Evli Bireylerde Bilinçli Farkındalık ile Evlilik Doyumu Arasındaki İlişkide Evlilik Çatışmasının Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 3, 752 - 765, 09.10.2023

Şevket Cankurtaran , Nursel Topkaya , Ertuğrul Şahin

Öz

Bu araştırmada evli bireylerde bilinçli farkındalık ve evlilik doyumu arasındaki ilişkide evlilik çatışmasının aracı rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın katılıcılarını yaşları 22 ile 66 arasında değişmekte olan 281 (239 kadın, 42 erkek) evli birey oluşturmuştur. Katılımcılar bilinçli farkındalık, evlilik çatışması, evlilik doyumu ve sosyodemografik niteliklerini belirlemeye yönelik olarak Sosyodemografik Bilgi Formu, Bilinçli Farkındalık Ölçeği, Evlilik Çatışması Ölçeği, Evlilik Yaşamı Ölçeğini içeren bir veri toplama aracını cevaplamıştır. Araştırma verilerinin analizinde betimsel istatistiksel analizler, Pearson korelasyon analizi ve basit aracılık analizi kullanılmıştır. Gerçekleştirilen korelasyon analizleri sonucunda, evli bireylerde evlilik çatışması ile bilinçli farkındalık arasında negatif yönde düşük düzeyde ve evlilik doyumu ile evlilik çatışması arasında negatif yönde yüksek düzeyde; bilinçli farkındalık ile evlilik doyumu arasında ise pozitif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur. Gerçekleştirilen basit aracılık analizi sonucunda ise evli bireylerde bilinçli farkındalık ve evlilik doyumu arasındaki ilişkide evlilik çatışmasının aracı bir rolü olduğu bulunmuştur. Başka bir ifadeyle, evli bireylerde bilinçli farkındalığın artması, evlilik çatışmasında azalış ile, evlilik çatışmasında azalışta evlilik doyumunda artışla pozitif yönde ilişkilidir. Düşük evlilik doyumu yaşayan çiftlerde evlilik ve aile danışmanları çatışma çözme becerilerini geliştirmeye ve bilinçli farkındalığı artırmaya yönelik müdahalelerde bulunabilir. Böylece, evlilik ve aile danışmanları çiftlerin evlilik doyumunu artırmaya yardımcı olabilir ve verdikleri hizmetin kalitesini ve etkililiğini artırabilir.

Anahtar Kelimeler

Bilinçli Farkındalık, Evlilik Çatışması, Evlilik Doyumu, Evli Bireyler

The Mediating Role of Marital Conflict in the Relationship between Mindfulness and Marital Satisfaction in Married Individuals

Öz

The purpose of this study was to examine the mediating role of marital conflict in the relationship between mindfulness and marital satisfaction in married individuals. Participants consists of 281 (239 female, 42 male) married individuals aged between 22 and 66. Participants completed a questionnaire including Mindfulness Scale, Marital Conflict Scale, Marital Life Scale, and Sociodemographic Information Form to determine their mindfulness, marital conflict, marital satisfaction, and sociodemographic characteristics. The findings of this study indicated that marital conflict has a mediating variable in the relationship between mindfulness and marital satisfaction in married individuals. In other words, higher mindfulness in married individuals is positively associated with a decrease in marital conflict and a decrease in marital conflict is positively related higher marital satisfaction among married individuals. Marriage and family counselors can implement interventions to increase conflict resolution skills and mindfulness among couples who have low marital satisfaction. Thus, family and marriage counselors can help couples to increase marital satisfaction and improve the quality and effectiveness of their services.

Anahtar Kelimeler

Mindfulness, Marital Conflict, Marital Satisfaction, Married Individuals

Kaynakça

• 1. Avşar, N. (2020). Yaşam doyumunun yordanmasında bilinçli farkındalık ve sosyal beceriler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• 2. Barnes, S., Brown, K. W., Krusemark, E., Campbell, W. K. ve Rogge, R. D. (2007). The role of mindfulness in romantic relationship satisfaction and responses to relationship stress. Journal of Marital and Family Therapy, 33(4), 482-500.
• 3. Birditt, K. S., Brown, E., Orbuch, T. L. ve McIlvane, J. M. (2010). Marital conflict behaviors and implications for divorce over 16 years. Journal of Marriage and Family, 72(5), 1188-1204.
• 4. Bradbury, T. N., Fincham, F. D. ve Beach, S. R. (2000). Research on the nature and determinants of marital satisfaction: A decade in review. Journal of Marriage and Family, 62(4), 964-980.
• 5. Brown, K. W. ve Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848.
• 6. Burpee, L. C. ve Langer, E. J. (2005). Mindfulness and marital satisfaction. Journal of Adult Development, 12, 43–51.
• 7. Caughlin, J. P. ve Huston, T. L. (2002). A contextual analysis of the association between demand/withdraw and marital satisfaction. Personal Relationships, 9(1), 95-119.
• 8. Cramer, D. (2000). Relationship satisfaction and conflict style in romantic relationships. The Journal of Psychology, 134(3), 337-341. doi:10.1080/00223980009600873
• 9. Cramer, D. (2002). Relationship satisfaction and conflict over minor and major issues in romantic relationships. The Journal of Psychology, 136(1), 75-81.
• 10. Cramer, D. (2004). Emotional support, conflict, depression, and relationship satisfaction in a romantic partner. The Journal of Psychology, 138(6), 532-542.
• 11. Çağ, P. ve Yıldırım, İ. (2013). Evlilik doyumunu yordayan ilişkisel ve kişisel değişkenler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 13-23.
• 12. Çelik, D. A. ve Çetin, F. (2014). The role mindfulness and self-consciousness on interpersonal conflict resolution approaches. Research Journal of Business and Management, 1(1), 29-38.
• 13. Çıtışlı-Turgut, M. K. (2018). Evlilik çatışması ve evlilik doyumu arasındaki ilişkide affetmenin aracı rolü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• 14. Delaney, T. (2017). Social conflict. The Wiley‐Blackwell Encyclopedia of Social Theory, 1-3.
• 15. Deniz, M. E., Erus, S. M. ve Büyükcebeci, A. (2017). Bilinçli farkındalık ile psikolojik iyi oluş ilişkisinde duygusal zekânın aracılık rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(47), 17-31.
• 16. Erok, M. (2013). İlişkilere ilişkin bilişsel çarpıtmalar, ilişkiye dair inançlar, kişilerarası öfke, kişilerarası ilişkiler, problem çözme ve evlilik çatışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• 17. Faircloth W.B. ve Cummings, E.M. (2008). Evaluating a parent education program for preventing the negative effects of marital conflict. Journal of Applied Developmental Psychology, 29, 141-156.
• 18. Fincham, F. D. ve Beach, S. R. (2002). Forgiveness in marriage: Implications for psychological aggression and constructive communication. Personal Relationships, 9(3), 239-251.
• 19. Gambrel, L. E., & Keeling, M. L. (2010). Relational aspects of mindfulness: Implications for the practice of marriage and family therapy. Contemporary Family Therapy, 32(4), 412-426.
• 20. Genç, Y. ve Seyyar, A. (2010). Sosyal hizmet terimleri. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• 21. George, D. ve Mallery, P. (2020). IBM SPSS Statistics 26 step by step: A simple guide and reference (16. bs.). New York: Routledge.
• 22. Germer, C. K., Siegel, R. D. ve Fulton, P. R. (2005). Mindfulness and psychotherapy. New York: Guilford Press.
• 23. Gordon, T. (2007). Etkili ana baba eğitiminde uygulamalar. (E. Aksay, Çev.) (15. bs.). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• 24. Gordon, T. (2019). Etkili anne baba eğitimi. (D. Tekin ve N. Özkan, Çev.) (14. bs.). İstanbul: Profil Kitap.
• 25. Graham, J. M., Diebels, K. J. ve Barnow, Z. B. (2011). The reliability of relationship satisfaction: A reliability generalization meta-analysis. Journal of Family Psychology, 25(1), 39-48. doi:10.1037/a0022441
• 26. Gustavson, K., Røysamb, E., Borren, I., Torvik, F. A. ve Karevold, E. (2016). Life satisfaction in close relationships: Findings from a longitudinal study. Journal of Happiness Studies, 17(3), 1293-1311.
• 27. Güldal, Ş. (2019). Bilinçli farkındalık temelli ergenlere yönelik psikoeğitim programının karakter güçleri, bilinçli farkındalık ve akademik başarı gelişimine etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• 28. Güngören, D. (2011). Evlilik çatışmasının okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 5-6 yaş çocuklarının sosyal uyum ve becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• 29. Güngör-Houser, A. Y. (2009). Evli bireylerin sahip oldukları iletişim çatışması türü, romantik kıskançlık ve duygusal zeka düzeylerinin evlilik doyumları üzerine etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• 30. Güren, A. S. (2017). Evli ve çocuk sahibi çiftlerin evlilik uyumu, evlilik çatışması, yakın ilişki düzeyi ve yalnızlık düzeylerinin çocuk yetiştirme tutumları ile ilişkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• 31. Güven, N. ve Sevim, S. A. (2007). İlişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmalar ve algılanan problem çözme becerilerinin evlilik doyumunu yordama gücü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 49-61.
• 32. Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2018). Multivariate data analysis (8. bs.). Harlow: Cengage Learning.
• 33. Harvey Knowles, J., Manusov, V. ve Crowley, J. (2015). Minding your matters: Predicting satisfaction, commitment, and conflict strategies from trait mindfulness. Interpersona: An International Journal on Personal Relationships, 9(1), 44-58.
• 34. Hatipoğlu, Z. (1993). Bazı demografik değişkenlerin ve evlilik çatışmasının evli eşlerin evlilik doyumundaki rolü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• 35. Hayes, A. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2. bs.). New York: The Guilford Press.
• 36. Howitt, D. ve Cramer, D. (2020). Research methods in psychology (6. bs.). Harlow: Pearson.
• 37. Hünler, O. S. ve Gençöz, T. (2003). Boyun eğici davranışlar ve evlilik doyumu ilişkisi: Algılanan evlilik problemleri çözümünün rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 18(51), 99-108.
• 38. Jones, K. C., Welton, S. R., Oliver, T. C. ve Thoburn, J. W. (2011). Mindfulness, spousal attachment, and marital satisfaction: A mediated model. The Family Journal, 19(4), 357-361.
• 39. Kabat-Zinn J. (2005). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness (3. bs.) New York: Bantam Dell.
• 40. Kalkan, E. ve Aydoğan, D. (2019). Evlilik ilişki kalitesini benlik açısından değerlendirme: Benliğin farklılaşması ve ilişkisel özgünlük. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1), 174-189.
• 41. Kelly, J. B. (1998). Marital conflict, divorce, and children’s adjustment. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 7(2), 259-271. doi:10.1016/S1056-4993(18)30240-2
• 42. Kinnier, R.T., Katz, E.C. ve Berry, M.A. (1991). Successful resolutions to the career-versus-family conflict. Journal of Counseling & Development, 69 (5), 439-445.
• 43. Korkut, F. (2015). Okul temelli önleyici rehberlik ve psikolojik danışma (4. bs.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• 44. Korkut, F. (2015). Okul temelli önleyici rehberlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
• 45. Köknel, Ö. (1986). Kişilik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• 46. Köknel, Ö. (1991). Kaygıdan mutluluğa kişilik (13.bs.). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• 47. MacKinnon, D. P., Fairchild, A. J. ve Fritz, M. S. (2007). Mediation analysis. Annual Review of Psychology, 58(1), 593-614. doi:10.1146/annurev.psych.58.110405.085542
• 48. Malkoç, G. ve Güren, A. S. (2018). Evli ve çocuk sahibi çiftlerin evlilik uyumu, evlilik çatışması, yakın ilişki düzeyi ve yalnızlık düzeylerinin çocuk yetiştirme tutumları ile ilişkisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(33), 225-239.
• 49. Molajafar, H., Mousavi, S. M., Lotfi, R., Ghasemnejad, S. M. ve Falah, M. (2015). Comparing the effectiveness of mindfulness and emotion regulation training in reduction of marital conflicts. Journal of Medicine and Life, 8(2), 111-116.
• 50. Orbuch, T. L., Veroff, J., Hassan, H. ve Horrocks, J. (2002). Who will divorce: A 14-Year longitudinal study of Black couples and White couples. Journal of Social and Personal Relationships, 19(2), 179-202. doi:10.1177/0265407502192002
• 51. Ögel, K. (2012) Farkındalık (ayrımsama) ve kabullenme temelli terapiler. Ankara: HYB Yayıncılık.
• 52. Öner, D. Ş. (2013). Evli bireylerin evlilik çatışması, çatışma çözüm stilleri ve evlilik uyumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• 53. Özgüven, İ. E. (2000). Evlilik ve aile terapisi. Ankara: PDREM Yayınları
• 54. Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş. ve Deniz, M. E. (2011). Bilinçli farkındalık ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 224-235.
• 55. Papp, L. M., Kouros, C. D. ve Cummings, E. M. (2009). Demand-withdraw patterns in marital conflict in the home. Personal Relationships, 16(2), 285-300.
• 56. Parlar, H. ve Akgün, Ş. (2018). Evlilikte bilinçli farkındalık, evlilik doyumu ve problem çözme becerileri ilişkilerinin incelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 1(1), 11-21.
• 57. Polat, D. (2012). Boşanma aşamasındaki bireylerin evlilik çatışmaları, çatışma iletişim tarzları ve sosyal destek sistemlerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• 58. Quinn-Nilas, C. (2020). Self-reported trait mindfulness and couples’ relationship satisfaction: A meta-analysis. Mindfulness, 11(4), 835-848. doi:10.1007/s12671-020-01303-y
• 59. Rice, S., Winter, S. R., Doherty, S. ve Milner, M. (2017). Advantages and disadvantages of using internet-based survey methods in aviation-related research. Journal of Aviation Technology and Engineering, 7(1), 5.
• 60. Robles, T. F., Slatcher, R. B., Trombello, J. M. ve McGinn, M. M. (2014). Marital quality and health: A meta-analytic review. Psychological Bulletin, 140(1), 140-187.
• 61. Sillars, A., Roberts, L.J., Leonard, K.E. ve Dun, T. (2000). Cognitions during marital conflict: The relationship of thought and talk. Journal of Social and Personal Relationships, 17, 479-502.
• 62. Sokolski, D.M. ve Hendrick, S.S. (1999). Marital satisfaction. American Journal of Family Therapy, 26(1), 39-49.
• 63. Şahin, A. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu ve iyi oluş arasındaki ilişkiler. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 151-176.
• 64. Şahin, Y. (2013). Çatışma kuramları ve kimlik temelli çatışmalar: Teorik bir giriş. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 1(1), 32-55.
• 65. Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics. (6. bs.). Harlow: Pearson.
• 66. Tarhan, N. (2019). Mutlu evlilik psikolojisi. (28. bs.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• 67. Tezer, E. (1986). Evli eşler arasındaki çatışma davranışları: Algılama ve doyum. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• 68. Tezer, E. (1996). Evlilik ilişkisinden sağlanan doyum: Evlilik yaşam ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Dergisi, 2(7), 1-7. Türk Dil Kurumu. (2015). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• 69. Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Evlenme ve boşanma istatistikleri, 2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2021-45568 adresinden erişildi.
• 70. Uçak, E. (2020). Ebeveynlerin evlilik çatışması ve kişilik özelliklerinin çocuklardaki sosyal uyum ve becerisi ile ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul.
• 71. Ülev, E. (2014). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık düzeyi ile stresle başa çıkma tarzının depresyon, kaygı ve stres belirtileriyle ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• 72. Wachs, K. ve Cordova, J. V. (2007). Mindful relating: Exploring mindfulness and emotion repertoires in intimate relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 33(4), 464-481. doi:10.1111/j.1752-0606.2007.00032.x
• 73. Ward, P. J., Lundberg, N. R., Zabriskie, R. B. ve Berrett, K. (2009). Measuring marital satisfaction: A comparison of the revised dyadic adjustment scale and the satisfaction with married life scale. Marriage & Family Review, 45(4), 412-429.
• 74. Whisman, M. A. (2007). Marital distress and DSM-IV psychiatric disorders in a population-based national survey. Journal of Abnormal Psychology, 116(3), 638-643. doi:10.1037/0021-843X.116.3.638
• 75. Whisman, M. A., Gilmour, A. L. ve Salinger, J. M. (2018). Marital satisfaction and mortality in the United States adult population. Health Psychology, 37(11), 1041-1044. doi:10.1037/hea0000677
• 76. Wright, K. B. (2005). Researching internet-based populations: Advantages and disadvantages of online survey research, online questionnaire authoring software packages, and web survey services. Journal of Computer-Mediated Communication, 10(3), JCMC1034. doi:10.1111/j.1083-6101.2005.tb00259.x
• 77. Yıldız, M. A. ve Baytemir, K. (2016). Evli bireylerde evlilik doyumu ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide benlik saygısının aracılığı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 67-80.
• 78. Yockey, R. D. (2011). SPSS demystified: A step-by-step guide to successful data analysis. Boston: Prentice Hall.