Mizansen Mimarlığı: Akad'ın 'Göç Üçlemesi'nde Merkezi Karakterler Olarak Avlular

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 4, 687 - 702, 29.12.2024

Berna Ekinci , Bengi Su Ertürkmen Aksoy

Öz

Bu çalışma, Lütfi Ö.'nün mizansenlerinde avluların kadınların yaşam alanı olarak temsilini incelemektedir. Akad’ın Göç Üçlemesi (Göç Üçlemesi)—Gelin, Düğün, Diyet. Akad, Türkiye'de 1950'lerden itibaren önemli bir sorun haline gelen İstanbul'daki iç göçü kadın merkezli anlatılarla toplumsal gerçekçi bir bakış açısıyla ele alıyor. Her filmde avlular, göç ve toplumsal değişim bağlamında kadınlar için hayati yaşam alanları olarak resmediliyor. Filmlerde temsil edilen avluların mimari boyutlarını analiz etmek amacıyla bu çalışma, onların sinematik ve mimari yapılar olarak rollerini yorumlamak amacıyla göstergebilimsel, analitik ve yorumbilimsel yöntemlerden yararlanmaktadır. Makale iki bölümden oluşmaktadır. İlki, Akad'ın film yapımcılığını bağlamsallaştırıyor ve onun göç filmlerine ve gerçekçi mizansenlerine olan ilgisini yönlendiren sosyo-politik etkileri inceliyor. İkincisi avluyu mimari bir ortam olarak inceliyor ve avlunun bir kadın alanı olarak tasvirini kamera açıları, mekansal derinlik, destek kullanımı ve kullanıcı hareketi aracılığıyla analiz ediyor. Akad'ın kamerayı gerçekçi bir mercek olarak kullanması, avluyu hem merkezi bir anlatı hem de mimari unsur olarak çerçeveliyor. Akad, sosyal açıdan gerçekçi bir yaklaşım benimseyerek avluyu, göçün ve toplumsal cinsiyetin gündelik gerçeklerini yansıtan, çeşitli kullanıcılarıyla ama öncelikle kadınlara yönelik bir yaşam alanı olarak tasvir ediyor. Öncelikle kadınlara yönelik bir alan olarak temsil edilen avlu, göç ve toplumsal cinsiyetle ilgili gündelik gerçekleri yansıtıyor. Çalışma, sinema ve mimarlık etkileşimi aracılığıyla, Akad'ın üçlemesindeki avluların nasıl göç, cinsiyet ve modernitenin karmaşıklığını yansıtan dinamik alanlar olarak hizmet ettiğini vurguluyor

Anahtar Kelimeler

sinema ve mimarlık, mizansen, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad, göç üçlemesi, kadın, avlu

Architecture of Mise-en-Scène: Courtyards as Central Characters in Akad’s 'Migration Trilogy'

Öz

This study examines the representation of courtyards as women’s living spaces in the mise-en-scènes of Lütfi Ö. Akad’s Migration Trilogy (Göç Üçlemesi)—Gelin, Düğün, Diyet. Akad adopts a socially realistic perspective to explore internal migration in Istanbul, a significant issue in Turkey from the 1950s onward, through women-centered narratives. Each film portrays courtyards as vital living spaces for women, set within the context of migration and social change. To analyze the architectural dimensions of courtyards represented in the films, the study employs semiotic, analitic and hermeneutic methods to interpret their role as cinematic and architectural constructs. The article consists of two sections. The first contextualizes Akad’s filmmaking, examining the socio-political influences that guided his interest in migration films and his realist mise-en-scènes. The second explores the courtyard as an architectural setting, analyzing its portrayal as a women’s space through camera angles, spatial depth, prop usage, and user movement. Akad’s use of the camera as a realist lens frames the courtyard as both a central narrative and architectural element. By adopting a socially realistic approach, Akad depicts the courtyard as a living space that reflects the everyday realities of migration and gender, with various users, but primarily as a space for women. The courtyard, primarily represented as a space for women, reflects the everyday realities of migration and gender. Through the interplay of cinema and architecture, the study highlights how courtyards in Akad’s trilogy serve as dynamic spaces, reflecting the complexities of migration, gender, and modernity.

Anahtar Kelimeler

cinema and architecture, mise-en-scène, migration trilogy, woman, courtyard, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad, Lütfi. Ö. Akad

Kaynakça

• [1] Bordwell, D., Thompson, K. & Smith, J., (2024). Film Art: An Introduction. New York: McGraw Hill.
• [2] Gibbs, J. (2002). Mise-en-Scène: Film Style and Interpretation. Wallflower: London and New York.
• [3] Kayalı, K. (1996). Türk Sinema Tarihlerinin Sınırlılıklarını Aşmanın Yolları. S. M. Dinçer (Editör). Türk Sineması Üzerine Düşünceler (Birinci Baskı). İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• [4] Nişanyan, S. (2022). Nişanyan Sözlük, 6, Liberus, 570.
• [5] Kayalı. K. (1994).Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması (Birinci Baskı). Ankara: Ayyıldız.
• [6] Akad, L.Ö. (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: İletişim Yayınları.
• [7] Onaran, A. Ş. (1990). Lütfi Ö. Akad (Birinci Baskı). İstanbul: Afa Yayıncılık.
• [8] Başer. A. (2022). Lütfi Ömer Akad Sinemasında Anlam Yaratımı, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• [9] Orhan, V. (2008). Lütfi Akad’ın İstanbul’u, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı.
• [10] Erkılıç, H. (1996). Akad’ın Göç Üçlemesi Bağlamında Eşya-İnsan İlişkileri Bağlamında Kimlik: Ne O Ne de öteki, 25.Kare, 16, 35-42.
• [11] Erdal Aytekin, P. (2015).Köy Gerçekliği Bağlamında Türk Sinemasında Edebiyat Etkisi: Lütfi Ömer Akad Sineması, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2015 (41), 313-330.
• [12] Çelik, T. (2021).Yeşilçam Sinemasında Kökensel Bir Nitelik Olarak Kader Teması: Modernleşme Kaygılarından Melodramın Şefkatli Kollarına, Aurum Sosyal Bilimler Dergisi, 6,1-23.
• [13] Bostan, M. (2021). Yeşilçam’da Bir “Romancı” Yönetmen: Lütfi Akad, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 19 (37), 147-164.
• [14] Duran, Ç. (2016). A Simmelian Analysis of Social Forms and Individuality in Lütfi Ö. Akad's Films: Gelin/The Bride (1973), Düğün/The Wedding(1974), Diyet/Blood Money (1975),Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• [15] Çakır, E. (2022). Sinemada Toplum Eleştirisi Olarak Dinî ve Mitik Anlatı: Gelin, Düğün, Diyet. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (8), 823-838.
• [16] Akyurt, M. A. (2024). İktisadi ve Kültürel Çatışma Eksenleri Arasında Akad’ın Göç Üçlemesi, Hece, 2,17-32.
• [17] Güner, T. & Akyıldız, H. (2014). Gelin, Düğün, Diyet Filmleri Işığında Geçmişten Günümüze Türkiye’de Göç, İstihdam ve Kentleşme Sorunları. Çalışma ve Toplum, 1(40) , 187-210.
• [18] Kozan, T. (2019).Türk sinemasında Toplumsal gerçekçi Filmlerde Kadın Temsilleri: Gelin, Düğün, Diyet Üçlemesi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• [19] Kırel, S. & Başer Yetimoğlu, A. (2022). Lütfi Ömer Akad Sineması’nda Anlam Yaratımında Sinematografik Tercihlerin Diyet Filmi Üzerinden Tartışılması, Selçuk iletişim Dergisi, 15(2), 637-671, https://doi: 10.18094/ JOSC. 975491 Last Accessed:24.11.2024
• [20] Kara, M. A. (2016). Düğün-Diyet-Gelin Üçlemesi Üzerinden Kırdan Kente Göç Olgusunun Analizi, The Journal Of Academic Social Science Studies, 51, 505-515.
• [21] Çöloğlu, D. (2009). Bir Üçlemeyi, ‘Modern – Geleneksel Ve Kadın - Erkek’ Karşıtlığında Yeniden Okumak: Gelin, Düğün, Diyet. Selçuk İletişim, 6(1) , 144-153.
• [22] Fazlıoğlu, F. N. (2019). Lütfi Ö. Akad’ın Göç Üçlemesi: Yaklaşan Erkeklik Krizi ve Kadınların Yükselişi. TRT Akademi, 4(7) , 42-61.
• [23] Alkan, A. (2015). Toplumsal Cinsiyet ve Kent Planlaması, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54(4).
• [24] Savran Penbecioğlu, S. & Büyücek, G. (2022). Konut ve Yaşam Çerçevesinde Kadın ve Mekan İlişkisi: Ankara’da Bir Güzergah Haritalama Uygulaması. VII. Kent Araştırmaları Kongresi Bildiri Özet Kitabı, 1582-1591.
• [25] Özön, N. (2003). Türk Sineması Tarihi (Dünden Bugüne) 1896-1960. Antalya: Antalya Kültür Sanat Vakfı Yayını.
• [26] Güçhan, G. (1992). Toplumsal Değişim ve Türk Sineması. Ankara: İmge Kitapevi. [27] Balcı, Ş. (2022). Istanbul in Domestic Migration Films (1965-1980) in Turkish Cinema: Stone and Soil Made of ‘Sorrow and Gloom’, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 59, 63-83. https://doi.org/10.47998/ikad.1093283 Last Accessed:24.11.2024
• [28] Oran, B. (2010). Azınlıklar. İstanbul Ansiklopedisi (161). İstanbul: NTV Yayınları.
• [29] Altınsay, İ. (1996). Sinemanın Orta Yeri İstanbul’du, İstanbul Dergisi, 18, 73-74.
• [30] Suner, A. (2006). Hayalet Ev Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Meis Yayınları.
• [31] Brecht, B. (1981). Çin Tiyatrosunda Yabancılaştırma Efektler, Epik Tiyatro içinde Çev: Kamuran Şipal, Say Yay.
• [32] Edgar-Hunt, R., Marland, J. & Rawle, S., The Language of a Film, Ava Publishing, Switzerland.
• [33] Pallasmaa, J. (2001). The Architecture of İmage: Existential Space in Cinema. Helsinki: Rakennustieto,.
• [34] Güzer, C.A. (2023). Sinemanın Mimarlık Üzerine Söyledikleri: Bir Eleştiri Biçimi Olarak Sinema, Sinema ve Mimarlık (editör Celal Abdi Güzer) içinde 27-62. Ankara: Fol Kitap.
• [35] Kemal, O. (2023). Gurbet Kuşları. İstanbul: Everest Yayınları.
• [36] Kaçmaz Erk, G. (2023). Görünür Kentler ve Analog İkizleri. Sinema ve Mimarlık (editör Celal Abdi Güzer) içinde 63-86. Ankara: Fol Kitap.
• [37] Şumnu, U. (2021). Başrolde Mimarlık: Türk Filmlerinde Modern Mimarlık ve Modern Evler, Betonart Dergisi, 68, 18-27.
• [38] Monaco, J. (2001). Bir Film Nasıl Okunur? Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı, Sinema, Medya ve Multimedya Dünyası. Oğlak Yayınları.
• [39] Çinici, A. (1996). Sinemada Sanat Yönetmenligi ve Bunun Görsel Tasarıma Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• [40] Hans Diater Schaal (2000). Architectural Design, 70, 1.