Lodgings and Settlements as 'Happiness Factories' in Turkish Architecture in the Republican Era

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 361 - 375, 30.09.2024

Selcen Nurcan Keskin Urmak , Zeynep Yazıcıoğlu Halu

Öz

Atatürk's vision, as reflected in the Republic Proclamation, aimed to integrate the movements of modernity into daily life. Great efforts were made to adapt society to the new face of the country, and these efforts were reflected in architecture. One such reflection is lodging house typology as a housing supply. The 'lodging house' model emerged with Robert Owen's principles of sustainable social life in the New Lanark settlement in the 19th century. According to him, lodgings should meet different needs, such as health, education, and recreation, which can affect workers working efficiency. In our country, lodgings were first built in the late Ottoman Empire to keep palace employees close to the palace. However, it was only with the proclamation of the Republic that the lodgings were produced as settlements. The study's main aim is to examine a series of lodgings developed in the Early Republican Turkish Era (ERTA) according to their inclusion of spaces for sustainable social life opportunities. It also tries to search for the link between the spaces that the settlements propose and the users' life satisfaction and happiness. The scope is limited to the Alpullu Sugar Factory and Nazilli Basma Factory Settlements, the lodging settlements built in the ERTA. The study's method is to analyze the mentioned lodging settlements and show that these settlements promise sustainable social life and housing, with health, education, and recreation facilities. New Lanark, Alpullu Sugar Factory, and Nazilli Basma Factory Settlements’ site plans are redrawn, compared and analyzed to show their facilities. Also, the opinions of employees and their relatives who lived on these campuses are included. In this way, an attempt was made to establish a link between the spaces suggested by the settlements and the life satisfaction and happiness of the users. In conclusion, lodgings that propose sustainable social life spaces have high user satisfaction, demonstrating these settlements' success in meeting their users' needs and expectations. Lodging settlements from the ERTA, with their unique architectural qualities and sufficient social facilities, operated like a 'happiness factory' by increasing the satisfaction level of the employees during their periods. They played an essential role in constructing and consolidating the 'Nation-State' understanding.

Anahtar Kelimeler

Lodging, Social Sustainable Living, Turkish Architecture in the Republican Era, Nation-State.

Teşekkür

27-29 Aralık 2023 tarihlerinde gerçekleşen “Mimar Kemaleddin Bey Sempozyumu: Cumhuriyet’in Yüzyılında Türk Mimarlığı” sempozyumu düzenleme kuruluna teşekkür ederiz.

Kaynakça

• [1] Sönmez, F., & Arslan Selçuk, S., (2018). ”Kayseri Tren İstasyonu ve Çevresinin Kentin Modernleşme Sürecine Katkısı Üzerine Bir Okuma”A Study on the Contributions of the Modernization Process in Kayseri: The Kayseri Train Station and its Environment. Megaron , vol.13, 85-101.
• [2] Asiliskender, B., (2012). Cumhuriyet’in Sanayi Kenti Kayseri ve Modernleşme Arayüzleri. Güney Mimarlık Dergisi, vol.8, 18-23.
• [3] Eldeş, I.Y., (2019). Sümerbank Dokuma Fabrikalari’nin Dönüşümü (1935-2019): Kayseri, Ereğli, Nazilli, Bursa ve Malatya Örnekleri [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ [4] Sönmez, F., & Baran, M., (2020). A Case of Industrial Settlements in the Early Republican Period: Sivas Cer Atelier (1939). 7. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (pp.67-83). Ankara, Turkey
• [5] Doğan, H. (2007). How Industrial Music Began And Stopped? A Historical Analysis For Sumerbank Nazilli Print-Textile Factory. Ege Academic Review, 7(2), 661-689.
• [6] Doğan, Ç. E. (2022). Nazilli Basma Fabrikası Yerleşimi: Tarihçe ve Yaşantı. In Cengizkan, A. (Ed.), Fabrika’da Barınmak, Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye İşçi Kontları: Yaşam, Mekan ve Kent. (pp. 77-109). Arkadaş Yanınevi. ISBN 978-975-509-606-3.
• [7] Mülayim, A., & Kaprol, T. (2016). İşçi Sınıfı İçin Modern Yaşamın Kodları: Alpullu Şeker Fabrikası. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 6(1), 25-32.
• [8] Kaprol, T. & Minez, B. (2009). Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Endüstriyel Mirası: Alpulu Şeker Fabrikası. Mimar. ist. 9(32), 19-27.
• [9] Durukan Kopuz, A., & Tetik, T. (2016). Traces of modern life in Thrace: Alpullu Sugar Factory and the Labour Houses. A+Arch Design International Journal of Architecture and Design, 2(3), 1-15.
• [10] Durukan Kopuz, A., (2018). Alpullu Şeker Fabrikası ve İşçi Konutları. METU Journal of the Faculty of Architecture Vol 35, Issue 2, 29-54.
• [11] Aydın, D. & Aksoy, E., (2012). Nazilli Sümerbank Fabrikasi’nin Sosyal Tesis Binasi’nin İşlevsel Dönüşümü İçin Analizler. Güney Mimarlık Dergisi, vol.8, 18-23.
• [12] Özkan Altinöz, M., (2015). Sümerbank ın Karabük ün Konut Politikasındaki Rolü. Çağdaş Yerel Yönetimler , vol.24, no.2, 49-62.
• [13] Coşgun, N. & Aydın, E. Ö. (2011). Konut Sunumunda Lojman Modelinin Türkiye’deki Gelişimi. Mimarlık Dergisi, 358.
• [14] Kunduracı N. F.(2013).Dünyada ve Türkiye`de Sosyal Konut Uygulamaları, Çagdaş Yerel Yönetimler Dergisi 22(3), 53-77.
• [15] Şahin, O. E. (2023). Modern Ütopyacı Düşüncelerin İdeal Kent Arayışı. Akademik İzdüşüm Dergisi, 8(1), 465-494.
• [16] Aybay, R. (2012). Sosyalizmin Öncülerinden Robert Owen Yaşamı, Eylemi ve Öğretisi, Alfa Yayınevi, İstanbul.
• [17] Mertel, K. (2020). Çölün ortasında bir vaha: Lanark. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 193-199.
• [18] URL-1. https://canmore.org.uk/collection/343732 Last Accessed: 07.05.2024
• [19] URL-2. https://www.visitscotland.com/things-to-do/unesco-trail/designations/new-lanark Last Accessed: 21.07.2024
• [20] Owen, R. (2006). Yeni Toplum Görüşü ve Lanark Raporu (Çeviri; Akın, L.) Analiz Yayınevi, Ankara
• [21] Sağdıç, Z. (1999). Sıra Ev Kavramının İncelenmesi Ve Osmanlı Mimarisi’nde Akaretler Sıra Ev Grubu’nun Önemi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• [22] Yavuzarslan, E. (2021). 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Demiryolu Seferberliği ve Başkent İstanbul'un Kentsel Dönüşümüne Katkıları. İstanbul, Türkiye: Gece Kitaplığı Yayınevi.
• [23] Dönmez, G. (2019). Cumhuriyet Dönemi İşçi Yerleşkeleri Ve Lojman Alanlarının Kente Olan Etkileri: Bursa Örneği. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji Ve Politika Dergisi 15(1), 55-76.
• [24] URL-3. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/birinci-bes-yillik-sanayi-plani/ Last Accessed: 31.03.2024
• [25] URL-4. https://unfoundation.org/what-we-do/issues/sustainable-development-goals/ Last Accessed: 31.03.2024
• [26] Tekeli, İ. (1998) “Atatürk Türkiye’sinde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması”, Arredamento Mimarlık, 100/8, 106-134.
• [27] Doğan, Ç. E. (2003). Formation of factory settlements within Turkish industrialization and modernization in the 1930s: Nazilli printing factory [M.A. - Master of Arts]. Middle East Technical University.
• [28] Özyurt, H. (2011). Atatürk Dönemi, Birinci ve İkinci Beş Yıllık Sanayileşme Planları ve Türk Ekonomisindeki Yapı Değişikliğine Etkileri (1933-1938). Istanbul Journal of Sociological Studies(19), 119-148.
• [29] Dilek, A. (2006). Türkiye'de özelleştirme ve özelleştirme çalışmaları sonucu Nazilli Sümerbank işletmesinin durumu ile karlılık ve verimlilik analizi. [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• [30] URL-5. https://www.instagram.com/p/C1OxYyety_D/?img_index=10 Last Accessed: 07.05.2024
• [31] URL-6. https://www.yeniizmir.com/cumhuriyetin-ilk-sosyal-fabrikasini-gezen-ataturk-gordugum-vaziyetten-cok-memnun-kaldim/ Last Accessed: 21.07.2024
• [32] Aydın, D. & Aksoy, E. (2012). Nazilli Sümerbank Fabrikası’nın Sosyal Tesis Binası’nın işlevsel dönüşümü için analizler. Güney Mimarlık Dergisi, 8, 40-45.
• [33] URL-7. https://www.yenikiroba.com/sumerbank39a-buyuksehir-eli-degecek Last Accessed: 21.07.2024
• [34] URL-8. https://forum.strategyturk.com/konu-nazilli-sumerbank-basma-fabrikasi-nin-kurulusu-ve-yok-olusu Last Accessed: 31.03.2024
• [35] URL-9. https://aydinda.com/nazilli-sumerbank-basma-fabrikasinda-calisan-isci-kadinlar/ Last Accessed: 31.03.2024