Architectural Features of Bektashi Lodges: Haci Bektash Veli Tekke (Nevşehir) and Seyyid Ali Sultan Tekke (Didymoteicho)

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 3, 571 - 587, 29.09.2023

Ammar İbrahimgil

Öz

Dervish lodges, also known as tekkes, have played a significant role in Islamic society, offering multifaceted services and impacting various aspects of life. These institutions have been instrumental in supporting the establishment of Turkish Islamic states and providing services to the state. Hodja Ahmet Yassawi (d. 1166) organized these units in Khorasan as institutions ensuring social integration in newly conquered areas. Hodja Ahmet Yassawi (d. 1166) organized these units in Khorasan as institutions ensuring social integration in newly conquered areas. As of the 1150s, they became effective in Anatolia's social, political, and military fields. Especially when Anatolia came under Mongol domination, the Bektashi order, which belonged to the Babaîism branch, came to the fore regarding social, political, and military influence. The research subject of this study focuses on the architectural features of Haci Bektash Veli Tekke in Nevşehir, the administrational center of Bektashism, and Seyyid Ali (Kızıldeli) Sultan Tekke in Didymoteicho, the administrational center of Bektashism in Balkans. Apart from belonging to the same order, both lodges were shaped by Balim Sultan from the beginning of the 16th century. Also, the architectural features of the tekke buildings were compared. After explaining the order bases in Haci Bektash Veli Tekke, which is accepted as the house of the pîr (grandmaster), and the related spatial organization, the spatial organization of the buildings in Seyyid Ali Sultan Tekke is shown through drawings.

Anahtar Kelimeler

Dervish Lodges, Nevşehir, Haci Bektash Veli Tekke, Didymoteicho, Seyyid Ali Sultan Tekke

Kaynakça

• [1] Gölpınarlı, A. (1969). 100 Soruda Türkiye'de Mezhepler Ve Tarikatler. İstanbul: Gerçek Yayınevi, p.67
• [2] Köprülü, M. F. (1942). Ribat. Vakıflar Dergisi, (2), 267-278.
• [3] Yiğit, İ. (2008). Ribât. İslam Ansiklopedisi, 35, 76-79. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/ribat
• [4] Staëvel, J. P. van (2023). Ribât in Early Islamic Ifrîqiya: Another Islam from the Edge. Religions, 14(8), 1-19. https://doi.org/10.3390/rel14081051
• [5] İslamoğlu, A. (2020). Ahmet Yesevî Studies in Kyrgyzstan. Scientific Journal of Faculty of Theology, (28), 7–24. https://doi.org/10.52754/16947673_2020_28_1
• [6] Ocak, A. Y. (1996). Fütüvvet. İslam Ansiklopedisi, 13, 261-263. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/futuvvet#2-tarih
• [7] Afshari, M. (2020). Sufism, Futuwwa, and Professional Guilds. In Fierro et al (Ed.). Handbook of Oriental Studies. Section 1 The Near and Middle East (pp. 89-101) Leiden, The Netherlands: Brill. https://doi.org/10.1163/9789004392601_006
• [8] Taeschner, F. (1953-1954). İslam Ortaçağında Futuvva (Fütüvvet Teşkilatı). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 3-32.
• [9] Köprülü, M. F. (1984). Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu (2nd ed.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• [10] Antonov, N. (2022). The Abdals of Rum and the Development of Competing Muslim Confessional Identities in the Early Modern Eastern Balkans. In T. Krstić, D. Terzioğlu (Ed.). Entangled Confessionalizations Dialogic Perspectives on the Politics of Piety and Community-Building in the Ottoman Empire, 15th–18th Centuries (pp. 313-334). USA, New Jersey: Gorgias Press.
• [11] Kafadar, C. (2017). Kendine Ait Bir Roma: Diyar-ı Rum’da Kültürel Coğrafya ve Kimlik Üzerine. İstanbul: Metis, pp. 15.
• [12] Barkan, Ö. L. (2023). İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler (2nd ed). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• [13] Aykanat, M. (2019). Ombudsmanlik Kurumunun Osmanli Kökleri̇. Electronic Turkish Studies, 14(1), 91–110. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14948
• [14] Faroqhi, S. (1976). The Tekke of Haci Bektaş: Social Position and Economic Activities. International Journal of Middle East Studies, 7(2), 183-208,
• [15] Birge, J. K. (1994). The Bektashi Order of Dervishes. (Revised ed.). London: Luzac Oriental.
• [16] Yıldırım, R., & Erginbaş, V. (2019). The Rise of the ‘Religion and State’ Order: Re-Confessionalization of State and Society in the Early Modern Ottoman Empire. In V. Erginbas (Ed.). Ottoman Sunnism: New Perspectives (pp. 12-46). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• [17] Yıldırım, R. (2021). Hacı Bektaş Veli’den Balım Sultan’a Bektaşiliğin Doğuşu, (2nd ed.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• [18] Ocak, A. Y. (1992). Balım Sultan İslam Ansiklopedisi, 5, 17-18. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/balim-sultan
• [19] Tanman, M. B., Parlak, S. (2011). Tekke. İslam Ansiklopedisi, 40, 370-379. Retrieved from https://islamansiklopedisi.org.tr/tekke#2-mimari
• [20] Kara, İ. (2003). Din ile Modernleşme Arasında Çağdaş Türk Düşüncesinin Meseleleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• [21] Lifchez, R. (1992). The lodges of Istanbul. In R. Lifchez (Ed.). The Dervish Lodge: Architecture, Art, and Sufism in Ottoman Turkey, (pp. 73-130). California: University of California Press.
• [22] Eyice, S. (2006). Tarih Boyunca İstanbul. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• [23] İbrahimgil, A. (2023). Architectural Features of the First Period (13th-15th Century) Tekkes in the Balkan. Science, Engineering and Technology, 3(2). https://doi.org/10.54327/set2023/v3.i2.94
• [24] Akok, M. (1967). Hacibektaş-ı Velî Mimari Manzumesi. Türk Etnografya Dergisi, (60), 27-59.
• [25] Koşay, H. Z. (1967). Bektaşilik ve Haci Bektaş Tekkesi. Türk Etnografya Dergisi, (60), 19-26.
• [26] Yürekli, Z. (2016). Architecture And Hagiography In The Ottoman Empire: The Politics Of Bektashi Shrines In The Classical Age. Oxford: Routledge.
• [27] Doğan, A. I. (2023). Osmanlı Mimarisinde Tarîkat Yapıları, Tekkeler, Zaviyeler Ve Benzer Nitelikteki Fütuvvet Yapıları (2nd ed.). İstanbul: Ketebe Yayınları.
• [28] Özdemir, Ö. & Özdemir, A. R. (2022). Babagân Bektashiliğinin Kolektif Belleği: Erkânnâmeler Ve Türkiye’deki Neşri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 15(37), 72-90. https://doi.org/10.12981/mahder.1068528
• [29] Demirtaş, H. (2020). Hacı Bektaş Velî Dergâhı Ziyaretçi Defteri (1921-1925). Ankara: Vakiflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• [30] Sunar, C. (1975). Melâmîlik ve Bektaşîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• [31] Mélikoff, I. (1999). 14.-15. Yüzyıllarda İslam Heterodoksluğunun Trakya’ya ve Balkanlar’a Yerleşme Yolları. In E. A. Zachariadou, (Ed.). Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (pp. 178-190). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• [32] Yıldırım, R. (2007). Seyyid Ali Sultan (Kızıldeli) ve Velayetnamesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• [33] Bilgili, A. S. (2010). Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Kızıldeli (Seyyid Ali Sultan) Zaviyesi (1401-1826). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (53), 91–95.
• [34] İbrahimgil, M. Z. & Keleş H. (2016) Bulgaristan’da Osmanlı Dönemi Vakıf Eserleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• [35] Yıldırım, R. (2013). Muhabbetten Tarikata: Bektaşî Tarikati’nin Oluşum Sürecinde Kizildeli’nin Rolü. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (53), 153-190.
• [36] Aköz, A., & Akın, H. B. (2021). Devletle İli̇şki̇leri̇ Etrafinda Bektashi̇li̇k: Doğuşu, Dönüşümü ve Kri̇zi̇. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (100), 537–560. https://doi.org/10.34189/hbv.100.032
• [37] Ünlüsoy, K. (2020). Balım Sultan’a Nispet Edilen Bir Fütüvvetnâmeye Dair Bazi Değerlendirmeler. In Gökbel et al (Ed.). V. Uluslararasi Ahilik Sempozyumu Bildiri Kitabı, (pp. 342-358). Kirşehir: Kırşehir Ahi Evran University.
• [38] Noyan, B. (1976). Demir Baba Velâyetnamesi. İstanbul: Can Yayınları.