Dış Ticarette Rekabet Gücünün Canlı Hayvan ve Bitkisel Ürünler Piyasası Açısından Analizi: Ortadoğu Piyasası için Türkiye ve Mersin İli Uygulaması

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 27, 42 - 65, 30.03.2022

Esra Meştek , Gökçe Manavgat

Öz

Ortadoğu, Türkiye'yle olan coğrafi yakınlığı ve kültürel benzerlikleri açısından geçmişten bugüne Türkiye için önemli bir dış ticaret pazarı olmuştur. Ortadoğu pazarı ile olan dış ticaret ilişkilerinde, Türkiye'nin bölgeye yakın olan şehirleri bu pazara yakın olması sebebiyle ön plana çıkmaktadır. Türkiye’nin en büyük serbest bölge ve limanına ev sahipliği yapan Mersin'in Ortadoğu piyasayla olan dış ticaret ilişkileri ise özellikle tarımsal ve hayvancılık ürünleri bakımından her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, 2010 ve 2019 dönemi için Türkiye ve Mersin’in Ortadoğu piyasası karşısında canlı hayvan (01-05 fasıl) ve bitkisel ürünler (06-14 fasıl) sektörlerindeki rekabet gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi kullanılarak belirlenmiştir. Çalışmada, Ortadoğu piyasası kapsamında 12 ülke seçilmiş ve Türkiye ve Mersin’in seçili sektör gruplarının Ortadoğu piyasası karşısında avantajlı ve dezavantajlı olduğu ürünler belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen endeks değerlerine göre; Türkiye’nin Ortadoğu piyasasında en yüksek endeks değerlerinin aldığı sektörler: et ve yenilen sakatat, yenilen sebze, yenilen meyve, hububat, değirmencilik, yağlı tohum ve örülmeye elverişli bitkisel ürünlerdir. Mersin, Ortadoğu piyasasında tüm sektör grupları içerisinde rekabet üstünlüğü elde etmiştir. Mersin’in Ortadoğu piyasası karşısında en yüksek endeks değerini değirmencilik ve örülmeye elverişli bitkisel maddelerde almıştır.

Anahtar Kelimeler

: Dış Ticaret, Mersin, Türkiye, Rekabet Gücü, Ortadoğu Bölgesi, Açıklamalı Karşılaştırmalı Üstünlükler

Analysis of Competitiveness in Foreign Trade For Live Animal And Herbal Products Market: An Application for Middle East Market in Turkey and Mersin Province

Öz

In the Middle East, Turkey has become an important market for foreign trade because of its geographic proximity and cultural similarities. From this point of view, Turkish cities near the Middle East, come to the forefront. Turkey's largest free zone and the port of Mersin who hosts the port of Mersin, the foreign trade relations with the Middle East market are particularly increasing in terms of agricultural and livestock products. In the current research, calculations are made based on the Revealed Comparative Advantage Index in determining the competitiveness of Turkey and Mersin in the live animal (section 01-05) and vegetable products (section 06-14) sectors against the Middle East markets for the period of 2010 and 2019. In the study, 12 countries were selected in the scope of the Middle East Market and therefore Turkey and Mersin have advantages and disadvantages product/product groups in the section of live animal and vegetable products against the Middle East markets have been revealed. According to the index values obtained as a result of the study; The highest index values in Turkey's across to Middle East market: meat and edible meat offal, edible vegetables and certain roots and tubers, edible fruit and nuts; peel of citrus fruit or melons, oil seeds and oleaginous fruit, products of the milling industry and vegetable plaiting materials. Mersin has achieved competitive advantage within all sector groups in the Middle East market. Sectors that receive the highest index value in the face of Mersin's across to Middle East Market, products of the milling industry and vegetable plaiting materials.

Anahtar Kelimeler

Foreign Trade, Mersin, Turkey, Competitiveness, Middle East Region, Revealed Comparative Advantage Index.

Kaynakça

• Açıl, F. (2015). Dış Ticaret İşlemleri. Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. İstanbul Üniversitesi.
• Akiş, E. (2008). Küreselleşme Sürecinde Türkiye’nin Uluslararası Rekabet Gücü: Türk Beyaz Eşya Sanayide İçin Bir Uygulama. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Altay, B. Gürpınar, K. (2008). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler ve Bazı Rekabet Gücü Endeksleri: Türk Mobilya Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 257-274.
• Atkınson, R. (2013). Competıtıveness, Innovatıon And Productıvıty:Clearıng Up The Confusıon. The Information Technology & Innovation Foundation., 2-7.
• Bakan, S., Akkaya, O., & Yalçın, T. (2019). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi: Türkiye Taşımacılık Sektörü Üzerine Bir Uygulama. Bandırma On yedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(2), 190-203. Balassa, B. (1965). Trade Liberalisation And “Revealed” Comparative Advantage 1. The Manchester School, 33(2), 99-123.
• Balcı, M. Göcen, E. (2017). Uluslararası Ticaret ve Üretimin Tarihsel Gelişimi̇ ve Bu Bağlamda Türkiye’nin Politik Ekonomi̇ Analizi. Savaş Yayınevi.
• Batra, Amita., Khan, Zeba., Revealed Comparative Advantage: An Analysis for India and China, Indian Council for Research on International Economic Relations, Working Paper, No. 168, 2005.
• Bayat, M. (2013). Uluslararası Ticarette Rekabet Gücü Elde Etmede Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Rolü ve Önemi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (16), 567-575.
• Bayraktutan, Y. (2003). Bilgi ve Uluslararası Ticaret Teorileri. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(4), 175-186 Bedir, A. (2009). Uluslararası Ticarette Fiyata Dayalı Rekabet Gücü ile Endüstri-İçi Ticaret Arasındaki İlişki: Türk İmalat Sanayi Örneği. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı.
• Bender, S. Li, K. W. (2002). The Changing Trade And Revealed Comparative Advantages Of Asian And Latin American Manufacture Exports.
• Birol E. (2009). Ülkelerin İhracat Performanslarının Belirlenmesinde Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlüklerin Kullanılması: Yükselen Ekonomiler Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Manisa.
• Çeştepe, H. (2012). Türkiye'nin Seçilmiş Ortadoğu Ülkeleriyle Ticaretinin Analizi. International Journal of Economic & Social Research, 8(2).
• Çivi, E., Erol, İ., İnanlı, T., & Erol, E. D. (2008). Uluslararası rekabet gücüne farklı bakışlar. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt:4, Yıl:4, Sayı:1, 4:1-22 .
• Çöp, S. (2016). Türkiye Tekstil Sektöründe Uluslararası Rekabet Gücünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Yöntemi ile Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Dış Ticaret Enstitüsü, Uluslararası Ticaret, İstanbul.
• Demir, M. A. (2020). Türkiye ile Seçilmiş Orta Doğu Ülkeleri Arasındaki Ticaret Yoğunluğunun Analizi. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-14.
• Dinçer M. Z. Uluslararası İktisat Teorisi ve Politikası. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
• Doğan, Z., Arslan, S. ve Berkman, A. (2015). Türkiye’de Tarım Sektörünün İktisadı̇ Gelişimi̇ ve Sorunları: Tarihsel Bir Bakış. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 29-41.
• Engin, E. (2013). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Yaklaşımına Göre Türkiye Oluklu Mukavva Ambalaj Sektörünün Rekabet Gücü. İstanbul Kültür Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erkan, B. (2009). Ülkelerin ihracat performanslarının belirlenmesinde açıklanmış karşılaştırmalı üstünlüklerinin kullanılması: Yükselen ekonomiler örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi SBE, Manisa.
• Erkan, B. (2012). Ülkelerin Karşılaştırmalı İhracat Performanslarının Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Katsayılarıyla Belirlenmesi: Türkiye-Suriye Örneği” ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 15, s. 195-218.
• Erkan, B., Arpacı, B., Yaralı. ve F. Güvenç, İ. (2015). Türkiye’nin Sebze İhracatında Karşılaştırmalı Üstünlükleri. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 18(4), 70-76
• Ertekin, M. Kutlu, E. (2000). 1980 Sonrası Dönemde Türkiye Dış Ticaretinin Genel Bir Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (1), 223-254.
• Eruygur, N. (2019). Türk Tarım Sektörünün Avrupa Birliği̇ Karşısındaki Rekabet Gücünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Yöntemi̇ Kullanılarak Analizi̇. Yüksek Lisans Tezi, Zonguldak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Fertö, I. ve Hubbard, L. J. (2003). Revealed Comparative Advantage and Competitiveness in Hungarian Agri–Food Sectors. World Economy, 26(2), 247- 259.
• Genç, H. Sayım, F. (2011). Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ülkelerinin Ekonomik Yapısı. MKN Yayını.
• Hark, R. (2015). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Kuramı ve Türkiye'nin Rekabet Gücü: AB ve OECD Ülkeleri le Karşılaştırmalı Bir Analiz. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• İnançlı, S. Ak, M. Z. (2005). Türkiye’nin Komşu Ortadoğu Ülkeleri ile Ticari İlişkilerine Ekonomik ve Siyasi Gelişmelerin Etkileri. Ortadoğu Yıllığı, 3, 385-404.
• İpekyolu Kalkınma Ajanı (İKA). 2011. Ortadoğu Durum Raporu, https://www.ika.org.tr/assets/upload/dosyalar/orta-dogu-durum-raporu.pdf (Erişim Tarihi 02/02/2022)
• Işıkçı, E. (2003). Türkiye İhracatında Ürün/Ürün Grupları Rekabet Güçlerinin Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi Kullanılarak Analizi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kaitila, V. (1999). Trade And Revealed Comparative Advantage: Hungary, And The European Union. Bofıt, Discussion Paper:8, 5-52.
• Karaaslan, A., Tuncer, G. (2010). Uluslararası Rekabet Gücünün Artırılmasında Temel Devlet Politikaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(26), 23-45.
• Mersin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO). (2019). Mersin Ekonomik Raporu.
• Miral, Z. C. (2006). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Karşı Rekabet Gücü: Seçilmiş Tarımsal Ürünler İçin Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özdemir, A. (2019). Türkiye Plastik Sektöründe Uluslararası Rekabet Gücünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Kuramı Açısından Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Manisa
• Öztürk, B. (2018). Türkiye-Ortadoğu Ülkeleri Arasındaki Dış Ticaret e Sermaye Hareketleri. Journal Of International Social Research, 11(60).
• Seyidoğlu, H. (2009). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Can Yayınları. 21. Baskı.
• Sinkaya, B. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1).
• Tapkı, N., Kaya, A., Tapkı,İ., Dağistan,E., Çimrin, T. & Selvi, M. H. (2018). Türkiye’de Büyükbaş Hayvancılığın Durumu ve Yıllara Göre Değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23 (2), 324-339.
• Tarım İşletmeleri̇ Genel Müdürlüğü. 2019. 2019 Yılı Hayvancılık Sektör Raporu.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2020). Faaliyet Raporu, 2020.
• Tasam. 2022. Orta Doğu Ekonomisi ve Entegrasyon. 5. Uluslararası Orta Doğu Kongresi.
• TEPAV, Mersin Bölgesel İnovasyon Stratejisi 2006-2016 https://www.tepav.org.tr/sempozyum/2008/sunumlar/cenk_cenkcimenoglu.pdf (Erişim Tarihi: 02/02/2022)
• TGDF-Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu. (2020). Dış Ticaret Verileri 2020.
• TİGEM, 2019 Yılı İdare Faaliyet Raporu. https://www.tigem.gov.tr/WebUserFile/DosyaGaleri/2018/2/a374cc25-acc1-44e8-a546-63b4c8bce146/dosya/2019%20YILI%20HAYVANCILIK%20SEKTOR%20RAPORU.pdf (Erişim Tarihi: 01/02/2022). TOBB, Ekonomik Rapor 2020, https://tobb.org.tr/Documents/yayinlar/2021/77ER.pdf (Erişim Tarihi: 01/02/2022).
• Tokatlıoğlu, İ. (1999). İktisadi Analizde Rekabet Kavramının Gelişimi. Ekonomik Yaklaşım, 10(33), 5-26.
• Turan, K. K., Özar’ı, Ç. & Demir, E. (2016). Kümeleme Analizi ve Ortadoğu Ülkelerinin Ekonomik Göstergeler Açısından Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 29, 143-165.
• Türkiye Cumhuriyeti̇ Cumhurbaşkanlığı Strateji̇ ve Bütçe Başkanlığı. 2019. On Birinci Kalkınma Planı.
• Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), İhracat Rakamları, https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari (Erişim Tarihi: 30/01/2022)
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Dış Ticaret İstatistikler, https://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 30/01/2022)
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ziraat Mühendisleri Odası. 2018. Hayvancılık Raporu (TMMOB), https://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=29946&tipi=17 (Erişim Tarihi: 29/01/2022)
• Türkkan E. (2000). “Rekabet Hukuku Uygulamalarında İşleyebilir Rekabet Olgusu ve Kavramı”. Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, Kasım 2000, s.69,130-131.
• Türkoğlu, S. G. (2016). Türkiye Bakır Sektörünün Üzerine Bir Araştırma ve Uluslararası Ticarette Rekabet Edilebilirliği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Enstitüsü WPS, (15).
• TÜSİAD, Tarım ve Gıda 2020, https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/10544-tarim-ve-gida-2020-surdurulebilir-buyume-baglaminda-tarim-ve-gida-sektorunun-analizi. (Erişim Tarihi: 28.01.2022)
• ULMAN, S. R. (2013). Natronla Natronla and Its Measuring. ―Ovidius‖ University Annals, Economic Sciences Series, Issue 1(Volume XIII), 376- 381.
• Yurttançıkmaz, Z. Ç. (2014). Seçilmiş Ülkelerde Rekabet Gücünün Belirleyicileri Ve Büyüme İlişkileri. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• WEF (World Economic Forum) (2011), The Global Competitiveness Report 2011-2012, http://www3.weforum.org/docs/WEF_GCR_Report_2011-12.pdf. (Erişim Tarihi: 27.01.2022)
• Wolff, E. (2000). Has Canada Specialized İn The Wrong Manufacturing Industries? In The Centre For The Study Of Living Standards (Csls) Conference On The Canada-Us Manufacturing Productivity Gap (Vol. 85).
• World Economic Forum (1989), World Competitiveness Report, Geneva: IMEDE, ss. 5-12.
• İnternet Kaynakları [1](http://www.mersin.gov.tr/mersin-ile-mena-ulkeleri-arasindaki-ticari-isbirligi-programi-bakan-elvanin-katilimiyla-basladi), (Erişi Tarihi: 29/01/2022)
• [2] ( https://unctadstat.unctad.org/en/RcaRadar.html) (Erişim Tairih: 29/01/2022)
• [3](https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4011/Turkiye-4-Urunun-Uretim-Ve-Ihracatinda-Dunya-Lideri) (Erişim Tarihi: 01/02/2022)