Haydar Rifat's Malumat-i Kanuniye in Terms of Fiqh History

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 3, 912 - 921, 17.10.2022

Fetullah Yılmaz , Ertuğrul Atmaca

Öz

In this article, Haydar Rıfat’s work Yeni ve Mükemmel Malûmât-ı Kânûniye, who lived in the last period of the Ottoman Empire and the first period of the Republic, is evaluated in terms of the history of fiqh. For this, first the author's life is mentioned. Rıfat, in addition to his identity as a writer, is also one of the first lawyers of the Istanbul Bar Association. Although he is a lawyer who is known for the cases he has undertaken, he has also come to the fore with the works and translations he has written. He has written and translated works in many fields, including the field of law. One of the works he wrote is Malûmât-ı Kânûniye. It includes six sections of law: 1. Civil law, 2. Court organization and procedure, 3. Criminal law, 4. Administrative law, 5. Land and maritime trade law, 6. International law. The part in which fiqh is effective is only the first, namely the field of civil law. While creating this work, some fiqh books, laws of the period and legal works were used. As such, it reveals the status of fiqh and the legal landscape at the time it was written.

Anahtar Kelimeler

Law, Islamic Law, Ottoman Law, Majallah

Fıkıh Tarihi Açısından Haydar Rıfat’ın Mâlûmât-ı Kânûniye Adlı Eseri

Öz

Bu makalede, Osmanlı’nın son ve Cumhuriyet’in ilk döneminde yaşamış olan Haydar Rıfat’ın Yeni ve Mükemmel Mâlûmât-ı Kânûniye adlı eseri fıkıh tarihi açısından değerlendirilmektedir. Bu amaçla önce yazarın hayatı hakkında bir takım bilgiler verilmektedir. Haydar Rıfat, yazar kimliğine ek olarak, aynı zamanda bir hukukçu olup İstanbul barosunun ilk avukatlarındandır. O, üstlenmiş olduğu davalarla tanınan bir hukukçu olmakla beraber, yazmış olduğu eserler ve başka dillerden yaptığı çevirileriyle de ön plana çıkmıştır. Hukuk alanı dâhil olmak üzere pek çok alanda eser yazmış ve tercümeler yapmıştır. Yazdığı eserlerden birisi de Mâlûmât-ı Kânûniye’dir. Eser hukukun altı bölümünü içermektedir: 1. Medeni hukuk, 2. Mahkeme teşkilatı ve yargılama usulü, 3. Ceza hukuku, 4. İdare hukuku, 5. Kara ve deniz ticareti hukuku, 6. Devletler hukuku. Bunlardan fıkhın etkili olduğu bölüm sadece birincisi, yani medenî hukuk alanıdır. Bu eser oluşturulurken bazı fıkıh kitapları, dönemin kanunları ve hukuk eserlerinden yararlanılmıştır. Bu haliyle yazıldığı devirde fıkhın durumunu ve hukuki manzarayı ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kanun, İslam Hukûku, Osmanlı Hukûku, Mecelle.

Kaynakça

• Acı bir kayıb. (1942,13 Aralık). Cumhuriyet, 1. https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1942-12-13/1
• Acı bir kayıb. (1950, 26 Kasım). Cumhuriyet, 3. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/katalog/192/1950/11/26/3
• Er, H. (2003). Medreseden mektebe geçiş süresince darülhilafe medreseleri. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Ekinci, E. B. (2019). Osmanlı hukûku: adalet ve mülk. (6. Baskı). İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, ,
• Yazır, E. M. H. (2011). Meşrutiyetten cumhuriyete makaleler. (A. C. Köksal ve M. Kaya, Çev.) İstanbul: Klasik.
• Gayretli, M. (2015). Tanzimat’tan cumhuriyet’e kanunlaştırma çalışmaları. İstanbul: Nizamiye Akademi.
• Günyol, V. (1995). Türkiye’de çeviri. M. Anğ vd. (Ed.), Cumhuriyet dönemi türkiye ansiklopedisi. (2. Cilt) içinde (s. 324-330). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. (1430/2009). Sünenü İbn Mâce. 5 cilt. nşr. Şu‘ayb el-Arnaût vd., Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye,.
• Hakkı, İ. (1890). Hukûk-ı idâre. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Kalabalık, H. (2016). Kısa idare hukuku. (2. baskı). Konya: Sayram Yayınları.
• Kayıhan, Ş. ve Yasan, M. (2017). Ticaret hukûku. (5. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kâzım. (1893). Telhîs-i hukûk-ı mevzûa. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Manastırlı el-Hac İsmail Hakkı. (1326/1910) Vesâyâ ve Ferâiz Mecmu’ası. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Seyyid, M. (2011). Usûl-i fıkıh medhal. İstanbul.
• Zihni, M. (1978). Ni’met-i islâm. (M. Rahmi, sad.) İstanbul: Sağlam Kitabevi.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. Haccac el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. (ty.) el-Câmi‘u’s-sahîh. 5 cilt. nşr. M. Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Namlı, T. (1988). Tanzimat ve sonrası dönem kanunlaştırmaları karşısında islam alimlerinin aldığı tavır ve bunun neticeleri. (yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Oğuzman, M. K. ve Barlas, N. (2006). Medenî hukûk. (13. baskı). İstanbul: Arıkan Yayınları.
• Okumuş, E. vd. (2006). Osmanlı devleti’nde eğitim, hukuk ve modernleşme. İstanbul: ARK.
• Şuayb, A. (1910-1912). Hukûk-ı idâre. Dersaadet: Hürriyet Matbaası.
• Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de siyasal partiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunçay, M. (2009). Türkiye’de sol akımlar: 1908-1925. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türcan, T. (Ed.). (2016). İslâm hukuku. (4. baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Haydar rıfat dün gözyaşları arasında gömüldü. (1942, 14 Aralık). Vakit. 3. https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1942-12-14/3
• Yalçın, M. A. (1980). Yorulmaz, haydar Rıfat. A. Tokatlı (Ed.), Sosyalist kültür ansiklopedisi. (8. cilt) içinde (s.1323). İstanbul: May Yayınları.