Türkiye’de Gümrük Müşavirlerinin Tek Pencere Sistemi Uygulamalarına Yönelik Algı ve Tutumlarının Vergi Uyumuna Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 26, 64 - 80, 29.12.2021

Ufuk Selen , [e-mail] [e-mail]

Öz

Gümrük işlem süreçlerinin basitleştirilmesi ve yükümlülerinin gümrük vergilerine uyumunun artırılması amacıyla bilgi işlem teknolojilerinden yaygın biçimde yararlanılmaktadır. Tüm dünyada “Kağıtsız Gümrük” sloganıyla entegrasyon çalışmaları yürütülmektedir. Türkiye’de de yönetsel ve teknolojik açıdan gümrüklerde modernizasyon çalışmaları, gerçek zamanlı bir otomasyon sistemi olan, “BİLGE” sistemi altında yürütülmektedir. BİLGE sistemi, gümrük işlem sürecinde ihtiyaç duyulan resmi bilgi ve belgelerin elektronik ortamda tek merkezden talebini ve teminini sağlayan Tek Pencere Sistemi ile entegre edilmiştir. BİLGE ve Tek Pencere Sistemi uygulamalarının gümrük yükümlülerinin vergiye uyumunu artırması beklenmektedir.
Çalışmanın amacı, gümrük işlem süreçlerinde ve vergilemesinde aktif rol alan gümrük müşavirlerinin Tek Pencere Sistemini algılama ve e-devlet uygulamalarını içselleştirme düzeyinin vergi uyumuna etkisinin belirlenmesi biçiminde tanımlanmıştır.
Çalışmada gümrük müşavirlerinin Tek Pencere Sistemin vergiye uyumuna etkisi “Teknoloji Kabul Modeli”, “DeLone & MacLane Modeli” ve “Güven Teorisi” modellerinden hareketle oluşturulan bir model üzerinden analiz edilmiştir.
Çalışmada literatürden yararlanılarak oluşturulan yapılandırılmış bir ölçek kullanılarak, doğrudan veri toplama yöntemi kullanılmıştır. Ana evren Türkiye’deki “gümrük müşavirleri”, “müşavir yardımcıları” ve “yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri” olarak belirlenmiştir. Ölçekten hareketle belirlenen yedi faktör, SPSS 23 programında, açıklayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Faktörlerin modeli açıklama gücüne sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Vergi Uyumu, e-devlet, teknoloji kabul modeli, gümrük vergisi, Gümrük, tek pencere sistemi

Kaynakça

• Ajzen, I., & Fishbein, M. (1975). A Bayesian analysis of attribution processes. Psychological Bulletin, 82(2), 261–277. https://doi.org/10.1037/h0076477.
• Alkraiji, A. and Eidaroos, A. (2016), “Trends and Issues in Educational Technology Research in Saudi Higher Education: A Meta-Analysis Review”, Journal of Education and Practice, 7 (36), 62-79.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2012) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 7.b., Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Andy F. (2009), Discovering Statistics Using SPSS, 3.e., London: Sage Publications.
• Bal, H. (2012), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 2.b., Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
• Chatfield, A. and AlAnazi, J. (2013)"Service quality, citizen satisfaction, and loyalty with self-service delivery options to transforming e-government services". Faculty of Engineering and Information Sciences - Papers: Part A. https://ro.uow.edu.au/eispapers/2334.
• Cohen, J. E. (2006), Citizen satisfaction with contacting government on the internet Information Polity, 11 (1), 51-65.
• Davis, F.D. (1989). “Perceived Use-fulness, Perceived Ease of Use, And UserAcceptance”. MIS Quarterly, 13(3), 319-340.
• Hazem M. A., Harada Y. and Saraih, U. N. (2020) “Factors Affectıng To Usage of E-Government Servıces wıth The Medıatıng Role Of Intentıon Of Cıtızens’ Interactıon ın Jordanıan Unıversıtıes:A Pılot Study”, International Journal of Management Studies and Social Science Research, 6, (12), 38-45. İslamoğlu, H. ve Alnıaçık, Ü. (2014) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 4.b., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım,
• Kalaycı, Ş. (2010), “Faktör Analizi”, Şeref Kalaycı (der.). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5.b. içinde, Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 321-331.
• Kayış, A. (2010), “Güvenilirlik Analizi”, Şeref Kalaycı (der.). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5.b. içinde, Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 403-419.
• Keith F. P. (2011), Sosyal Araştırmalara Giriş Nicel ve Nitel Yaklaşımlar, (çev. Bayrak D., Arslan,H. B., Akyüz , Z.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• King, W. R. and He, J. (2006), “A meta-analysis of the technology acceptance model”, Information & Management, 43 (6), 740-755.
• Li Y. and Shang, H. (2020), “Service Quality, Perceived Value, and Citizens’ Continuous-Use İntention Regarding E-Government: Empirical Evidence From China”, Information & Management, 57 (3), 1-15.
• Li, W. (2021) “The Role of Trust and Risk in Citizens’ E-Government Services Adoption: A Perspective of the Extended UTAUT Model”, Sustainability, 13 (14), doi: 10.3390/su13147671.
• Paul A. Pavlou (2003) “Consumer Acceptance of Electronic Commerce: Integrating Trust and Risk with the Technology Acceptance Model”, International Journal of Electronic Commerce, 7(3), 101-134, doi: 10.1080/10864415.2003.11044275.
• Puthur, J., Mahadevan L., and George, A. (2016), Taxpayer Satisfaction and Intention to Re-Use Government Site for E-filing. Management Studies, 8 (1), 46-59.
• Qijun Xie, Wei Song ,Xiaobao Peng ve Muhammad Shabbir,” Predictors For E-Government Adoption: İntegrating TAM, TPB,Trust And Perceived Risk”, The Electronic Library, Vol. 35 No. 1, 2017, ss.1-20.
• Roca, J. C., MinChiu, C. and Martínez, F. J. (2006), “Understanding e-learning continuance intention: an extension of the technology acceptance model”, International journal of human-computer studies, 64 (8), 683-696.
• Sharma, S. K. (2015), “Adoption of e-government services The role of service quality dimensions and demographic variables”, Transforming Government: People, Process and Policy, 9 (2). doi.org/10.1108/TG-10-2014-0046.
• Stefanovic, D., Marjanovic, U., Delić M., Culibrk D. and Lalic B. (2016). “Assessing The Success of E-Government Systems: An Employee Perspective”, Information and Mamagment, 53, (6), 717-726.
• Ticaret Bakanlığı, https://www.turkiye.gov.tr/gumruk-ve-ticaret-tek-pencere (Erişim: 28/10/2021)
• Tsen, J. K. T. (2011). “Ten Years Of Single Window Implementation: Lessons Learned For The Future”, Connecting International Trade: Single Windows and Supply Chains in the Next Decade, Global Trade Facilitation Conference 2011 Geneva, Switzerland. https://unece.org/fileadmin/DAM/trade/ Trade_Facilitation_Forum/BkgrdDocs/TenYearsSingleWindow.pdf. (Erişim: 08/07/2021).
• United Nation Economic Commission for Europe (UNECE), (2020). “Recommendation and Guidelines on Establishing a Single Window”, Recommendation No.33 (2020 Edition). https://unece.org/sites/default/files/2020-12/ECE-TRADE352_Rev.1E_ Rec33_2020Edition.pdf. (Erişim: 28/08/2021)
• World Costum Organization (WCO), (2017), “Understanding the Single Window Environment”, Building A Single Window Environment. Volum 1. http://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/topics/facilitation/instruments-and-tools/tools/single-window/compendium/swcompendiumvol1all-parts.pdf. (Erişim: 20/06/2021)