CAPLAN, Richard, “International Diplomacy and the Crisis in Kosovo”, International Affairs, Vol.74, No.4, October 1998, s.745-761
• ÇAKMAK, Cenap - ATILGAN, Cansu , ‘‘BM, Bosna Soykırımı ve Küresel Adalet’’, Bilge Strateji, Cilt 4, Sayı 77, Güz 2012, s.11-30
• ÇÖRTEN, Burcu, Güncel Karadeniz Jeopolitiği, T.C. Karadeniz Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Yayın No: 6, Giresun 2009
• DALAR, Mehmet, ‘‘Dayton Barış Antlaşması ve Bosna-Hersek’in Geleceği’’, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 1, Yıl 9, Sayı 16, Bahar 2008, s.91-123
• DURAN, Hasan, ‘‘Yeni Bir Müdahale Şekli: İnsani Müdahale’’, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Yıl 2001, Cilt 6, Sayı 1, s.87-94 EMİROĞLU, Hüseyin, Soğuk Savaş Sonrası, Kosova Sorunu, Orient Yayınları, Ankara, Kasım 2006
• ERMAĞAN, İsmail - SATICI, Gökhan, ‘‘Uluslararası Siyasette Kosova’nın Bağımsızlığına Dair Temel Meseleler ve Türkiye’nin Genel Balkanlar Politkası’’, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2012, Cilt 21, Sayı 3, s.371-390
• EYAL, Jonathan, “NATO’s Enlargement: Anatomy of a Decision” International Affairs, Vol. 73, No. 4, October 1997, s.695-719
• FONTANA, Benedetto, Hegemonya ve İktidar, Kalkedon Yayınıları, Onur Gayretli(Çev.), İstanbul 2013
• GOWAN, Peter, “The NATO Powes and the Balkan Tragedy”, New Left Review, Vol.234, Year 1999, s.83-105
• GÖZÜPEK, Yiğit Anıl, “NATO’nun Değişen Görev Tanımı: Balkanlar Örneği”, 1. Karadeniz ve Balkan Ekonomik ve Politik Araştırmalar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Hasan Vergil-Özcan Sezer-Gökhan Dökmen(Der.), Zongıldak 2014, s.273-277
• GRAMSCİ, Antonio, Hapishane Defterleri, Belge Yayınları,Adnan Cemgil(Çev.), İstanbul 2014
• GÜNEY, Nuray, ‘‘Srebenica ve Hocalı: Benzerlik ve Farklılıklarıyla Soykırımın Çirkin Yüzü’’, 25. Yılında Hocalı Soykırımı E-Kitabı, Betül Karagöz Yerdelen(Der.), Divan Yayıncılık, Giresun 2017, s.223-230
• IŞIK, Mustafa, “Soğuk Savaş Sonrası ABD’nin Balkanlar Politikası (1990-2017)”, Soğuk Savaş Sonrasında Balkanlar 1990-2015, İbrahim Kamil (Der.), Nobel Yayıncılık, Ankara 2017
• İNALCIK, Halil, ‘‘Türkler ve Balkanlar’’, Balkanlarda İslam: Miadı Dolmayan Umut, Mehmet Savaş Kafkasyalı(Der.), TİKA İnceleme Araştırma Dizisi Yayın No:19, Ankara 2016, s.9-41
• KADRİAJ, Shqipran, Kosova Sorunu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008 KARAKOÇ, Jülide, “ABD’nin Soğuk Savaş Sonrası Hegemonya Çabaları Etkisinde NATO’nun Kosova Müdahalesi”, Gazi İİBF Dergisi, Yıl 2006, Cilt 8, Sayı 1, s.227-242
• KARAGÖZ, Betül, Mutlakıyetçi Devletten Hukuk Devletine, Hukuk Devletinden Dünya Sistemine-Sivil Uygarlığın Kurumsallaşma Süreci”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ABD, 2008
• KARATAY, Osman – GÖKDAĞ, Bilgehan A., Balkanlar El Kitabı: Cilt I Tarih, Ankara, Karam Yayınları, 2006
• KODAMAN, Timuçin – BİRSEL, Haktan, ‘’21.Yüzyıl Balkan Jeopolitiğinin Çok Boyutlu Bir Bakış Açısı ile İncelenmesi ve Türkiye’ye Etkilerinin Değerlendirilmesi’’, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, Yıl 2014, Cilt 19, Sayı 1, s.49-64
• MLEDENOVA, Irena – MARKOVA, Elitsa, “NATO’s Enlargement and the Costs for Bulgaria to Join”, Final Report Euro-Atlantic Partnership Council-NATO Individual Fellowship 1999-2001, Economic Policy Institute, Sofia 2001
• ÖZKAN, Behlül, ‘‘Bosna’da Kalıcı Barış Mümkün Mü?’’, Bilge Strateji, Cilt 6, Sayı 10, Bahar 2014, s.63-84
• ÖZLEM, Kader, “Kosova Sorunu Ekseninde Küresel Aktörlerin Politikalarının Analizi”, Küresel Riskler ve Bölgesel Krizler, Atilla Sandıklı-Elnur İsmayıl(Der.), Bilgesam Yayınları, İstanbul 2017, s. 99-125
• PULAT, Tunç, Bosna-Hersek’te Devlet İnşa Süreci: 1926-2013 Dayton Antlaşması Sonrasında Bosna-Hersek, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2015
• SHALA, Blerim, The Diplomatic War for Kosova , ibn-i kafti Dialogue with Ambassador Chrispher Hill, Zeri Yayınevi, Prishtine 1999
• ŞENER, Bülent, ‘‘Uluslararası İlişkilerde Hegemonya Olgusu ve ABD Hegemonyasının Siyasal ve Kültürel Kaynağı: ‘‘Amerikan İstisnacılığı’’ Ya Da ‘‘Açık/Kaçınılmaz Yazgı’’, http://www.jasstudies.com/Makaleler/1404813071_28-Dr.%20%20Bülent%20ŞENER.pdf, Son Erişim Tarihi: 03.12. 2015, s.405-420
• TÜYSÜZOĞLU, Göktürk, “Çatışma ve İşbirliği Dikotomisi Bağlamında Balkanların Siyasal Görünümü”, Avrasya Etüdleri, Cilt 42, Sayı 2, s. UĞRASIZ, Bülent, ‘‘ABD’nin Soğuk Savaş Sonrası Balkan Politikası’’, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 2004, Cilt 6, Sayı 1, s.295-303
• URBAY, Taylan, Soğuk Savaş Sonrası Hegemonyanın Yeniden İnşası, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010
• ÜLGER, İrfan Kaya, “Kosova’nın Bağımsızlığının Self Determinasyon Çerçevesinde Analizi”, KOSBED, Yıl 2016, Sayı 31, s.39-64
• YALÇINKAYA, Aleaddin, “Milletlerarası Hukuk Açısından Özerklik, Federasyon ve Bağımsız Kosova”, http://www.sbekongre.sakarya.edu.tr/kongre1/Bildiri/259-272.pdf, Erişim Tarihi: 17.04.2018, s.259-272
• YENİGÜN, Cüneyt, - HACIOĞLU, Ümit, ‘‘Bosna-Hersek: Batı’nın Güvenini Kaybettiği Medeniyet’’, Dünya Çatışmaları Çatışma Bölgeleri, Kemal İnat-Burhanettin Duran-Muhittin Ataman(Der.), Nobel Yayıncılık, İstanbul 2016
• YENİGÜN, Cüneyt, - HACIOĞLU, ‘‘Bosna-Herkes: Etnik Savaş, Eksik Andlaşma’’, https://www.researchgate.net/profile/Uemit_Hacioglu/publication/260984291_Bosna-Hersek_Bati'nin_Guvenini_Kaybettigi_Medeniye/links/00463532dd02623449000000.pdf, s.1-23