Güney Kafkasya İslam İdaresi Müftüsü Hüseyin Efendi Gaipov Tarafından Müslümanlara Verilen Talimatlar

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 158 - 168, 31.01.2024

Yıldırım Okatan

Öz

18. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rusya’da çıkan isyanlarda Müslüman din önderleri önemli rol oynamışlardır. Çarlık yönetimi tarafından bu durum devlet güvenliği açısından büyük bir tehdit olarak görülmekte ve acilen çözüme kavuşturulması gereken bir sorun halini almıştır. Çarlık tarafından kurulmasına imkân tanınacak bir din işleri idaresi ile hem Müslüman din görevlileri ve müesseselerin varlığı resmiyet kazanacak hem de dini önderlerin faaliyetleri denetim altına alınmış olacaktır.
Bu çalışmada, Güney Kafkasya’da yaşayan Müslümanlar üzerinde denetim ve kontrolü sağlayacak otoriteye bağlı bir dini idare oluşturulması amacıyla 5 Nisan 1872 tarihli nizamname ile Tiflis merkezli olarak Çarlık Rusya’sında kurulan ve 1917 Devrimine kadar faaliyet gösteren Güney Kafkasya İslam İdaresinde 1884 ile 1917 yılları arasında Müftü olarak görev yapan Hüseyin Efendi Gaipov tarafından bölge Müslümanlarına verilen talimatlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dini idare, Güney Kafkasya, Müftü, Rusya, Tiflis

Instructionns Given to Muslim by Hussein Efendi Gaipov, Mufti of the Southern Caucasus Islamic Administration

Öz

Muslim religious leaders have played an important role in Russian uprisings since the second half of the 18th century. The Tsarist administration saw this situation as a major threat to state security that needed to be add With a religious affairs administressed immediately. With Tsarist approval for the establishment of a religious affairs administration, the existence of Muslim religious officials and institutions would become official, and religious leaders activities would be controlled.
This study focuses on the Southern Caucasus Islamic Administration, which was centrally established in Tbilisi Tsarist Russia with the regulation dated April 5, 1872, in order to establish a powerful religious administration taht would provide control and control over the Muslims living South Causcasus. The instructions given to the Muslims of the region by Hüseyin Efendi Gaipov, who served as Mufti between 1884 and 1917 in the Islamic Administration of the South Caucasus, which was operating until the 1917 Revolution, are discussed.

Anahtar Kelimeler

Religious administration, South Caucasus, Mufti, Russia, Tbilisi

Kaynakça

• Alp, A. (2013). Rus Çarlığı’nda Müftülüklerin Kuruluşu ve Gelişimi. Akademik Bakış. Cilt: 7 Sayı: 13. s. 117-126. Ankara.
• Arapov, D. Y. (2004). Sistema Gosudarstvennovo Regulirovanniya İslama v Rossiskoy İmperii (Posledniya 18. Naçala 20.vv). Moskovkiy Gosudartvenniy Universitet . Moskova.
• Azerbaycan Devlet Tarih Arşivi (A.D.T.A.) F.291.O.1.D.1
• Crews, R. (2003). Empire and the Confessional State: Islam and Religious Politics in Nineteenth Century Russia. American Historical Review 108:1. s.50-83
• Goca Memmedli, G. (2021). Gürcistan’da İslam Din Eğitimi. Ankara.
• Gordin, L. A. (2000). Kavkaz:Zemliya i Krov Rossiya v Kavkazkoy Voyne XIX. Veka CBP. s.56-96. Moskova.
• Gürcistan Merkez Tarih Arşivi (G.M.T.A.) F.12.O.2.D.3997