Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Jeopolitik Açıdan Doğu Akdeniz: Mısır Örneği

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 998 - 1011, 29.09.2025

Öz

Tarihin her döneminde önemli bir bölge olan Doğu Akdeniz, ilk çağ uygarlıklarından itibaren pek çok devlete ev sahipliği yapmıştır. Sahip olduğu coğrafi konuma bağlı olarak güç mücadelelerinin aktif olarak yaşandığı bu bölge, Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla stratejik önemi daha da artmıştır. Bunun yanı sıra, bölgede keşfedilen hidrokarbon rezervleri, Doğu Akdeniz’in jeopolitik ve jeostratejik açıdan kritik bir bölge haline gelmesine olanak sağlamıştır.
Jeopolitik ve jeostratejik açıdan önem taşıyan bu sahada meydana gelen gelişmeler, Doğu Akdeniz’e kıyısı olan ülkelere dikkat çekmektedir. Bu ülkelerin arasında yer alan Mısır, antik çağlardan itibaren sahip olduğu stratejik konumu nedeniyle büyük güçlerin istilasına uğramıştır. Genel olarak Mısır’da iktidarı ele geçiren güçlerin tarihine bakıldığında; ilk kralın iktidarı ele geçirdiği Firavunlar Dönemi ile başlamış ve Pers Dönemi, İskender/Grek Dönemi ve İslam Devletleri Dönemi (Emeviler, Abbasiler, Tolunoğulları, İhşidiler, Fatimiler, Eyyübiler, Memlükler ve Osmanlılar) takip etmiştir. Afrika, Asya ve Avrupa arasında bir köprü görevi gören Mısır, sahip olduğu coğrafi konumun yanı sıra keşfedilen hidrokarbon rezervleri ile de önemini korumaya devam etmektedir.
Bu çalışmada amaç, Doğu Akdeniz’in coğrafi sınırlarını, jeopolitik konumu ve önemini Mısır üzerinden ele almaktır. Bu kapsamda Mısır’ın tarihsel dönemi ile jeopolitik ve jeostratejik önemine değinildikten sonra sahip olduğu enerji rezervleri ile Doğu Akdeniz’deki enerji rekabetindeki rolüne yer vermektir.

Kaynakça

  • Adamides, C. & Christou, O. (2015). Energy Security and the Transformation of Regional Securitization Relations in the Eastern Mediterranean. In: Katsikides S., Koktsidis P. (eds) Societies in Transition. Springer, Cham.
  • Akengin, H. (2015). Siyasi coğrafya. İnsan ve mekân yönetimi. Pegem Akademi.
  • Aksoy, M., & Merkezi, S. A. (2016). Doğu Akdeniz enerji rekabeti. İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, İnsamer, 23.
  • Armaoğlu, F. (1983). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1980. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). TTK Yayınları.
  • Avcı, C. (2004). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.559-563.
  • Balkaş, Ö. (2019). Doğu Akdeniz’de doğal gaz keşifleri, pazarlama senaryoları, enerji güvenliği ve jeopolitika. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 20, 2019.
  • Braudel, F. (1993). II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, C.1, (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları.
  • Brewer, D. J. & Teeter, E. (2011). Mısır ve Mısırlılar. (Çev. Nihal Uzan), Arkadaş Yayınevi.
  • Boutros, E. (2018). Natural Gas in East-Mediterranean Basin–Changing the Energy Landscape. Energy Paper–Situation Analysis.
  • Cevdet, Askeriye, (BOA. C..AS..), (Dosya No/Gömlek No): 192/8276.
  • Cevdet, Hariciye, (BOA. C..HR..) (Dosya No/Gömlek No): 29/1417, 182/9094.
  • Davutoğlu, A. (2013). Stratejik derinlik: Türkiye'nin uluslararası konumu. Küre Yayınları.
  • Denizli, C., Akengin, H., & Karaca, A. (2023). Doğu Akdeniz hidrokarbon kaynakları, deniz yetki alanları ve sınır anlaşmazlıkları üzerine jeopolitik bir değerlendirme. Türk Coğrafya Dergisi, (84), 233-247. https://doi.org/10.17211/tcd.1308226.
  • Es-Seyyid, S. M. (2004). “Mısır” T.D.V. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.XXIX, Ankara, ss.563-569.
  • Görgün, H. (2004). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 555-575.
  • Harunoğulları, M. (2020). Doğu Akdeniz enerji havzasi: bölge üzerinde yaşanan uluslararası anlaşmazlik ve rekabet. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), 455-481.
  • Hava, H. T. (2020). Doğu Akdeniz’deki doğal gaz rezervlerinin ekonomik ve güvenlik boyutuyla Türkiye açısından değerlendirmesi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(35), 675-706. DOI: 10.17752/guvenlikstrtj.807021 https://www.sunsavunma.net/dogu-akdeniz/ (Erişim Tarihi 14.01.2025).
  • Hatt-ı Hümayun (BOA. HAT), (Dosya No/Gömlek No): 265/15397.
  • İnalcık, H. (1999). “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış” Osmanlı Ansiklopedisi, C.1, Yeni Türkiye Yayınları.
  • İyas, İ. (2016). Yavuz’un Mısır’ı fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi. (Çev. Ramazan Şeşen), Yeditepe Yayınları.
  • Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi. (Cilt 1), TTK Yayınları.
  • Kesgin, S. (2020). “Akdeniz’in Jeopolitik ağırlığı.” 2023’e doğru küresel ve bölgesel gelişmeler karşısında Türk Dış Politikası, (Der.) Yalçın Sarıkaya. ss.23-50. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı.
  • Kirschbaum, M.A., Schenk, C.J., Charpentier, R.R., Klett, T.R., Brownfield, M.E., Pitman, J.K., Cook, T.A., and Tennyson, M.E., 2010, Assessment of undiscovered oil and gas resources of the Nile Delta Basin Province, Eastern Mediterranean: U.S. Geological Survey Fact Sheet 2010-3027, 4 p.
  • Kütükoğlu, M. S. (1974). Osmanlı-İngiliz iktisadî münasebetleri I (1580-1838). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
  • Maclean, G. (2009). Doğu’ya bakış 1800 öncesi dönem İngiliz yazmaları ve Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Sinan Akıllı), Odtü Yayıncılık.
  • Natali, D. (2012). The East Mediterranean Basin: A New Energy Corridor. Institute for National Strategic Studies (INSS) Event Report,
  • Ortaylı, İ. (1999). XIX. asır yakın-uzak tarihimiz. Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 2, Yeni Türkiye Yayınları.
  • Özey, R. (2010). Ülkeler coğrafyası. Aktif Yayınevi.
  • Özkaya, S. (2017). İngiliz işgalinden sonra Mısır’da mali buhran. Asia Minor Studies, 5/10, ss.86-100.
  • Özkoç, Ö. (2015). Mısır’ın uzun 19. yüzyılı: modernleşme, merkezileşme ve özerklik, Ayrıntı Yayınları,
  • Öztürk, M. (2010). Tarih Felsefesi. Akçağ Yayınları. Sandıklı, A., Budak, T., & Ünal, B. (2013). Doğu Akdeniz’de enerji keşifleri ve Türkiye. Bilge Adamlar Kurulu Raporu. BİLGESAM Yayınları.
  • Shaw, S. (2008). Eski ve yeni arasında Sultan Selim III. Selim yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Gül Güldü), Der Yayınları.
  • Soysal, İ. (1987). Fransız İhtilali ve Türk-Fransız diplomasi münasebetleri (1789-1802). TTK Yayınları.
  • Tagliapietra, S. (2013). Towards a new eastern Mediterranean energy corridor? natural gas developments between market opportunities and geopolitical risks. Natural Gas Developments between Market Opportunities and Geopolitical Risks (February 26, 2013). FEEM Working Paper, (12.2013). https://doi.org/10.2139/ssrn.2225272
  • Tomar, C. (2014). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.559-563
  • Tuncer, H. (2000). 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa İlişkileri (1814-1914), Ümit Yayıncılık.
  • Uçarol, R. (2006). Siyasi Tarih (1789-2001). Der Yayınları.
  • Uygur. F. (2018). Süveyş Kanalı Projesinde İstanbul’da yaşanan diplomatik mücadeleler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22/4, ss.669-720.
  • Uygur, F. (2024). Lozan Konferansı’nda Mısır delegasyonu: Mısır’ın bağımsızlığının tanınması ve Süveyş Kanalı hakkında Özel Nota. DTCF Dergisi, 64/1, ss.79-98.
  • Yavi, E. & Yazıcıoğlu Yavi, N. (2001). Tarih öncesi çağlardan günümüze mısır, Yazıcı Yayınevi.
  • Yaycı, C. (2011). Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasında Libya’nın rolü ve etkisi, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 7/14, ss.17-42.
  • Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in paylaşım mücadelesi ve Türkiye, Kırmızı Kedi Yayınları.
  • Yıldız, D. (2009). Doğu Akdeniz’de ısınan sular. Bizim Kitaplar.
  • Yorulmaz, R. (2019). Sıcak gündem: Doğu Akdeniz. Ortadoğu Analiz, 10(88), 80-83.
  • Zeydan, C. (2015). Osmanlı Mısır’ı, (Çev. Mustafa Özcan), Özgü Yayınları.

Eastern Mediterranean from a Geopolitical Perspective: The Case of Egypt

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 998 - 1011, 29.09.2025

Öz

The Eastern Mediterranean, an important region throughout history, has hosted many states since the early civilizations. Due to its geographical location, this region, where power struggles are actively experienced, has increased its strategic importance with the opening of the Suez Canal. In addition, the hydrocarbon reserves discovered in the region have enabled the Eastern Mediterranean to become a critical region in geopolitical and geostrategic terms.
The developments in this area, which is of geopolitical and geostrategic importance, draw attention to the countries bordering the Eastern Mediterranean. Egypt, which is among these countries, has been invaded by great powers since ancient times due to its strategic location. When we look at the history of the powers that seized power in Egypt in general; it started with the Pharaoh Period, when the first king seized power, and was followed by the Persian Period, the Alexander/Greek Period and the Islamic States Period (Umayyads, Abbasids, Tulunids, Ikhshidis, Fatimids, Ayyubids, Mamluks and Ottomans). Egypt, which acts as a bridge between Africa, Asia and Europe, continues to maintain its importance with its discovered hydrocarbon reserves as well as its geographical location.
The aim of this study is to examine the geographical borders, geopolitical position and importance of the Eastern Mediterranean through Egypt. In this context, after mentioning Egypt's historical period and geopolitical and geostrategic importance, it will include its energy reserves and its role in the energy competition in the Eastern Mediterranean

Kaynakça

  • Adamides, C. & Christou, O. (2015). Energy Security and the Transformation of Regional Securitization Relations in the Eastern Mediterranean. In: Katsikides S., Koktsidis P. (eds) Societies in Transition. Springer, Cham.
  • Akengin, H. (2015). Siyasi coğrafya. İnsan ve mekân yönetimi. Pegem Akademi.
  • Aksoy, M., & Merkezi, S. A. (2016). Doğu Akdeniz enerji rekabeti. İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi, İnsamer, 23.
  • Armaoğlu, F. (1983). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1980. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). TTK Yayınları.
  • Avcı, C. (2004). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.559-563.
  • Balkaş, Ö. (2019). Doğu Akdeniz’de doğal gaz keşifleri, pazarlama senaryoları, enerji güvenliği ve jeopolitika. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 20, 2019.
  • Braudel, F. (1993). II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, C.1, (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), İmge Kitabevi Yayınları.
  • Brewer, D. J. & Teeter, E. (2011). Mısır ve Mısırlılar. (Çev. Nihal Uzan), Arkadaş Yayınevi.
  • Boutros, E. (2018). Natural Gas in East-Mediterranean Basin–Changing the Energy Landscape. Energy Paper–Situation Analysis.
  • Cevdet, Askeriye, (BOA. C..AS..), (Dosya No/Gömlek No): 192/8276.
  • Cevdet, Hariciye, (BOA. C..HR..) (Dosya No/Gömlek No): 29/1417, 182/9094.
  • Davutoğlu, A. (2013). Stratejik derinlik: Türkiye'nin uluslararası konumu. Küre Yayınları.
  • Denizli, C., Akengin, H., & Karaca, A. (2023). Doğu Akdeniz hidrokarbon kaynakları, deniz yetki alanları ve sınır anlaşmazlıkları üzerine jeopolitik bir değerlendirme. Türk Coğrafya Dergisi, (84), 233-247. https://doi.org/10.17211/tcd.1308226.
  • Es-Seyyid, S. M. (2004). “Mısır” T.D.V. İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.XXIX, Ankara, ss.563-569.
  • Görgün, H. (2004). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 555-575.
  • Harunoğulları, M. (2020). Doğu Akdeniz enerji havzasi: bölge üzerinde yaşanan uluslararası anlaşmazlik ve rekabet. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), 455-481.
  • Hava, H. T. (2020). Doğu Akdeniz’deki doğal gaz rezervlerinin ekonomik ve güvenlik boyutuyla Türkiye açısından değerlendirmesi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(35), 675-706. DOI: 10.17752/guvenlikstrtj.807021 https://www.sunsavunma.net/dogu-akdeniz/ (Erişim Tarihi 14.01.2025).
  • Hatt-ı Hümayun (BOA. HAT), (Dosya No/Gömlek No): 265/15397.
  • İnalcık, H. (1999). “Osmanlı Tarihine Toplu Bir Bakış” Osmanlı Ansiklopedisi, C.1, Yeni Türkiye Yayınları.
  • İyas, İ. (2016). Yavuz’un Mısır’ı fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi. (Çev. Ramazan Şeşen), Yeditepe Yayınları.
  • Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi. (Cilt 1), TTK Yayınları.
  • Kesgin, S. (2020). “Akdeniz’in Jeopolitik ağırlığı.” 2023’e doğru küresel ve bölgesel gelişmeler karşısında Türk Dış Politikası, (Der.) Yalçın Sarıkaya. ss.23-50. Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı.
  • Kirschbaum, M.A., Schenk, C.J., Charpentier, R.R., Klett, T.R., Brownfield, M.E., Pitman, J.K., Cook, T.A., and Tennyson, M.E., 2010, Assessment of undiscovered oil and gas resources of the Nile Delta Basin Province, Eastern Mediterranean: U.S. Geological Survey Fact Sheet 2010-3027, 4 p.
  • Kütükoğlu, M. S. (1974). Osmanlı-İngiliz iktisadî münasebetleri I (1580-1838). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
  • Maclean, G. (2009). Doğu’ya bakış 1800 öncesi dönem İngiliz yazmaları ve Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Sinan Akıllı), Odtü Yayıncılık.
  • Natali, D. (2012). The East Mediterranean Basin: A New Energy Corridor. Institute for National Strategic Studies (INSS) Event Report,
  • Ortaylı, İ. (1999). XIX. asır yakın-uzak tarihimiz. Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 2, Yeni Türkiye Yayınları.
  • Özey, R. (2010). Ülkeler coğrafyası. Aktif Yayınevi.
  • Özkaya, S. (2017). İngiliz işgalinden sonra Mısır’da mali buhran. Asia Minor Studies, 5/10, ss.86-100.
  • Özkoç, Ö. (2015). Mısır’ın uzun 19. yüzyılı: modernleşme, merkezileşme ve özerklik, Ayrıntı Yayınları,
  • Öztürk, M. (2010). Tarih Felsefesi. Akçağ Yayınları. Sandıklı, A., Budak, T., & Ünal, B. (2013). Doğu Akdeniz’de enerji keşifleri ve Türkiye. Bilge Adamlar Kurulu Raporu. BİLGESAM Yayınları.
  • Shaw, S. (2008). Eski ve yeni arasında Sultan Selim III. Selim yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Gül Güldü), Der Yayınları.
  • Soysal, İ. (1987). Fransız İhtilali ve Türk-Fransız diplomasi münasebetleri (1789-1802). TTK Yayınları.
  • Tagliapietra, S. (2013). Towards a new eastern Mediterranean energy corridor? natural gas developments between market opportunities and geopolitical risks. Natural Gas Developments between Market Opportunities and Geopolitical Risks (February 26, 2013). FEEM Working Paper, (12.2013). https://doi.org/10.2139/ssrn.2225272
  • Tomar, C. (2014). Mısır, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (Cilt 29), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss.559-563
  • Tuncer, H. (2000). 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa İlişkileri (1814-1914), Ümit Yayıncılık.
  • Uçarol, R. (2006). Siyasi Tarih (1789-2001). Der Yayınları.
  • Uygur. F. (2018). Süveyş Kanalı Projesinde İstanbul’da yaşanan diplomatik mücadeleler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22/4, ss.669-720.
  • Uygur, F. (2024). Lozan Konferansı’nda Mısır delegasyonu: Mısır’ın bağımsızlığının tanınması ve Süveyş Kanalı hakkında Özel Nota. DTCF Dergisi, 64/1, ss.79-98.
  • Yavi, E. & Yazıcıoğlu Yavi, N. (2001). Tarih öncesi çağlardan günümüze mısır, Yazıcı Yayınevi.
  • Yaycı, C. (2011). Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasında Libya’nın rolü ve etkisi, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 7/14, ss.17-42.
  • Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in paylaşım mücadelesi ve Türkiye, Kırmızı Kedi Yayınları.
  • Yıldız, D. (2009). Doğu Akdeniz’de ısınan sular. Bizim Kitaplar.
  • Yorulmaz, R. (2019). Sıcak gündem: Doğu Akdeniz. Ortadoğu Analiz, 10(88), 80-83.
  • Zeydan, C. (2015). Osmanlı Mısır’ı, (Çev. Mustafa Özcan), Özgü Yayınları.
Toplam 46 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Siyasi Coğrafya, Tarihi Coğrafya
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Nurdane Ateş 0000-0002-7038-9627

Gülşen Ulukaya 0000-0001-9811-8362

Yayımlanma Tarihi 29 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 29 Ocak 2025
Kabul Tarihi 23 Eylül 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 16 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Ateş, N., & Ulukaya, G. (2025). Jeopolitik Açıdan Doğu Akdeniz: Mısır Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 998-1011.