Reel Döviz Kuru ile Turizm Sektörü Arasındaki Nedenselliğin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 3, 858 - 869, 25.10.2020

Uğur Sevim Ela Oğan

Öz

Günümüz uluslar arası pazarda sınırlar ortadan kalkmakta ve pazara hakim olan para değeri ile faaliyetlerin gerçekleşmesi söz konusu olmaktadır. Böylece uluslar arası pazarda söz sahibi olan para değeri diğer ülke ekonomileri için önemli olmakta; ulusal para değerini etkilemektedir. Turizm sektörünün, Türkiye’nin önemli döviz girişi kaynaklarından olduğu kabul edilmektedir. Turizm sektörü sayesinde ülkeye gelen turistler sayesinde döviz girişi sağlandığına göre bu sayıdaki artışın veya azalmanın ülke ekonomisini etkilemesi beklenmektedir. Bu noktada turist sayısının artmasını veya azalmasını döviz kurundaki oynaklık ile bağdaştırmak bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu araştırma, Türkiye’de 2012-2018 yıllarında uygulanan döviz kuru ile turizm sektörü arasında nedensellik ilişkisini incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; döviz kuru, turizm gelirleri, turist sayıları, turistlerin ortalama harcamaları ile ilgili verilerden yararlanılmıştır. Öncelikle çalışmada kullanılan veriler, mevsimsellik, normal dağılım testleri gibi aşamalardan geçirilerek seriler durağan hale getirilmiş ve Granger Nedensellik analizi uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, reel döviz kuru ile gelen turistlerin kişi başı ortalama harcamaları arasında; doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak reel dolar kuru ile turizm gelirleri ve ziyaretçi sayıları arasında bir nedensellik ilişkisi ortaya çıkmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Reel döviz kuru, Turizm talebi, Eşbütünleşme Analizi, Granger Nedensellik Analizi

Evaluation of Causality between Tourism Sector with The Real Exchange: Sample of Turkey

Öz

It is expected that this number of increase or decrease will affect the country's economy, as foreign currency inflows are provided thanks to the tourists coming to the country thanks to the tourism sector. At this point, it is a problem to associate the increase or decrease of the number of tourists with the volatility in the exchange rate. So this research, has been prepared to examine the causal relationship between USD exchange rate and the tourism sector in Turkey in the year 2012-2018. In accordance with this purpose; data on exchange rates and tourism revenues, number of tourists, and average spending of tourists were used. First of all, the data used in the study were passed through stages such as seasonality and normal distribution tests, and the series were made stationary and Granger Causality analysis was applied. According to the results of the research, among the average expenditures of the tourists coming with the real exchange rate; it was concluded that there is a correct one-way causality relationship. However, no causality relationship has emerged between the real dollar exchange rate and tourism revenues and the number of visitors.

Anahtar Kelimeler

Tourism Demand, Real Exchange Rate, Cointegration Analysis, Causality Analysis

Kaynakça

• Akinboade, O. & Braimoh, L.A. (2010). International tourism and economic development in South Africa: A Granger causality test. International Journal of Tourism Research, pp. 149-163.
• Arslan, A. (2008). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi üzerine ekonometrik analiz. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(24), 1-12.
• Aydın, A., Darici, B., ve Taşçı, H. (2015). Uluslararası turizm talebini etkileyen ekonomik faktörler: Türkiye üzerine bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 143-177.
• Aydın Arslan, S. (2017). OECD ülkelerinden Türkiye'ye yönelik turizm talebinin çekim modeli ile analizi (Master's thesis, Anadolu Üniversitesi).
• Balaguer, J., & Cantavella-Jorda, M. (2002). Tourism as a long-run economic growth factor: the Spanish case. Applied economics, 34(7), 877-884.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2012). Turizm ve rekabet, Detay Yayın, Ankara.
• Bhattacharya, M., & Narayan, P. K. (2005). Testing for the random walk hypothesis in the case of visitor arrivals: Evidence from Indian tourism. Applied Economics, 37(13), 1485-1490.
• Brida, J. G., & Risso, W. A. (2009). Tourism as a factor of long-run economic growth: An empirical analysis for Chile. European Journal of Tourism Research, 2(2).
• Bozkurt, K., & Pekmezci, A. (2015). Turizm talebi ve döviz kuru şokları: Türk turizm sektörü İçin ekonometrik bir analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 91-105.
• Bulmuş, İ., (1994). "Dövizin fiyatı nasıl belirlenmeli?", Ekonomik Forum, TOBB Yayın Organı, Sayı:6.
• Bulut, E. (2000). Türk turizminin dünyadaki yeri ve dı ödemeler bilançosuna etkisi. G.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 3, 71-86.ss.
• Chen, C. F., & Chiou-Wei, S. Z. (2009). Tourism expansion, tourism uncertainty and economic growth: New evidence from Taiwan and Korea. Tourism Management, 30(6), 812-818.
• Coşkun, İ. O., ve Özer, M. (2014). A reexamination of the tourism-led growth hypothesis under growth and tourism uncertainties in Turkey. European Journal of Business and Social Sciences, 3(8), 256-272.
• Crouch, G. I. (1994). A meta-analysis of tourism demand. Annals of tourism research, 22 (1), 103-118.
• Çimat, A. ve Ozan B. (2003). “Turizm sektörünün Türkiye ekonomisi içindeki yeri ve önemi üzerine bir değerlendirme” Akdeniz İİBF Dergisi, 6 (2003), s.1-18.
• Demirel, B., Alparslan, B., Bozdağ, E. G. ve İnci, A. G. (2008). “The impact of exchange rate volatility on tourism sector: A case study, Turkey” Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, C: 6, S: 2, ss: 117-126.
• Dritsakis, N. (2004). Cointegration analysis of German and British Tourism Demand for Greece. Tourism Management, 25 (1), 111-119.
• Eugenio-Martin, J. L., Martín Morales, N., & Scarpa, R. (2004). Tourism and economic growth in Latin American countries: A panel data approach.
• Gartner, M. (1993). Macroeconomics under flexible exchange rates, London School of Economics Handbooks in Economics Series, Manchester, 1993.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: journal of the Econometric Society, 424-438.
• Hepaktan, C. E., Çinar, S., ve Dündar, Ö. (2011). Türkiye’de uygulanan döviz kuru sistemlerinin dış ticaret ile ilişkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 3(5), 62-82.
• İçöz, O., Var, T., ve Kozak, M. (1998). Tourism demand in Turkey. Annals of tourism research, 25(1), 236-240.
• Kamacı, A., ve Oğan, Y. (2014). The effects of tourism revenues on economic growth: A panel cointegration and causality analysis. In International Conference on Eurasian Economies (pp. 1-6).
• Kar, M., E. Zorkirişçi ve M. Yıldırım (2004). “Turizmin ekonomiye katkısı üzerine ampirik bir değerlendirme” Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(8), s. 87-112.
• Kasimati, E. (2011). Economic impact of tourism on Greece’s economy: Cointegration and causality analysis. International research journal of Finance and Economics, 79(5), 79-85.
• Kaya, V., ve Çömlekçi, S. Ç. (2013). Döviz kuru oynaklığının turizm sektörüne etkileri: Türkiye örneği (2002-2011). Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(2), 82-89.
• Kozak, N., M. Akoğlan ve M. Kozak. (2001). Genel turizm ilkeler kavramlar. 5. Baskı, Ankara.: Detay Yayıncılık. Kültür Turizm Bakanlığı. (2018). Erişim adresi: www.ktb.gov.tr. Erişim Tarihi: 04.10.2019.
• Mckinnon, R. (1994). “L’esprit et Les Règles des Accords de Bretton Woods”, Problèmes Economiques (N:2394, 19 Octobre 1994):7-8.
• Ouerfelli, C. (2008). Co-integration analysis of quarterly European tourism demand in Tunisia. Tourism Management, 29(1), 127-137.
• Oğuz, Y. E. (2017). Reel döviz kurlarının turizm talebine etkisi üzerine karşılaştırmalı nedensellik analizi (Master's thesis, ESOGÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Payne, J. E., & Mervar, A. (2010). Research note: The tourism–growth nexus in Croatia. Tourism Economics, 16(4), 1089-1094.
• Pekkaya, S., ve Tosuner, A. (2004). Türkiye ekonomisinin temel dinamikleri ışığında 2000 yılı enflasyonu düşürme programına eleştirel bir yaklaşım: 1990-99 dönemine yönelik bir VEC (Vector Error Correction: Vektör Hata Düzeltme) modeli denemesi. 2004 Türkiye İktisat Kongresi.
• Santana-Gellego, M., Ledesma-Rodriguez, F. J. & Perez-Rodriguez, J. V. (2010). Exchange rate regimes and tourism. Tourism Economics, 16 (1), 25-43.
• Sarı, Y., ve Oğuz, Y. E. (2018). Reel döviz kurlarının turizm talebine etkisi üzerine karşılaştırmalı nedensellik analizi. Electronic Journal of Social Sciences, 17(66).
• Sevinç, V. (2013). Türkiye’ye gelen yabancı turist sayısı, Amerikan doları kuru ve ekonomik kriz yılları arasında bir Granger nedensellik ilişkisi analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Tang, C. F. (2011), “Is the tourism-led growth hypothesis valid for Malaysia? A view from disaggregated tourism markets”, International Journal of Tourism Research, 13, ss.97-101.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2019). Erişim adresi: www.tob.gov.tr. Erişim Tarihi: 15.11.2019.
• Toh, R. S., Khan, H., & Ng, F. T. C. (1997). Prospects for the tourism and hotel industry in Singapore: A regression model. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 38(5), 80-87.
• Topçuoğlu, Ö., ve Bozkurt, E. (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 4(7).
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. (2019). Erişim adresi: www.tcmb.gov.tr. Erişim Tarihi: 30.10.2019.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019). Erişim adresi: www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 06.10.2019.
• Türkiye Seyahat Acentaları Birliği, (2018). Erişim adresi: http://www.tursab.org.tr/tr/turiz verileri/istatistikler/turizminekonomideki-yeri/dis-ticaret-aciklarini-kapatmada-payi_916. Erişim Tarihi: 06.11.2019.
• Uğuz, S. Ç., ve Topbaş, F. (2011). Döviz kuru oynaklığı turizm talebi ilişkisi: 1990-2010 Türkiye Örneği. In EconAnadolu 2011: Anadolu International Conference in Economics II June 15 (Vol. 17).
• United Nations World Tourism Organization. (2011). Erişim adresi: https://www.unwto.org. “UNWTO Annual Report 2011 Edition”, http://www.unwto.org/facts/menu.html. Erişim Tarihi: 02.11.2019.
• Ünlüönen, K., Tayfun, A. ve Kılıçlar, A. (2011). Turizm ekonomisi. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım.
• Webber, A. G. (2001). Exchange rate volatility and cointegration in tourism demand. Journal of Travel research, 39(4), 398-405.