Demographic And Socio-Economic Structure of The Greek Population Living in The Trabzon Province Township of Akçaabat According to Reaya Books of 1840-1850

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 136 - 142, 02.03.2020

Mustafa Ali Uysal , Kazım Kartal

Öz

Prior to the conquest of Trabzon, Akcaabad was a small settlement site within an administrative unit called thema, which means an administrative unit in the province. At the end of the capture of Trabzon, it was not certain where the first place was bound. It is recorded that the city was made a starboard and that the first starter's brain was Kasım Bey. After the Çaldiran War in 1514, a new administrative system was formed when Bıyıklı Mehmet Pasha, who was appointed Governor of Bayburt region due to its strategic importance, undertook the control of Trabzon . In 1520 a new administrative office named Vilayet-i Rum-i Hadis was connected. This province was included to, the newly founded Erzurum Grand Seigneur during the Irakeyn Expedition, in 1535. Sanjak was consist of some towns like Trabzon, Giresun, Kürtün, Torul, Of, Rize, Pazar (Athens), Arhavi, Hemşin. Trabzon province was consist of Akcaabat, Maçka, Yomra and Sürmene towns. During the Ottoman-Iran campaign in 1578, with the importance of logistical support increased and with Batum it became an independent grand seigneur. In 1583, the nineteenth century began to descend from east Yavabolu, and to the west the Valley of Degirmendere. The southern boundary is based on the Torul town. The south-east border was the Maçka district. In the early 17th century, both of them were referred to as grand seigneur / province. Batum and Gönye sanjaks were included here.
In the Prime Ministry Ottoman archives coded NFS.d. and Trabzon province numbered 7104, Trabzon sanjak, Yomra township, Akçaabad township, Vakfısagir township the book of Reaya, NFS.d. coded and 7105 Trabzon province, Trabzon sanjak, (Trabzon) Yomra township, Of, Rize, Batri, Kura-i Vandari, Akçaabad, Giresun, Vakfısagir, Keşab, Sürmene, Vakfıkebir, Iskefiye, Tirebolu Mixed notebook and NFS.d. coded and number of 7106 , Trabzon sanjak, (Trabzon) Yomra township Sürmene, Of, Vakfıkebir, Akçaabad, Giresun, Keşab , Rize and Tirebolu Reaya notebooks have been evaluated and the demographic and socio - economic structure of the Greek Cypriot population living in Akçaabat through the evaluation of the books coded will be studied.  

Anahtar Kelimeler

Akçaabat, Greek, demography, socio-economy.

Miladi 1840-1850 Tarihli Reaya Defterlerine Göre Trabzon Vilayeti Akçaabat Nahiyesinde Yaşayan Rum Nüfusunun Demografik ve Sosyo-Ekonomik Yapısı

Öz

Trabzon’un fethinden önce Akçaabad, eyalet anlamında bir idari birimi ifade eden “thema” adlı idari bir birim içerisinde küçük bir yerleşim yeriydi. Trabzon’un ele geçirilmesinden sonra ilk olarak nereye bağlandığı konusu kesinlik kazanmamıştır. Şehrin sancak haline getirildiği ve ilk sancak beyinin Kasım Bey olduğu kayıtlıdır. 1514’te Çaldıran Savaşı’ndan sonra stratejik açıdan önemi dolayısıyla Bayburt yöresine vali tayin edilen Bıyıklı Mehmet Paşa Trabzon’un kontrolünü de üstlenince yeni bir idari sistem teşekkül etti. 1520 yılında Vilâyet-i Rum-ı Hadis adlı yeni idari birime bağlandı. Bu vilâyet Irakeyn Seferi sırasında, 1535 yılında, yeni kurulan Erzurum beylerbeyliğine dâhil edildi. Sancak; Trabzon, Giresun, Kürtün, Torul, Of, Rize, Pazar (Atina), Arhavi, Hemşin adlı kazalardan oluşuyordu. Trabzon kazası; Akçaabat, Maçka, Yomra ve Sürmene nahiyelerinden müteşekkildi. 1578 Osmanlı-İran seferi esnasında lojistik destek bakımından önemi arttığı için Batum’la birlikte müstakil beylerbeylik haline getirildi. 1583 tarihinde nahiyenin batı sınırı Yavabolu’dan başlamakta, doğuda Değirmendere vadisine kadar uzanmaktaydı. Güney sınırı ise Torul kazasına dayanmaktadır. Güneydoğu sınırını ise Maçka nahiyesi teşkil etmekteydi. XVII. yüzyıl başlarında her ikisi beylerbeyilik / eyalet olarak anıldı. Buraya Batum ve Gönye sancakları dâhildi.
Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan NFS.d. kodlu ve 7104 numaralı Trabzon vilayeti, Trabzon sancağı, Trabzon, Yomra nahiyesi, Akçaabad nahiyesi, Vakfısagir nahiyesi Reaya defteri, NFS.d. kodlu ve 7105 numaralı Trabzon vilayeti, Trabzon sancağı, (Trabzon) Yomra nahiyesi, Of, Rize, Batri, Kura-i Vandari, Akçaabad, Giresun, Vakfısagir, Keşab, Sürmene, Vakfıkebir, İskefye, Tirebolu Karışık defteri ve NFS.d. kodlu ve 7106 numaralı Trabzon vilayeti, Trabzon sancağı, (Trabzon) Yomra nahiyesi, Sürmene, Of, Vakfıkebir, Akçaabad, Giresun, Keşab, Rize, Tirebolu Reaya defterleri değerlendirmeye tabi tutularak Akçaabat’ta yaşayan Rum nüfusunun demografik ve sosyo-ekonomik yapısı ortaya konulmaya çalışılacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Akçaabat, Rum, Demografi, Sosyo-ekonomi.

Kaynakça

• Kaynakça
• B.O.A., NFS, d., no:1129.
• B.O.A., NFS, d., no:3870.
• B.O.A, NFS, d., no:7105.
• B.O.A, NFS, d., no:7106.
• B.O.A., ML.VRD.CMH.d., 1515.
• Alikılıç, D. (2013), Kaza-i Sürmene tabi-i Livay-i Trabzon Sürmene Nüfus Defteri (Sürmene-Araklı-Köprübaşı), Alioğlu Yayınevi, İstanbul.
• Emecen, F. (1991), “Sosyal Tarih Kaynağı Olarak Osmanlı Tahrir Defterleri”, Tarih ve Sosyoloji Semineri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, s. 144.
• İnan, K. (2003), “Trabzon’un Osmanlılar Tarafından Fethi”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 14, ss. 71-84.
• Kartal, K. (2013), 1100 numaralı (1835) Trabzon Vilayeti Maçka Müslim Nüfus Defteri'nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
• Öz, M. (2010), “Tahrir”, TDVİA, C. 39, Ankara, s. 425.
• Özel, A. (1982), İslam Hukukunda Milletlerarası Münasebetler ve Ülke Kavramı, Marifet Yayınları, İstanbul.
• Özel, O. (2001), “Avarız Ve Cizye Defterleri”, Osmanlı Devleti’nde Bilgi Ve İstatistik, Ankara, ss. 35-50.
• Sertoğlu, M. (1986), Osmanlı Tarih Lügatı, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Şahin, G. N. (2015), Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Hukuki Durumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon, s. 48 vd.
• Şahin, İ. (2014), “Akçaabat’ Adı Üzerine”, Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu, Akçaabat Belediyesi Kültür Yay., Akçaabat, ss. 19-22.
• Topal, Z. (2010), 1840 Tarihli Akçaabat Nüfus Kayıtları, Akçaabat Belediyesi yay., Akçaabat, s. 18.