Proje Bazlı Yeni Teşvik Sisteminin AB Teşvik Sistemi İle Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 20, 31 - 50, 30.06.2020

Gülsüm Gürler Hazman Aysun Karamıklı

Öz

Günümüzde önemli politika araçlarından birisi olan teşvikler, devlet tarafından ekonomik faaliyetlerin gelişimi için sağlanan maddi veya maddi olmayan destek ve yardımlardır. Teşviklerin önemi, 20. yüzyıl başından itibaren artmaya başlamış ve 2004 yılında Avrupa Birliği müzakereleri ile birlikte günümüze kadar çeşitli amaçlara yönelik olarak gelişim göstermiştir. Ülkelerde gelişmişlik özelliklerine göre teşvikler geliştirilmekte ve uygulanmaktadır. Türkiye’de 2016 yılında yatırımları proje bazında teşvik etmek, teknolojik verimliliği artırmak ve katma değeri yüksek ürünler geliştirmek için proje bazlı yeni teşvik sistemi geliştirilmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de proje bazlı teşvik sistemi ile Avrupa Birliği ülkelerinin genel anlamda teşvik sistemlerinin karşılaştırılması amaçlanmış ve destek programları arasında farklılıklar ve benzerlikler olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Proje bazlı teşvik, vergisel teşvik, AB, Türkiye

Kaynakça

• Akdeve, E. & Karagöl, E. T. (2013). “Geçmişten Günümüze Türkiye'de Teşvikler ve Ülke Uygulamaları”,Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 329-350.
• Altay, A. & Karabulut, Ş. (2017). “Türkiye’de Mali Teşvik Sistemi ve Yatırımlara Sağlanan Mali Teşviklerin Değerlendirilmesi”,Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 189-202.
• Başbakanlık AB Genel Sekreterliği (2011). “Avrupa Birliği Antlaşması ve Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma”, Ofset Fotomat, Ankara.
• Beceren, E. & Kasalak M. A. (2010). “Avrupa Birliği İstihdam Stratejisi ve Üye Ülke Stratejilerinin 10 Hedef Kapsamında İstihdama Yönelik Uygulamaları”,Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 49-55.
• Candan, G. T. & Yurdadoğ, V. (2017). “Türkiye’de Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvik Politikaları”,Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 154-177.
• Çiçek, U. & Uğur, K. (2019). “Avrupa Birliği Ülkelerinde Dolaylı – Dolaysız Vergilerin Yapısı”, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 77-96).
• Dorozynski, T., Janusz S.& Wojciech U.(2013). “The Use Of EU Structural Funds By Enterprises InThe Lodz Region”,Comparative Economic Research, 16, 79–99.
• Eser E. (2011). “Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Sistemleri Ve Mevcut Sistemin Yapısına Yönelik Öneriler”, Dpt Uzmanlık Tezi Yayın No: 2822, 1-242.
• Eser, B.Y.& Terzi, H. (2008). “Türkiye'de İşsizlik Sorunu ve Avrupa İstihdam Stratejisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 229-250.
• European Commission Taxation Papers (2015). Working Paper: Study on the Effects and Incidence of Labour Taxation, N. 56- 2015.
• Eurostat. (2019). “Tax Revenue Statistics”, https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui, (Erişim Tarihi: 28.5.2020).
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2015). Bütçe Gelirleri, GSYH, Genel Bütçe Vergi Gelirleri ve Vergi Yükü, www.gib.gov.tr, (Erişim Tarihi: 28.5.2020).
• Giray, F. (2008). “Vergi Teşvik Sistemi”, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Giray, F. (2016). “Vergi Teşvik Sistemleri ve Uygulamaları”, Yenilenmiş 3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2020). 2019 Bütçesi Makroekonomik Gelişmelere İlişki Değerlendirme. https://www.hmb.gov.tr/haberler/hazine-ve-maliye-bakani-berat-albayrak-2019-yili-merkezi-yonetim-butce-kanun-teklifi-gorusmelerinde-konustu, (Erişim Tarihi: 02. 03.2020).
• Karabağ, U. (2018). Proje Bazlı Teşvik Sistemi’nin Getirdikleri, https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/the-deloitte-times/haziran2018proje-bazli-tesvik-sisteminin-getirdikleri.pdf, (Erişim Tarihi: 02.03.2020). Karabıçak, M. (2013). “Türkiye’de Uygulanan Ekonomik Teşvik Politikalarının Boyutu, Ulusal, Bölgesel ve Yerel Anlamda Kalkınma Üzerine Olası Etkileri”,Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 263-280.
• Karagöl E. T. (2018). “Türkiye Ekonomisinde Değişim ve Dengelenme: Yeni Ekonomi Programı Üzerine Bir Değerlendirme”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 13,2, 151-159.
• Karakurt, A. (2010). “Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri”,Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 143-163.
• Kaye, T. A. (2017). “Direct Taxation in the European Union: From Maastricht to Lisbon”, Fordham International Law Journal, 35(5), 1231-1285.
• Kılıçaslan, H. & Kılıç, Z. (2016). “Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşviklerinin Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme”,International Congress of Management Economy and Policy Proceeding Book, 3970-3989.
• Leblebici, F. (2002). “Devlet Yardımları Uygulamasının Maliyeti ve Ekonomik Göstergelerle Mukayesesi”, Devlet Planlama Teşkilatı, Yayın No: 2663, Ankara.
• Lucchese, M.& Pianta, M. (2020). “Europe’s Alternative: A Green Industrial Policy For Sustainability and Convergence”, MPRA Paper No. 98705, 2-17.
• Mosher, J. S. & Trubek, D. M. (2003). “Alternative Approaches To Governance in The EU: EU Social Policy and The European Employment Strategy”,Journal Of Common Market Studies, 41 (1), 63-88.
• OECD.(2001). “Competition Policy in Subsidies and State Aid”, DAFFE/CLP(2001)24, http://www.oecd.org/regreform/sectors/2731940.pdf, (Erişim Tarihi: 17.5.2020).
• Oden M. D. (2008). “Generating Momentum Toward a Sustainable Economy: The Case of Austin Incentives”, Bureau of Business Research, 4, 1-6.
• Öz, E. &Buyrukoğlu, S. (2018). “Investment Incentives in theEuropean Union and Selected World Countries”, Sosyoekonomi, 26 (37) , 147-170.
• Öz, C. S. & Karagöz, S. (2015). “Avrupa 2020 Hedeflerinin Avrupa İstihdam Stratejisi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”,Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 99-122.
• Özdaş, Y. (2009). “Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Diyarbakır Bölgesinde Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Peters, A. &Fisher, P. (2004). “The Failures of Economic Development Incentives”, Journal of theAmerican Planning Association, 70(1), 27-37.
• Piatkowski M. J. (2020). “Results of SME Investment Activities: A Comparative Analysis Among Enterprises Using and Not Using EU Subsidies in Poland”, AdministrativeSciene, 10(4), 2-26.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2020). “Uygulama Sonuçları 31/12/2019 İtibariyle”. Proje Bazlı Teşvik Sistemi. Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü. https://sgm.sanayi.gov.tr/support-incentives/investment-incentivesystems, (Erişim Tarihi: 01.03.2020).
• Sevinç, H., Emsen Ö.S. & Bozkurt, E. (2016). “Yatırım Teşvik Politikalarının Bölgesel Belirleyicilerine Yönelik Bir Analiz: Türkiye Örneği”,Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 525-556.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2020). “Yatırımların GSYH ve MYB İçindeki Payı”, http://www.sbb.gov.tr/yatirimlar/yatirimlarin-gsyh-ve-myb-icindeki-payi, (Erişim Tarihi: 29.02.2020).
• Steenblik, R. (2007). “A SubsidyPrimer”, Global SubsidiesInitiative of the International InstituteforSustainable Development, Geneva, https://www.iisd.org/gsi/sites/default/files/primer.pdf, (Erişim Tarihi: 17.5.2020).
• Susam, E. (2010). “Osmanlı Sanayileşme Hareketleri ve Teşvik-i Sanayi Kanunu”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şaşmaz, M. Ü. & Öztürk, Ö. F. (2019). “Mali Teşvikler İle İşsizlik Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Tr33 Bölgesi Örneği”, M. Taytak ve M. Ü. Şaşmaz (Ed.), Türkiye’de Mali Teşvik Sistemi ve Uygulamaları, Ekin Yayınevi: Bursa, 251-270.
• Takım A. & Ersungur Ş. M. (2018). “Türkiye’de Teşvik Sisteminin Yapısı, Sorunları Ve Etkinliği Üzerine Bir Politika Önerisi: Tek Bir Uygulamacı Kuruluş Sorunları Çözer Mi?”,Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 32 (3), 725- 744.
• TDK (2020). “Güncel Türkçe Sözlük”. http://www.tdk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 25.2.2020).
• Tekin, A. (2006). “Vergi Teşvikleri ve Ekonomik Etkileri”,Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 301-316.
• Uluslararası Çalışma Örgütü (2020). İstihdam Teşvikleri, https://www.ilo.org/ankara/areas-of-work/employment-promotion/lang-tr/index.htm, (Erişim Tarihi: 01.03.2020).
• UNCTAD (2000). “Tax Incentives and Foreign Direct Investment A Global Survey”, ASIT Advisory Studies No. 16.
• UNCTAD (2018). “World Investment Report 2018- Investment and New Industrial Policies”, United Nations: New York and Geneva, https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/wir2018_en.pdf, (Erişim Tarihi: 16.5.2020).
• WP (Working Paper) , (2020). “Sharing Good Practices Among Representatives Of Member States Nominated byThe SME Envoys”, http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources, (Erişim Tarihi: 28.05.2020).
• Yavan, N. (2010). “Teşviklerin Sektörel ve Bölgesel Analizi: Türkiye Örneği”, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, Ankara.
• Yavan, N. (2011). “Teşviklerin Sektörel ve Bölgesel Analizi: Türkiye Örneği”, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları Yayın No:27, Ankara.
• Yerebakan, M. (2007). “Türkiye İçin Model Olabilecek Ülkelerde Uygulanan Teşvik Uygulamaları ve Ülkemize Uygulanabilirliği”, İTO Yayın no: 2007-51. Entegre Matbaacılık.
• Yılmaz, E. (2016). “Türkiye’de Son Dönemde Uygulamaya Konan Teşvik Sistemlerinin Temel Özellikleri”, Merkezin Güncesi, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası,https://tcmbblog.org/wps/wcm/connect/blog/tr/main+menu/analizler/turkiyede+uygulamaya+konan+tesvik+sistemleri, Erişim tarihi: 28.02.2020.
• 2002/4720 Sayılı Kararname (2002), 2002/4720 Bölgesel İstatistiklerin Toplanması, Geliştirilmesi, Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Analizlerinin Yapılması, Bölgesel Politikaların Çerçevesinin Belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemine Uygun Karşılaştırılabilir İstatistiki Veri Tabanı Oluşturulması Amacıyla Ülke Çapında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasının Tanımlanmasına İlişkin Hakkında Karar.
• 2012/3305 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (2012). Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar. Resmi Gazete Yayın Tarihi: 19.06.2012, 28328 Sayılı Resmi Gazete.
• 2016/6745 Sayılı Kanun (2016). Yatırımlara Proje Bazında Desteklenmesi ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Resmi Gazete Yayın Tarihi: 07.09.2016, 29824 Sayılı Resmi Gazete.
• 2016/9495 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (2016). Yatırımlara Proje Bazlı Devlet Yardımı Verilmesine İlişkin Karar. Resmi Gazete Yayın Tarihi: 26.02.2016, 29900 Sayılı Resmi Gazete.
• 94/6401 Sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı. 1995-22168 Resmi Gazete.