Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarına Yönelik Engelsiz Yaşam Alanı Projesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 4, 913 - 931, 28.12.2023

Nihan Muş Özmen , Pelin Özüberk , Ayşe Güneş

https://doi.org/10.29109/gujsc.1334420

Öz

Engelli bireyler için geliştirilebilecek çözümler ve tasarlanacak uygun donanım ve ekipmanlarla onların herhangi bir yardım almadan yaşamlarına devam etmeleri sağlanabilir. Bu tür düzenlemeler yasal bir zorunluluktan dolayı yapılmak yerine, engellilerin konforunu artırmak için gereklidir. Bu çalışmada, tekerlekli sandalye kullanan engellilere yönelik bir iç mekân düzenleme projesi önerilmektedir. Çalışmanın hedefleri; yürüme engellilerin asgari ölçekte giyinme, çalışma ve sosyalleşmesi için gerekli ortamın sağlanması; evden çalışmakta olan engelli bireylerin ihtiyaçlarına kolaylıkla erişebilmelerini sağlayacak bir çalışma ünitesi ve modüllerin tasarlanması ve geliştirilmesi; bu mobilyaların ulaşılabilir fiyatlarda seri üretimden çıkmış, servis ve parça garantisi bulunacak nitelikte olmasıdır. Ülkemizin en büyük sektörlerinden biri olan mobilya sektöründe engellilere yönelik, onların hayatını kolaylaştıracak çok fazla ürün bulunmamaktadır. Bu çalışma ile bu alandaki boşluğun doldurulması ve sosyal sorumluluğun yerine getirilmesi, yürüme engelli bireylerin topluma kazandırılması ve yaşamlarına kalite katılması amaçlamaktadır. Bu projenin hedefi yürüme engelli bireyler için bir yaşam alanı konsepti oluşturmaktır. Bu amaçla geliştirilen proje, giyinme dolabı, hareketli depolama alanına sahip çalışma masası, masayla bütünleşmiş ufak depolama ihtiyaçlarını karşılayacak ve servis sehpası olarak kullanılabilecek hareketli bir üniteden oluşmaktadır. Projeye başlarken engelli bireylere yönelik daha önce yapılmış araştırma ve projeler detaylı olarak incelenmiş ve birden fazla fonksiyonu karşılayabilecek kompakt bir ürünün hazırlanması amaçlanmıştır. Sonuçta ortaya çıkan ürün hedeflenen ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olup, birçok fonksiyonu içermekte ve tekerlekli sandalye kullanıcılarının kolayca kullanabileceği niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Eşitlik, Engelli dostu mobilya, Engelliler için tasarım, Mobilya tasarım, Endüstriyel üretim engelli mobilyası

Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarına Yönelik Engelsiz Yaşam Alanı Projesi

Öz

Engelli bireylere için geliştirilebilecek çözümler ve tasarlanacak uygun donatı ve ekipmanlarla onların herhangi bir yardım almadan yaşamlarına devam etmeleri sağlanabilir. Bu tür düzenlemeler yasal bir zorunluluktan dolayı yapılmak yerine, engellilerin konforunu artırmak için gereklidir. Bu çalışmada, tekerlekli sandalye kullanan engellilere yönelik bir iç mekân düzenleme projesi önerilmektedir. Çalışmanın hedefleri; yürüme engellilerin asgari ölçekte giyinme, çalışma ve sosyalleşmesi için gerekli ortamın sağlanması; evden çalışmakta olan engelli bireylerin ihtiyaçlarına kolaylıkla erişebilmelerini sağlayacak bir çalışma ünitesi ve modüllerin tasarlanması ve geliştirilmesi; bu mobilyaların ulaşılabilir fiyatlarda seri üretimden çıkmış, servis ve parça garantisi bulunacak nitelikte olmasıdır. Bu çalışma ile Türkiye mobilya sektöründeki boşluğun doldurulması ve sosyal sorumluluğun yerine getirilmesi, yürüme engelli bireylerin topluma kazandırılması ve yaşamlarına kalite katılması amaçlamaktadır. Bu projenin hedefi yürüme engelli bireyler için bir yaşam alanı konsepti oluşturmaktır. Bu amaçla geliştirilen proje, giyinme dolabı, hareketli depolama alanına sahip çalışma masası ve masayla bütünleşmiş, ufak depolama ihtiyaçlarını karşılayacak ve de servis sehpası olarak kullanılabilecek hareketli bir üniteden oluşmaktadır. Projeye başlarken engelli bireylere yönelik daha önce yapılmış araştırma ve projeler detaylı olarak incelenmiş ve birden fazla fonksiyonu karşılayabilecek kompakt bir ürün yapılmak istenmiştir. Sonuçta ortaya çıkan ürün hedeflenen ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olup, birçok fonksiyonu içermekte ve tekerlekli sandalye kullanıcılarının kolayca kullanabileceği niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Eşitlik, Engelli dostu mobilya, Engelliler için tasarım, Endüstriyel üretim engelli mobilyası, Mobilya tasarımı

Kaynakça

• [1] Zeyrek Çepehan, İ. & Güller, E. (2020). Evrensel tasarım kapsamında herkes için erişilebilir tasarım. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi Erişilebilirlik Özel Sayısı, 2, 383-410.
• [2] Samanlı, R. (2021). Birleşmiş Milletler’in engelsiz yaşamı oluşturma çabaları doğrultusunda sosyal koruma politikalarının değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 15-33.
• [3] Dostoğlu, N., Şahin, E. & Taneli, Y. (2009). Dosya – Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: Herkes için tasarım. Evrensel tasarım: Tanımlar, hedefler, ilkeler. Mimarlık, 347.
• [4] Demir Mishchenko, E. (2014). Herkes için/ile tasarım: Evrensel tasarıma katılımcı bir yaklaşım deneyimi. Mimarist, 2, 105-111.
• [5] Çınar, H., Arslan, A. R., & Meriç, H. (2015). Tekerlekli sandalye kullanıcılarının yatak odası ve mobilyaları ile ilgili sorunlarının tespiti ve çözüm önerileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 3(3), 309-318.
• [6] Arap, S. K., Yücebaş, E., & Arap, İ. (2021). Yerel yönetimlerin engelsiz yaşam hedefi: İzmir Büyükşehir Belediyesi örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 139–156.
• [7] Goldsmith, S. (2000). Universal Design: A Manual of Practical Guidance for Architects. Reed Educational and Professional Publishing Ltd.
• [8] Herwig, O. (2008). Universal Design: Solutions for a Barrier-free Living. Birkhäuser.
• [9] Skiba, I. & Züger, R. (2020). Basics Design: Barrier-free Planning. Birkhäuser.
• [10] Pheasant, S. (2003). Bodyspace: Anthropometry, Ergonomics and The Design of Work. Taylor & Francis.
• [11] Ölmezoğlu, N. İ. (2015). Çalışma Yaşamında Engelliler: Gümüşhane İli Engelli İstihdamına İlişkin Emek Arz Yönlü Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• [12] Geyik, H. (2006). Tekerlekli Sandalye Kullanıcılarının Fiziksel İş Yapabilme Kabiliyetini Ölçen ve Artıran Tekerlekli Sandalye Ergometresi’nin Tasarımı ve İmalatı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• [13] Gökçen, T. (1999). Urban Design for Disabled People, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir.
• [14] Karakuş, M. K. (2016). Engellilere Yönelik Kent Mobilyaları Üzerine İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• [15] Özcan, Y. (2008). Engelli Standartlarının Adana Kenti Açık ve Yeşil Alanlarında Analizi ve Uygulama Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• [16] Mülayim, A. (2017). Bedensel engelliler için mutfaklarda hareketli mobilya ve ekipmanlarının tasarlanması. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi, 6(3), 912 – 920.
• [17] TOKİ (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Toplu Konut İdaresi Başkanlığı) proje görselleri. https://www.toki.gov.tr/proje-gorselleri
• [18] Neufert, E. & Neufert, P. (2012). Neufert: Architect’s data. Blackwell Publishing Ltd.
• [19] Heiss, O., Degenhart, C. & Ebe, J. (2010). Barrier-free design: Principles, planning, examples. Birkhäuser.
• [20] Çınar, H. & Erdem, H. E. (2008). Yaşam hakkı: Tekerlekli sandalye kullanıcılarının konut iç̧ mekân donatı elemanları ve mobilya kullanımı. Politeknik Dergisi, 11(2), 169-174.
• [21] TÜİK. (2020, Haz 4). Türkiye sağlık araştırması 2019. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkey-Health-Survey-2019-33661
• [22] TÜİK. (2022). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni. https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf
• [23] İç Mimarlar Odası İstanbul Şubesi ve AYDER’in (Alternatif Yaşam Derneği) (2006). Engelsiz Kişisel Yaşam Alanı (oda) ve Mobilya Tasarım Yarışması. https://v3.arkitera.com/h10413-engelliler-icin-engelsiz-mobilyalar-tasarladi.html
• [24] Trendir. (2016, May 14). Special Needs Kitchens by Snaidero: Skyline Lab. https://www.trendir.com/special-needs-kitchens-by-snaidero-skyline-lab/
• [25] Arkitera. (2011, Ara 15). Mobilya tasarımında en yeni fikirler ödüllendirildi. https://www.arkitera.com/haber/mobilya-tasariminda-en-yeni-fikirler-odullendirildi/
• [26] Archdaily. (2019, Tem 10). How to design an accessible kitchen: Adjustable and multifunctional furniture. https://www.archdaily.com/920447/how-to-design-an-accessible-kitchen-adjustable-and-multifunctional-furniture
• [27] Çakır Sümer, G. (2015). “Engelsiz Şehir” Kavramı Açısından Malatya. Yönetim ve Ekonomi, 22(1), 139-157.
• [28] Türkyılmaz, E. & İskender, E. (2018). Mimari tasarımda ulaşılabilirlik kavramının tekerlekli sandalye kullanıcıları açısından irdelenmesi. Megaron, 13(2), 297-323.
• [29] Tiyek, R., Eryiğit, B.H. & Baş, E. (2016). Engellilerin erişilebilirlik sorunu ve TSE standartları çerçevesinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 225-261.
• [30] Sezen, M. (2007). Fiziksel Engellilerin Rehabilitasyonuna Yönelik Mobilya Tasarım Araştırmaları, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.