Türkiye’de Vergi Planlaması Aracı Olarak Serbest Bölgeler

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 29, 58 - 75, 30.09.2022

Selçuk Buyrukoğlu Mustafa Hakan Şimşek

Öz

Vergi planlaması, kârlarını maksimize etmek isteyen işletmelerin ödemekle mükellef oldukları vergileri muafiyet, istisna, yasal boşluk ve indirim gibi olanaklardan yararlanarak minimize etmek amacıyla davranışlarını yönetmesi olarak tanımlanabilir. Bu plan, aynı zamanda mükelleflere tanınmış kanuni bir hak olup, başta anayasa olmak üzere uluslararası sözleşmelerde ve kanunlarda mükelleflere tanınmıştır. Dünyada küreselleşme çabaları ve buna bağlı olarak küreselleşme hızındaki artış işletmeleri üretim maliyetlerini düşürerek rekabet koşullarını korumaya itmekte, bu süreç işletmeleri vergi planlaması yapma mecburiyetinde bırakmaktadır. Bu nedenle mükellefler üzerlerindeki vergi yüklerini fazla bulduklarında organizasyonlarını daha az vergi ödeyecekleri alanlara (ülke, bölge veya sektör gibi) kaydırabilmektedirler. Bu alanlardan biri olan serbest bölgeler, devletler tarafından ihracat gelirlerini artırabilmek amacıyla geniş teşvik olanakları ile desteklenmekte ve bu noktada işletmeler için elverişli bir vergi planlama aracı olmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, vergi planlaması ve serbest bölgeler hakkında kavramsal ve yapısal bilgiler verdikten sonra, Türkiye’deki mevcut uygulamalar üzerinden serbest bölgelerin nasıl vergi planlama araçlarından biri olarak kullanıldığını göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Planlaması, Serbest Bölgeler, Vergisel Avantajlar., Türkiye

Kaynakça

• Altay, F. (2016). Dünyada ve Türkiye'de Serbest Bölge Uygulamaları. Konya: Konya Ticaret Odası.
• Arslaner, H., & Çobanoğlu, S. (2016). Serbest Bölgeerde Vergi Avantajları. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 1-14.
• Aslanoğlu, S. (2008). Türkiye'de Kayıtdışı Ekonomi ve Kayıtdışı Ekonomiyi Azaltmaya Yönelik Çözüm Önerileri. Muhasebe ve Finansman Dergisi(39), 199-211.
• Bala, S. K. (2007). Tax Planning in Business: Bangladesh Perspective. Nisan 2, 2022 tarihinde https://papers.ssrn.com/: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=991329 (Erişim Tarihi: 02.04.2022).
• Bayraklı, H. H., Sağbaş, İ., & Ural, L. (2004). Vergi Kaçırma Eğilimini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi: Uşak İli Örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6(1), 197-214.
• Birinci, N. (2009). Uluslararası Vergi Planlamasının Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Buyrukoğlu, S., & Altunakar Mercan, S. (2020). Türkiye'deki Vergi Bilincinin Ölçümünde Yeni Bir Yaklaşım: Vergi Bilinci Endeksi. 3. Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(3), 2012-2029.
• Buyrukoğlu, S., & Şimşek, M. H. (2022). Davranışsal İktisat İle Vergi Bilinci, Vergi Kaybı ve Kayıtdışı Ekonomi Arasındaki İlişkinin Yargı Kararları Özelinde İncelenmesi. Mali Hukuk Dergisi, 18(206), 261-284.
• Edizdoğan, N., & Gümüş, E. (2013). Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi(164), 99-119.
• Edizdoğan, N., Çetinkaya, Ö., & Gümüş, E. (2011). Kamu Maliyesi. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Ernst & Young (2011). 100 Soruda Serbest Bölgeler, https://www.vergidegundem.com/files/100SorudaSerbestBolge.pdf (Erişim Tarihi: 25.06.2022).
• Eroğlu, O., & Eftekin, Ö. (2015). Vergi Planlaması Çerçevesinde Uzlaşma Kurumu. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 233-250.
• Garbarino, C. (2011). Aggressive Tax Strategies and Corporate Tax Governance: An Institutional Approach. European Company and Financial Law Review, 8(3), 277-304.
• Gökten, S., & Karabudak, Ç. Ö. (2017). Uluslararası Vergi Planlaması: Türkiye'nin Merkez Olarak Kullandığı Bir Vaka Çalışması. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 547-566.
• Gümüş, E. (2007). Serbest Bölgelerde Vergi Uygulamalarinin Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 47-60.
• Hong, Q., & Smart, M. (2010). In Praise of Tax Havens: International Tax Planning and Foreign Direct Investment. European Economic Review, 54(1), 82-95.
• İSMMMO-TESMER. (2012). Serbest Bölgeler. İstanbul Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası: https://archive.ismmmo.org.tr/docs/seminernotlar/18012014/SBrev02.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2022).
• Karaca, C. (2021). Kamu Maliyesi. Bursa : Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Kaynar Bilgin, H. (2011). Vergi Ahlakının Teorik Çerçevesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 259-278.
• KDV Genel Uygulama Tebliği. (2014). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19631&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi:25.04.2022). Koçak, Y. (2016). Serbest Bölgelerde Vergi Uygulamaları. Gümrük ve Ticaret Dergisi(7), 43-51.
• Kutlar, İ. (2021). Türkiye'de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesinde Vergi Denetimi ve SMMM'lerin Rolü Üzerine Bir Araştırma:Gaziantep İli Örneği. Doktora Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
• Nar, M. (2015). Vergi Planlaması Aracı Olarak Ar-Ge Harcamaları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), 925-940.
• OECD. (2003). Taxpayers’ Rights and Obligations – Practice Note. OECD Committee of Fiscal Affairs Forum on Tax Administration.
• Ortakarpuz, M. (2020). Serbest Bölge Kavramı ve Genel Bilgiler. M. Ortakarpuz içinde, Küresel Ekonomide Özel Ekonomik Alanlar Serbest Bölgeler ve Lojistik Köyler (s. 13-45). Eğitim Yayınevi.
• Ömürbek, N., Çiçek, H. G., & Çiçek, S. (2007). Vergi Bilinci Üzerine Bir İnceleme:Üniversite Öğrencileri Üzerinde Yapılan Anketin Bulguları. Maliye Dergisi(153), 102-122.
• Öz Yalama, G., & Gümüş, E. (2013). Vergi Kaçırma Eğilimini Etkileyen Faktörler: Eskişehir'den Bulgular. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(20), 77-97.
• Saraçoğlu, F., & Özcan, B. (2021). Serbest Bölgeler ve Vergi Planlaması. Kurum Yayını, Vergi Müfettişleri Derneği, Ankara.
• Scholes, M. S., Wilson , G., & Wolfson, M. (1990). Tax Planning, Regulatory Capital Planning, and Financial Reporting Strategy for Commercial Banks. The Review of Financial Studies, 3(4), 625-650.
• Şenyüz, D., Yüce, M., & Gerçek, A. (2022). Vergi Hukuku. Bursa: Ekin Basın Yayım Dağıtım.
• Şişman, B. (2003). İşletmelerde Vergi Planlaması Yöntemleri. Yaklaşım Yayınları.
• Ticaret Bakanlığı (a). (2022). https://sebatlas.gov.tr/home (Erişim Tarihi:15.04.2022).
• Ticaret Bakanlığı (b). (2022). Ticaret Bakanlığı: https://ticaret.gov.tr/data/5b8707aa13b8761450e18e06/tablo_2_ticaret_hacminin_serbest_bolgelere_dagilimi.pdf (Erişim Tarihi:16.04.2022).
• Ticaret Bakanlığı (c). (2022). Ekonomik Görünüm Şubat 2022. Kurum Yayını, Ticaret Bakanlığı, Ankara.
• Ticaret Bakanlığı (d). (2022). Serbest Bölgelerin Avantajları. https://ticaret.gov.tr/data/5b9b666013b8761cc09f9bad/Avantajlar.pdf (Erişim Tarihi: 21.04.2022).
• Tuncer, S. (2008). İşletme Vergiciliğinde Vergi Planlaması. Yaklaşım Yayınları(181), 9-15.
• Tunçer, M. (2002). Hükümet-Birey İlişkilerinin Vergi Uyumuna Etkisi ve Türkiye. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57(3), 107-128.
• Uğur, A., & Kömürcüler, E. (2008, Ocak). Vergi Planlamasına Yönelik Uluslararası Stratejiler ve Türkiye'deki Yansımaları. FinansPolitik & Ekonomik Yorumlar, 45(515).
• Vergi Harcamaları Raporu. (2018). Ankara: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü.
• Yılmaz Önder, B. (2017). Vergi Planlaması ve Türk Kurumlar Vergisinde Vergi Planlaması Olanakları. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. (1960). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=193&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4 (Erişim Tarihi: 23.04.2022).
• 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu. (1984). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3065&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi:23.04.2022).
• 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu. (1985). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3218.pdf (Erişim Tarihi:05.04.2022).
• 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. (2006). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5520&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi:23.04.2022).