The Politics of Architectural Discourse: A Comparative Study of Renaissance Treatises and Mimar Sinan’s Risales

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 3, 335 - 351, 30.09.2025

Merve Yücetürk

Öz

The 16th century witnessed some of the most transformative moments in history, marked by the intersection of diverse theories and practices across different geographies. These changes in political life are also reflected in the historiography of architecture. This article compares two treatises from the Italian Renaissance with Mimar Sinan's risales within the context of political discourse and architectural expression. Similarities and differences characterizing architectural writing are examined through cultural contexts. The comparison focuses on the style and structure of the texts, followed by an analysis of prefaces and chapters. Particular attention is given to the narrative strategies employed by the authors in discussing their lives or the lives of individuals they documented. The article investigates the purpose and scope of these writings, along with their approach to describing buildings and processes. The identity of the architect is explored in relation to governance and their contemporary professional networks, while considering the cities they encountered and their relationship with religion.

Anahtar Kelimeler

Architectural Treatises , Giorgio Vasari , Andrea Palladio , Mimar Sinan , Cultural Context in Architecture

MİMARİ SÖYLEMİN POLİTİKASI: RÖNESANS RİSALELERİ İLE MİMAR SİNAN RİSALELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

16. yüzyıl, tarihte görülen en önemli değişimlerden bazılarına tanıklık etmiştir. Farklı coğrafyalarda birbirinden farklı kuram ve pratiklerin görüldüğü dönemin politik yaşamındaki değişkenler, mimarlık tarihi yazımına da yansımıştır. Makalede İtalyan Rönesansı dönemine ait iki risale ile Mimar Sinan risaleleri dönem politikası ve mimari söylemi bağlamında karşılaştırılmıştır. Mimari yazımı karakterize eden benzerlik ve farklılıklar kültürel bağlamlar üzerinden incelenmiştir. Risaleler karşılaştırırken ilk olarak yazıtların biçem ve olay örgüleri ele alınmış; daha sonra önsöz ve bölümler incelenmiştir. Sanatçıların ve mimarların perspektiflerini metinler üzerinden okumak amacıyla kendi hayatlarından veya biyografisini yazdığı kişilerin hayatlarından bahsetme biçimleri üzerinde durulmuştur. Bu amaçla risalelerin yazılış amacı ve kapsamı ele alınmıştır. Sonraki bölümde yapıların ve süreçlerin anlatılış biçimleri üzerinde durulmuştur. Sanatçının/mimarın kimliği hem yönetim hem de dönemindeki meslektaşlarıyla olan ilişkileri üzerinden ele alınmış; bu esnada mimarların gördükleri kentler ve dinle olan ilişkileri irdelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimari Risaleler , Giorgio Vasari , Andrea Palladio , Mimar Sinan , Kültürel Bağlamda MMimarlık

Kaynakça

• [1] Rubin, P. (1995). Giorgio Vasari: Art and History. Yale University Press.
• [2] Bologna, R. (1981). The Renaissance and the concept of artistic progress: Vasari and his contemporaries. Cambridge University Press.
• [3] Barthes, R. (1967). The death of the author. In S. Heath (Ed.), Image-music-text (pp. 142–148). Hill and Wang.
• [4] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications. (Original work published 1570).
• [5] Ackerman, J. S. (1991). Andrea Palladio and the Architecture of the Italian Renaissance (pp. 104–107). Harper & Row.
• [6] Ackerman, J. S. (1991). Andrea Palladio and the architecture of the Italian Renaissance. Harper & Row.
• [7] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları). Koçbank Yayıncılık.
• [8] Necipoğlu, G. (2013). The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. London: Reaktion Books.
• [9] Contadini, A., & Norton, C. (Eds.). (2015). Rönesans ve Osmanlı Dünyası. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• [10] Necipoğlu, N. (2013). Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimarî Kültür (G. Çağalı Güven, Trans.) (pp. 31-33). Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• [11] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. xi). (Original work published 1550).
• [12] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. xiii). (Original work published 1550).
• [13] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.70). (Original work published 1570).
• [14] Mimar Sinan. (2006). Sinan's autobiographies: Five sixteenth-century texts (H. Crane & E. Akin, Trans.) (p.58). Brill.
• [15] Mimar Sinan. (2006). Sinan's autobiographies: Five sixteenth-century texts (H. Crane & E. Akin, Trans.) (p.64). Brill.
• [16] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. xiii). (Original work published 1550).
• [17] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 5). (Original work published 1550).
• [18] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.76). (Original work published 1570).
• [19] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.122). (Original work published 1570).
• [20] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.149). (Original work published 1570).
• [21] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 42). (Original work published 1550).
• [22] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 74). (Original work published 1550).
• [23] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.301). (Original work published 1570).
• [24] Mimar Sinan. (2006). Sinan's autobiographies: Five sixteenth-century texts (H. Crane & E. Akin, Trans.) (p.66). Brill.
• [25] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.186). (Original work published 1570).
• [26] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.189). (Original work published 1570).
• [27] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 72). Koçbank Yayıncılık.
• [28] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.385). (Original work published 1570).
• [29] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.390). (Original work published 1570).
• [30] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 47). Koçbank Yayıncılık.
• [31] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 64). Koçbank Yayıncılık.
• [32] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 91). Koçbank Yayıncılık.
• [33] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 81). Koçbank Yayıncılık.
• [34] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 83). Koçbank Yayıncılık.
• [35] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 110). (Original work published 1550).
• [36] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 178). (Original work published 1550).
• [37] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 183). (Original work published 1550).
• [38] Mimar Sinan. (2006). Sinan's autobiographies: Five sixteenth-century texts (H. Crane & E. Akin, Trans.) (p.58). Brill.
• [39] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 46). Koçbank Yayıncılık.
• [40] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 159). (Original work published 1550).
• [41] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 296). (Original work published 1550).
• [42] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 45). (Original work published 1550).
• [43] Palladio, A. (1965). The four books on architecture. Dover Publications (p.13). (Original work published 1570).
• [44] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 41). Koçbank Yayıncılık.
• [45] Vasari, G. (1998). The lives of the artists (J. Bondanella & P. Bondanella, Trans.). Oxford University Press (p. 5). (Original work published 1550).
• [46] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 96). Koçbank Yayıncılık.
• [47] Çelebi, S. M. (2003). Yapılar Kitabı: Tezkiretü'l-Bünyân ve Tezkiretü'l-Ebniye (Mimar Sinan'ın Anıları) (p. 66). Koçbank Yayıncılık.
• [48] Necipoğlu, N. (2013). Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimarî Kültür (G. Çağalı Güven, Trans.). Bilgi Üniversitesi Yayınları.