Big Five Personality Traits as Predictors of Primary Capacities in Positive Psychotherapy

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 19 - 33, 31.01.2024

Nurseven Kılıç , Fatma Altınsoy

Öz

The goal of the present study is to investigate the links between big five personality traits and primary capacities in positive psychotherapy. For this purpose, it was examined to what extent the primary capacities in positive psychotherapy, namely patience, time, contact, trust, hope, sexuality, love, and faith are predicted by the extraversion, agreeableness, conscientiousness, neuroticism, and openness of the big five personality traits. The study group consisted of 322 university students, 173 (53.7%) female and 149 (46.3%) male, aged 18-28 years old (SD=1.59, M=19.03). The Big Five Inventory and Wiesbaden’s Inventory of Positive Psychotherapy and Family Therapy were used as data collection tools. The multiple regression analysis method was employed to analyse the data. The findings revealed that the big five personality traits significantly predicted the primary capacities. According to the results, the extraversion personality trait significantly predicts the patience, time, contact, trust and sexuality capacities; the agreeableness personality trait predicts the patience, time, contact, trust, sexuality, love and faith capacities; the conscientiousness personality trait predicts the patience, time, hope, sexuality and faith capacities; the neuroticism personality trait significantly predicts patience, hope, love, and faith capacities, and finally the openness personality trait predicts the hope capacity.

Anahtar Kelimeler

Big Five Personality Traits, Primary Capacities, Positive Psychotherapy

Proje Numarası

-

Pozitif Psikoterapideki Birincil Yeteneklerin Yordayıcıları Olarak Beş Faktör Kişilik Özellikleri

Öz

Mevcut araştırma beş faktör kişilik özellikleri ile pozitif psikoterapi yapılarından birincil yetenekler arasındaki ilişkileri incelenmiştir. Bu doğrultuda, dışa dönüklük, uyumluluk, öz disiplin, nevrotiklik ve gelişime açıklık olarak adlandırılan beş faktör kişilik özelliklerinin pozitif psikoterapideki birincil yeteneklerden sabır, zaman, ilişki, güven, umut, cinsellik, sevgi ve inanç yeteneklerini ne düzeyde yordadığı incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu yaşları 18-28 arasında değişen (M=19), %53,7’si kadın (n=173) ve %46,3’ü erkek (n=149) olmak üzere toplam 322 üniversite öğrencisi katılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği ve Pozitif Psikoterapi ve Aile Terapisi Envanteri kullanılmıştır. Toplanan veriler çoklu doğrusal regresyon analizi ile test edilmiştir. Analizlere göre beş faktör kişilik özelliklerinin birincil yetenekleri anlamlı bir şekilde yordadığını göstermiştir. Araştırma sonuçlarına göre, dışa dönüklük kişilik özelliğinin sabır, güven, zaman, ilişki ve cinsellik yeteneklerini; uyumluluk kişilik özelliğinin sabır, zaman, ilişki, güven, cinsellik, sevgi ve inanç yeteneklerini; öz disiplin kişilik özelliğinin sabır, zaman, umut, cinsellik ve inanç yeteneklerini; nevrotiklik kişilik özelliğinin sabır, umut, sevgi ve inanç yeteneklerini ve son olarak gelişime açıklık kişilik özelliğinin umut yeteneğini anlamlı bir şekilde yordadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Birincil Yetenekler, Pozitif Psikoterapi

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Bacanlı, H., İlhan, T., ve Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: sıfatlara dayalı kişilik testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
• Basım, H. N., Çetin, F., ve Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20-34.
• Bahadır, Z., Certel, Z., Erdoğan, Ç. H., ve Lapa, T. Y. (2020). Rekreasyon bölümü öğrencilerinin kişilik özelliklerinin umut düzeyine etkisi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(4), 54-64. https://doi.org/10.33689/spormetre.667672
• Benet-Martínez, V., & John, O. P. (1998). Los Cinco Grandes across cultures and ethnic groups: Multitrait multimethod analyses of the Big Five in Spanish and English. Journal of Personality and Social Psychology, 75(3), 729–750. https://doi.org/10.1037/0022-3514.75.3.729
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları.
• Carr, A. (2011). Positive psychology:The science of happiness and human strengths. Routledge.
• Costa, P.T. & McCrae, R. R. (1992). Four ways five factors are basics. Personality and Individual Differences, 13(6), 653-665. https://doi.org/10.1016/0191-8869(92)90236-I
• Costa, P. T. & McCrae, R. R. (1995). Domains and facets: Hiyerarchical personality assessment using the revised neo personality inventory. Journal of Personality Assessment, 64(1), 21-50. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa6401_2
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Eryilmaz, A. (2011). Investigating of the relationships between adults' subjective well-being and primary-secondary capabilities with respect to positive psychotherapy. Journal of Clinical Psychiatry, 14(1), 17-28.
• Eryılmaz, A. (2020). Meta teori: Bir gelişim ve psikoterapi kuramı olarak pozitif psikoterapi. Nobel Yayıncılık.
• Gökdağ, C., ve Naldöken, B. (2021). Kişilerarası duygu düzenlemenin kişilik özellikleri ve psikopatoloji belirtileriyle ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 24(1), 41-52. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.79106
• Hopwood, C. J., Schwaba, T., Wright, A. G., Bleidorn, W., & Zanarini, M. C. (2022). Longitudinal associations between borderline personality disorder and five-factor model traits over 24 years. European Journal of Personality, 36(1), 72-90. https://doi.org/10.1177/08902070211012918
• Karabacak-Çelik, A., ve Topkaya, N.(2018). Üniversite öğrencilerinde kişilerarası ilişki tarzlarının yordayıcısı olarak beş faktörlü kişilik özellikleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 138-159. https://doi.org/10.26466/opus.464200
• Kılıç, N., ve Eryılmaz, A. (2019). Investigating narcissistic personality traits in the context of positive psychotherapy. Archives of Neuropsychiatry, 56(1), 40-46. https://doi.org/10.29399/npa.22794
• McCrae, R. R. & John, O. P. (1992). An introduction to the five-factor and its applications. Journal of Personality, 60(2), 175-215. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1992.tb00970.x
• McCrae, R. R., & Costa, P. T. (2003). Personality in adulthood: A five-factor theory perspective. Guilford Press. Mount, M. K., Barrick, M. R., Scullen, S. M. & Rounds, J. (2005). Higher-order dimensions of the big five personality traits and the big six vocational interest types. Personal Psychology, 58, 447-478. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2005.00468.x
• Öngün, E. (2016). Üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin romantik ilişkileri üzerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Özaydinlik, Ş. (2011). Evli çiftlerin evlilik uyumu ile kişilik özellikleri ve romantik ilişkilerindeki sosyal ilginin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Peseschkian, N. (1970). Psychotherapy of everyday life: Training in partnership and self-help with 250 case histories. New Delhi, Springer.
• Peseschkian, N. (1980). Positive family therapy. NY, Springer, s.185-225. Peseschkian, N. (1985). In search of a meaning-a psychotherapy of small steps. Berlin: Springer-Verlag
• Peseschkian, N. (1986). Oriental stories as tools in psychotherapy: The merchant and the parrot with 100 case examples for education and self-help. NY, Springer.
• Peseschkian, N. (1996). Positive family therapy: The family as therapist. New Delhi, Sterling Paperbacks. s.337.
• Peseschkian, N. (1998). Doğu hikâyeleriyle psikoterapi. (H. Fışıloğlu, Çev. Ed.). İstanbul: Beyaz Yayınları
• Peseschkian, N. (2000). Positive Psychotherapy. New Delhi: Sterling Publishers.
• Peseschkian, N. (2002a). Günlük yaşamın psikoterapisi (H. Fışıloğlu, Çev. Ed.). İstanbul: Beyaz Yayınları
• Peseschkian, N. (2002b). Pozitif aile terapisi (M. Naim, Çev. Ed.). İstanbul: Beyaz Yayınları
• Peseschkian, N. & Deidenbach H (1988). Wiesbadener inventar zur positiven psychtherapie und familien therapie (WIPPF). NewYork, Springer-Verlag, s.128-276.
• Peseschkian, N. & Tritt, K. (1998). Positive psychotherapy: Effectiveness study and quality assurance. The European Journal of Psychotherapy Counseling and Health, 1, 93-104.
• Peseschkian, N. & Walker, R. R. (1977). Positive psychoterapie: Theorie und praxis einen neuer methode. Berlin, Springer-Verlag Berlin, Heidelberg.
• Peseschkian, N. & Walker, R. R. (1987). Positive psychotherapy theory and practice of a new method. New York. Springer-Verlag.
• Righetti, F., & Finkenauer, C. (2011). If you are able to control yourself, I will trust you: The role of perceived self-control in interpersonal trust. Journal of Personality and Social Psychology, 100(5), 874–886. https://doi.org/10.1037/a0021827
• Sarı, T. (2015). Pozitif psikoterapi: Gelişimi, temel ilke ve yöntemleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(2), 182-203.
• Sarı, T., Eryılmaz, A. ve Varlıklı-Öztürk, G. (2010). Adaption Of Wiesbaden Inventory of Positive Psychotherapy To Turkish Culture. Oral Presentation, 5th World Congress On Positive Psychotherapy, 9-12 Oct, İstanbul/Turkey.
• Sakallı, S. Ö., ve Örücü, E. (2020). Sağlık kurumlarında çalışanların adalet algılarının ve kişilik özelliklerinin örgütsel güven üzerindeki rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(1), 249-268. https://doi.org/10.20491/isarder.2020.840
• Schnitker, S. A. (2012). An examination of patience and well-being. The Journal of Positive Psychology, 7(4), 263-280. https://doi.org/10.1080/17439760.2012.697185
• Söner, O., ve Gültekin, F. (2021). COVID-19 salgınında ergenlerin umut, psikolojik sağlamlık ve kişilik özellikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 329-349. https://doi.org/10.17860/mersinefd.825260
• Sutin, A. R., Stephan, Y., Luchetti, M., Strickhouser, J. E., Aschwanden, D., & Terracciano, A. (2022). The association between five factor model personality traits and verbal and numeric reasoning. Aging, Neuropsychology, and Cognition, 29(2), 297-317. https://doi.org/10.1080/13825585.2021.1872481
• Şentepe, A., & Güven, M. (2015). Kişilik özellikleri ve dindarlık ilişkisi üzerine ampirik bir araştırma. Journal of Faculty of Theology, Sakarya University/Sakarya Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, 17(31), 27-44. https://doi.org/10.17335/sakaifd.219893
• Ulu, M. (2018). Hayatı anlamlandırma ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki üzerine. Bilimname, 36(2), 165-187. https://doi.org/10.28949/bilimname.459247
• Schmitt, D. P., Allik, J., McCrae, R. R. & Benet-Martinez, V. (2007). The geographic distribution of big five personality traits: Patterns and profiles of human self-description across 56 nations. Journal of Cross-Cultural Psychology, 38(2), 173-212. https://doi.org/10.1177/0022022106297299
• Yazgan-İnanç, B., ve Yerlikaya, E. E. (2013). Kişilik kuramları. Pegem Akademi.
• Yıldız, S., ve Kırmızıbiber, A. (2020). Kişilik özellikleri ile güven ve risk arasındaki ilişki: e–ticaret müşterileri üzerine bir uygulama. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(2), 494-507.