Afrika Ülkelerinin Sosyo-Ekonomik Benzerlik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 3, 1086 - 1102, 09.10.2023

Mehmet Gürbüz

Öz

Yeryüzünde var olan kıtalar ve ülkeler arası sosyo-ekonomik gelişmişlik farkını topoğrafik, iklimsel, ekonomik, sosyal, stratejik, tarihi vb. faktörler belirlemektedir. Sosyo-ekonomik gelişmişlik farkının fazla olduğu kıtalardan biri de Afrika’dır. Afrika kıtasında, coğrafi bakımdan birbirinden çok farklı alanlar içeren bölgeler vardır. Bu farklı iklim ve vejetasyon özellikleri, hem insan yaşamı hem de ekonomik gelişmeler üzerinde etkili olmaktadır. Bu nedenle Afrika, doğal özellikler kadar sosyo-ekonomik özellikler bakımından da diğer kıtalardan farklılıklar göstermektedir. Kıta, yaklaşık 1 milyar nüfusu ile dünya nüfusunun 1/7’sini barındırmaktadır. Kıtaya 11. yy.’da başlayan Avrupalı göçü, zaman içerisinde Afrika ülkelerini Avrupalı devletlerin sömürüsü haline getirmiş ve 1900’lü yılların başında Afrika’da hemen hemen bağımsız bir devlet kalmamıştır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Afrika’da çeşitli politik eğilimler ortaya çıkmış ve eski kolonilerin çoğu bağımsızlıklarını kazanmıştır.
Bu çalışmanın amacı, Afrika ülkelerinin sosyo-ekonomik benzerlik analizini yapmaktır. Bu analiz için “hiyerarşik kümeleme analizi” adı verilen istatistik yöntemi uygulanmıştır. Kümelerin oluşmasını belirleyen mesafe ölçümünde “kareli öklid ve pearson yakınlık matrisi” kullanılmıştır. Ülkeler arasındaki benzerlik mesafesi “aglomeratif çizelge” ile de desteklenmiştir. Hiyerarşik kümeleme sonuçlarını göstermede ise “dendrogram” yöntemi tercih edilmiştir.
Afrika ülkeleri arasındaki sosyo-ekonomik benzerlik kümeleri incelendiğinde; fiziki ve beşeri coğrafya özelliklerinin ve mekânsal yakınlığın ülkeler arasındaki benzerlik ve farklılıklarda etkili olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afrika ülkeleri, sosyo-ekonomik benzerlik, hiyerarşik kümeleme analizi.

Socio-Economic Similarıty Analysis of Afrıcan Countrıes

Öz

The difference in socio-economic development difference between continents and countries that exist on Earth is determined by topographic, climatic, economic, social, strategic, historical, etc. factors. The difference in socio-economic decisiveness between countries in Africa is very high. There are regions on the African continent that contain geographically very different areas. These different climate and vegetation characteristics have an impact on both human life and economic developments. For this reason, Africa differs from other continents in terms of socio-economic characteristics as well as natural features. The continent is home to 1/7 of the world's population with a population of approximately 1 billion. The European migration to the continent, which started in the 11th century, made African countries the exploitation of European states over time, and at the beginning of the 1900s, there was almost no independent state in Africa. After World War II, various political trends emerged in Africa and most of the former colonies gained their independence.
The aim of this study is to analyze the socio-economic similarity of African countries. For this analysis, a statistical method called hierarchical cluster analysis was applied. Square Euclidean and Pearson proximity matrices were used to measure the distance that determines the formation of clusters. The similarity distance between countries was also supported by the agglomerative chart. Dendrogram method was preferred to show hierarchical clustering results.
When the socio-economic similarity clusters between African countries are examined; It is seen that physical and human geography characteristics and spatial proximity are effective in the similarities and differences between countries.

Anahtar Kelimeler

African countries, socio-economic similarity, hierarchical cluster analysis

Kaynakça

• Atalay, İ. (2001). Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası. Meta Basımevi. İzmir.
• Atasoy, E. (2003). Kıtalar ve Ülkeler Coğrafyası. Ezgi Kitabevi. Bursa.
• Bloom, D. E. ve Sachs, J. D. (1998). “Geography, Demography, and Economic Growth in Africa”. Brookings Papers on Economic Activity. Vol. 1998. No. 2. s.207-295.
• Gürsoy, C. R. (1998). Afrika (Fiziki ve Beşeri Coğrafya). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. I. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. İstanbul. s. 413-418.
• Dorling, D., Shaw, M. ve Smith, G. D. (2006). “Global Inequality expectancy due to AIDS”. BMJ;332;. s.662-664.
• Dursun, D. (1988/1). “Afrika (Din)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. I. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul. s. 428-435.
• Dursun, D. (1988/2). “Afrika (Tarih)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. I. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. İstanbul. s. 418-426.
• Ehrlich, I. ve Lui, F. T. (1991). “Intergenerational Trade, Longevity and Economic Growth”. Lournal of Political Economy. C. 99. No. 5. s. 1029-1059.
• Gözenç, S. (1995). Afrika Ülkeler Coğrafyası I. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:3913. İstanbul.
• Gürbüz, M. ve Karabulut, M. (2009). “SSCB’nin Dağılmasıyla Bağımsızlığına Kavuşan Ülkelerde Sosyo-Ekonomik Benzerlik Analizi”. Bilig. s.50. s. 31-50.
• Koç, S. (2001). “İllerin Sosyo-Ekonomik Özelliklerine Göre Sınıflandırılması”. Çukurova Üniversitesi 5. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu (20-22 Eylül 2001). Adana.