Türkiye İhracat Birim Değer Endeksi ve İhracat Miktar Endeksinin Markov Süreçleri ile Uzun Dönem Analizi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 25, 50 - 61, 27.09.2021

Handan Öztemiz

Öz

İhracat birim değer ve ihracat miktar endeksi Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık periyotlarda hesaplanan dış ticaret endeksleridir. Bu çalışmada endekslere ait 2013 -2020 yılı aralığı aylık periyotlardaki verileri kullanılmış ve stokastik süreçlerden Markov zincirleri analizi ile her iki endeks değerinin zamana bağlı genel seyrinden yola çıkarak uzun dönemde tahmin değerleri hesaplanmıştır. Analiz sonucunda ihracat birim değer endeksinin uzun dönemde yüzde 50 olasılıkla 95,6 ile 101,1 aralığında olacağı tahminlenmiştir. İhracat birim değer endeksinin uzun dönemde alabileceği en düşük değer 90,5 (%40 olasılık) en yüksek değer ise 105,2 (%10 olasılık) olarak hesaplanmıştır. İhracat miktar endeksinin uzun dönemde alacağı tahmini değer ise %18 olasılıkla 96,6 ila 102,4 aralığında, %17 olasılıkla da 116,8 ila 122,6 aralığında olacağı tahmin edilmiştir. İhracat miktar endeksinin 2020 son aylarında yakaladığı en yüksek skoru 146,5 değerine ulaşma olasılığı ise %3 olarak hesaplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Markov Zinciri Analizi, İhracat birim değer endeksi, İhracat miktar endeksi, Stokastik Süreçler

Kaynakça

• Albayrak, A. S. (2014), “Otokorelasyon Durumunda EKK Tekniğinin Alternatifi Otoregresyon Teknikleri ve Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 1-20.
• Alp, S. & Ersoy, Ö. Z. (2009). ‘‘Markov zinciri yöntemi ile taşınabilir bilgisayar tercihlerinin analizi’’. Akademik İncelemeler Dergisi, 4(2), 37-55.
• Akın, T. & Güneş, S. (2018). ‘‘İhracatın Niteliğindeki Artışın Dış Ticaret Haddine Etkisi: Türkiye Analizi’’. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 19(2). 448-462.
• Akcan, A. T. (2019). ‘‘İhracat Değer Endeksi ve Yatırım İlişkisi: Türkiye Örneği (1982-2017)’’. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. 14(1).11-18.
• Aktaş, C. (2007). ‘‘Otomobil ihracatı ve ithalatı fiyat endeksi verilerinin farklı varyanslılığının incelenmesi’’. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6 (11). 149-162.
• Can, T. (2006). ‘‘Sektörler Arası İlişkilerin Markov Zincirleri ile Analizi ve Tahmini: Türkiye Örneği’’. (I. Basım). Derin Yayınları. İstanbul.
• Çabuk, H.A. (1995). ‘‘Türkiye’de 1969-1988 Dönemi İhracat ve İthalat Aylık Fiyat Endeks Trendlerinin Analizi’’. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (3). 97-113. Çınlar, Erhan; (1975). ‘‘Introduction to Stochastic Processes’’. 1th Edition, New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Eren, O. (2015). ‘‘Enerji Fiyatları ve Parite Değişimlerinin İhracat ve İthalat Fiyatlarındaki Değişime Katkısı’’. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Ekonomi Notları. 2015-09. 1-11.
• Hillier, S.F, Lieberman, G. J. (2001), ‘‘Introduction to Operations Research’’, 7th. Edition. McGraw-Hill, New York. aktaran Alp ve Öz, 2009: 42.
• Özdemir, A., & Demireli, E. (2014). ‘‘Hisse Senedi Fiyat Verimliliğinin Markov Zincirleri le Analizi Bıst Teknoloji Endeksi Hisse Senedi Fiyatları Üzerine Bir Uygulama’’. Verimlilik Dergisi, (1), 41-60.
• Ross, S. M. (2000), ‘‘Introduction to Probability Models’’, 7th Edition, Academic Press, United States of America. aktaran Alp ve Öz, 2009: 42.
• Rüzgar, N. (2003). ‘‘Bir İşletmenin Ödemeler Dengesinin Markov Süreçleri Yardımıyla Analizi’’. Dokuz Eylül Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5 (1). 164-179.
• Silver, M. (2008). ‘‘Do Unit Value Export, Import, and Terms-of-Trade Indices Misrepresent Price Indices?’’. IMF Econ Rev 56,2 297–322 (2009). https://doi.org/10.1057/imfsp.2008.24.
• Tarı, R. (2014). ‘‘Ekonometri’’. (9. Basım). Umuttepe Yayınları. Kocaeli.
• Tijms, H. C. (2003). ‘‘A First Course in Stochastic Models’’. John Wiley & Sons, Inc, England.
• TÜİK, ‘‘Dış Ticaret Endeksleri’’. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1 Erişim Tarihi 05.05.2021.