Kayabaşı Doğal Köprüsü (Ulus-Bartın)

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 171 - 187, 02.03.2020

Faruk Aylar , Halil İbrahim Zeybek , Hasan Dinçer

Öz

Doğal köprüler, kalker, traverten ve kumtaşı gibi farklı kayaç özelliklerine sahip alanlarda gelişebilen önemli morfolojik birimler arasında yer alır. Doğal köprü oluşumunda farklı faktör ve süreçler rol oynayabilmektedir. Nitekim yaygın olarak yeraltı tünel veya mağaraların tavan kısmının çökmesi veya kırıklı ve çatlaklı kireçtaşlarının bulunduğu sahalarda akarsuyun çeşitli sebeplere bağlı olarak yeraltına intikali bu morfolojik birimin oluşumunu sağlamaktadır. Yine vadi tabanının dar olduğu akarsularda yamaçtan iri blokların kopup aşağı sürüklenmesiyle, menderesli akış gösteren akarsuların mendereslerin oluşturduğu mağaraların birleşmesiyle ve travertenlerin vadiyi kaplaması sonucu da doğal köprüler oluşabilmektedir. Türkiye’de şu ana kadar yapılan çalışmalarda traverten oluşumuna bağlı doğal mağaraların daha yaygın olduğu görülmektedir. Bu çalışmaya konu olan Kayabaşı doğal köprüsü ise kırıklı ve çatlaklı bir yapı gösteren kireçtaşları içerisinde akarsuyun yeraltına intikali ile oluşmuştur. Toplam uzunluğu 58,60 m olan doğal köprünün girişinde farklı büyüklükte 3 mağara bulunmakta olup, doğal köprünün altındaki ana salonda sarkıt, dikit ve sütun gibi karstlaşmaya ait farklı damlataşı şekilleri bulunmaktadır. Kayabaşı doğal köprüsü koruma altında olmayıp, giriş kısmına köylülerin çöp ve moloz dökmeleri sonucu çirkin bir görüntü oluşmuştur. Doğal köprünün koruma altına alınıp, Ulus ilçesinin sahip olduğu diğer doğal ve kültürel varlıklarla birlikte buranın da devreye sokulması ve destinasyon planlamalarına dahil edilmesi önem taşımaktadır. Nitekim Kayabaşı doğal köprüsü ve yakın çevresi kamping, piknik, bisiklet, doğa yürüyüşü ve dinlenme faaliyetleri gibi birçok rekreasyonel aktivitenin yapılabileceği doğal bir alandır.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Ulus ilçesi, Doğal köprü, MağarA, Traverten

Destekleyen Kurum

AMASYA ÜNİVERSİTESİ

Proje Numarası

SEB-BAB 19-0201

Kayabaşı Natural Bridge (Ulus-Bartın)

Öz

Natural bridges are among the important morphological units developed in the areas with the limestone, travertine and sandstone features. In the formation of the natural bridges, different factors and processes play an important role. The underground tunnels or the collation of the roof of the caves or the leaking of rivers to the underground through cracks in the limestones may play role for the formation of this morphological units. The natural bridges can also occur when big blocks break off from the slopes of the rivers where the bottom of the valley is narrow, the caves formed by meanders combine with each other or travertines cover the valley. It is seen that most of the natural bridges in Turkey occur because of the accumulation of the travertines. The Kayabaşı natural bridge occur as the river water leaks through the cracks in the limestones to the underground. The length of the bridge is 58,60 m and there are three caves with different dimensions at the entrance of the bridge and there are stalactites, stalagmites and columns in the main saloon of the natural bridge. The bridge is not under protection as the villagers throw away their garbage there and it has a very ugly view. The bridge should be taken under protection and added to the natural and cultural values of Ulus town. It is also added to the destination plans of Ulus. The Kayabaşı natural bridge and its environment is a natural area where people can have recreational activities such as camping, picnic, riding bicycle, tracking, hiking and resting.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Ulus District, Natural bridge, Cave, Travertine.

Proje Numarası

SEB-BAB 19-0201

Kaynakça

• Akyol, Z., Arpat, E., Erdoğan, B., Göğer, E., Güner, Y., Şaroğlu, F., Şentürk, İ., Tütüncü, K., Uysal, Ş. (1974) 1:50.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası serisi, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü.
• Atalay, İ., (1994) Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Ayaz, M. E., Karacan, E. (2000) Sivas Batısındaki Traverten Oluşumlarının Yapı ve Yüzey Kaplama Taşı Olarak Kullanabilirliklerinin İncelenmesi. Jeoloji Mühendisliği, 24 (1), 87-99.
• Ayaz, M. E. (2002) Travertenlerde Gözlenen Morfolojik Yapılar ve Tabiat Varlığı Olarak Önemleri. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 19(2), 123-134.
• Bayari, C. S. (2002) A Rare Landform: Yerköprü Travertine Bridges in the Taurids Karst Range, Turkey. Earth Surface Processes and Landforms, 27, 577-590.
• Cleland, H. F. (1910) The Formation of North American Natural Bridges. Bulletin of the Geographical Society, 21, 313-338.
• Doğan, U. (2015). Jeomorfolojinin Temelleri (Çeviri). İstanbul: Nobel.
• DSİ (2019). Devlet Su İşleri (http://svtbilgi.dsi.gov.tr/Sorgu.aspx) Erişim Tarihi 06.11.2019.
• Ford, D., Williams, P. (2007). Karst Hydrogeology and Geomorphology. John Wiley & Sons Inc., Hoboken, NJ: USA.
• Gedik, İ., Aksay, A. (2002) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Zonguldak E29 Paftası, 25.
• Huggett, R. J. (2011) Fundamentals of Geomorphology. Abingdon: This Edition Published in the Taylor&Francis e-Library.
• Gun, J. (2004). Encyclopedia of Caves and Karst Science. London: Published in Great Britain by Fitzroy Dearborn An Imprint of the Taylor and Francis Group 11 New Fetter Lane.
• Gümüş, Ö. (1966) II. Bölge Ulus Sahalarının Jeolojisi Hakkında Rapor. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, 378.
• Jennings, J. N. (1971) An Introduction to Systematic Geomorphology (Karst). Canberra: Australian National Üniversity.
• Jennings, J. N., Brush, J. B., Nicoll, R. S., Spate, A. P. (1976) Karst Stream Self-Capture at London Bridge, Burra Creek. N. S. W., Australian Geographer, 13 (4), 238-249.
• Ketin, İ. (1965) Bartın Bölgesindeki Paleozoyik ve Buna Bağlı Teşekküllerin Jeolojik Etüdü Hakkında Rapor. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, 350.
• Mesci, B. L. (2013) Özgün Niteliklere Sahip Travertenler ve Önemleri: Sivas Yöresi Travertenlerinden Örnekler. Türkiye Jeoloji Bülteni, 56 (1), 23-37.
• Manning, A., (2009) Arches and natural bridges. Journal of Creation 23(2):67–68.
• MGM (2019). Yayımlanmamış Döküm Cetvelleri.
• Oard, M.J., (2009) Many arches and natural bridges likely from the Flood. Journal of Creation 23(1):115–118.
• Polat, S. (2011) Türkiye’de Traverten Oluşumu, yayılış Alanı ve Korunması. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 389-428.
• Strahler, A. (2011) Introducing Physical Geography. Boston: John Wiley&Sons, Inc.
• Uğuz, M. F., Sevin, M. (2010) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları Kastamonu D30-E30 Paftası, 135.
• Uzun, A., Zeybek, H. İ., Yılmaz, C., Bahadır, M. (2015) Aksu Çayı Havzası Traverten Mağaraları, Giresun. Marmara Coğrafya Dergisi, 31, 243-257.
• Uzun, A., Zeybek, H. İ., Bahadır, M., Gürgöze, S., Zorba, T. B. (2018) Geomorphology Characteristics of The Akkaya Travertines (Bolu-Turkey). The Most Recent Studies In Sciences And Art, 2, 4.
• Williams, E.L., (2003) Natural Tunnel, Virginia: origin Speculations. Creation Research Society Quarterly 39(4), 220-224.
• Yalçınalp, B., Ersoy, H., Ersoy, A. F., Keke, C. (2007) Bahçecik (Gümüşhane) Travertenlerinin Jeolojik ve Jeoteknik Özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 32 (1), 25-34.
• Zeybek, H. İ. (2004) Delikkaya Natural Bridge (Tokat). International Symposium on Earth System, 105-110.
• Zeybek, H. İ., Uzun, A., Yılmaz, C., Bahadır, M., Hatipoğlu, İ. K., Dinçer, H., Gürgöze, S. (2015) Yıldız Doğal Köprüsü, Yıldızeli-Sivas. IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (UJES-2015), 559-563.