Çimentolu Macun Dolgu Yönteminin Uygulanmasında Bazı Katkı Malzemelerinin Puzolanik Özelliklerinin Araştırılması

Yıl 2020, , 415 - 424, 15.04.2020

Ataç Başçetin Hasan Eker , Deniz Adıgüzel , Serkan Tüylü

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.627059

Cited By: 3

Öz

Son zamanlarda geliştirilen ve yaygın bir
şekilde kullanılan çimentolu macun dolgu (ÇMD) yöntemi; maden atıklarının
bertarafı konusunda sektöre hem işletme hem çevresel, hem de yasal mevzuatın
uygulanması açısından birçok faydalar sağlamaktadır. Bu yüzden; ülkemizdeki
bazı maden işletmelerinde son yıllarda çimentolu macun dolgu (ÇMD) yöntemi
tercih edilmeye başlanmıştır. Bu yöntemin en büyük maliyet kalemlerinden biri
bağlayıcı giderleridir. Bu çalışmada; ÇMD’da kullanılan
Portland çimento (PÇ) yerine zeolit (Z), yüksek fırın cürufu (YFC), uçucu kül
(UK) ve silis dumanı (SD) gibi puzolanik katkı malzemelerinin kullanılabilirliği
incelenmiştir. Bu çalışmada referans (R, sadece çimento içeren) ve Z, YFC, UK ve
SD katkılı ÇMD karışımlarının 28 ve 90 gün kür süreleri sonunda tek eksenli
basınç dayanımları ve eğilme dayanımları incelenmiş ve elde edilen tek eksenli
basınç ve eğilme dayanımları değerleri kullanılarak puzolanik aktivite indeksi
değerleri belirlenmiştir. Atık, çimento (ağırlıkça % 11) ve su ile oluşturulan
referans numuneleri ve çimentonun yerine (% 11) % 25 oranında YFC, % 20 Z, % 10
UK, % 5 SD ikameli ÇMD numunelerinin 28 ve 90 günlük kür süreleri sonunda tek
eksenli basınç dayanımı (TEBD) deneyleri gerçekleştirilmiştir. Elde Edilen
sonuçlara göre; 28 ve 90 gündeki en yüksek basınç ve eğilme dayanımları UK
numunelerinde elde edilmiştir. Puzolanik aktivite indeksinin en yüksek
değerinin 28 ve 90 günde UK numunelerinde elde edildiği görülmüştür. Referans
numunesinin TEBD değerini 28 gün sonunda UK, SD ve Z geçerken; 90 günde ise
sadece SD’ı geçmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağlayıcı, Puzolanik Aktivite İndeksi, Silis Dumanı, Uçucu Kül, Yüksek Fırın Cürufu, Zeolit

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FDK-2018-24707.

Teşekkür

Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje numarası: FDK-2018-24707.

Investigation of Pozzolanic Properties of Some Additive Materials in Cemented Paste Backfill

Öz

Recently developed and widely used cemented paste
backfill (CPB) method; the mining industry has many benefits in terms of the
application of the sectoral, operational, environmental and legal legislation
on the disposal of mine tailings. That's why; in some mining in our country, cemented
paste backfill (CPB) method has been preferred in recent years. One of the
biggest cost items of this method is binder expenses. In
this study; The use of materials such as zeolite (Z), blast furnace slag (BFS),
fly ash (FA), silica fume (SF) instead of Portland cement (PC) used in CPB was
examined as pozzolanic additive. The uniaxial compressive strength and flexural
strength of the R, Z, BFS, FA and SF doped mixtures were determined after 28
and 90 days. Using uniaxial compressive, flexural strength and puzzolanic
activity index values were determined. Firstly, reference samples formed with
tailings, cement (11% by weight) and water were performed Uniaxial compressive
strength (UCS) tests and then, UCS tests of 25 % BFS, 20 % Z, 10 % FA, 5 % SF
substituted CPB samples were performed after 28 and 90 days curing time. According to the results obtained; The highest
compressive and flexural strengths at 28 and 90 days were obtained in UK
samples. The highest value of pozzolanic activity index was obtained in UK
samples at 28 and 90 days. The UCS value of the reference sample was exceeded
by UK, SD and Z at the end of 28 days; in 90 days, it exceeds only SD.

Anahtar Kelimeler

Binder, Puzzolanic Activity Index, Silica Fume, Fly Ash, Blast Furnace Slag, Zeolite

Proje Numarası

FDK-2018-24707.

Kaynakça

• Alp, I., Deveci, H., Yılmaz, E., Yılmaz, A., O., Kesimal, A., 2003. Investigation of The Potential Use of the Quarry Product from Tas¸ Hane-Terme As Trass Raw Material in Cement Industry, in: E . Yüzer, H. Ergin, A. Tu˘grul (Eds.), Proceedings of the International Symposium on Industrial Minerals and Building Stones, Istanbul, Turkey, 2003, pp. 553–559.
• Amaratunga, L., M., Hein, G., G., 1997. Development of a High Strength Total Tailings Paste Fill Using Fine Sulphide Mill Tailings, In: Proceedings of the 29th Annual Conference of the Canadian Mineral Processor (CIMCMP), pp. 293-305.
• ASTM C39 / C39M-18, 2018. Standard Test Method for Compressive Strength of Cylindrical Concrete Specimens, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2018, www.astm.org.
• ASTM C 311, 2017. Standard Test Methods for Sampling and Testing Fly Ash or Natural Pozzolans for Use in Portland-Cement Concrete, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2017.
• ASTM C618-19, 2019. Standard specification for coal fly ash and raw or calcined natural pozzolan for use in concrete, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2019, www.astm.org.
• ASTM C 989 / C989M-18a, 2018. Standard Specification for Slag Cement for Use in Concrete And Mortars, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2018, www.astm.org.
• Başçetin, A. Eker, H. Tüylü, S. Adigüzel, D. 2018a. Bir Bakır Madeni Artıklarının Dayanım Özelliklerinin Belirlenmesi, KAYAMEK’2018- 12. Bölgesel Kaya Mekaniği Sempozyumu, 3-5 Ekim 2018, Trabzon, Türkiye, s. 162-167, 2018.
• Başçetin, A. Eker, H. Tüylü, S. Adıgüzel, D. 2018b. Zeolit İkamesinin Çimentolu Macun Dolgunun Mekanik Özelliklerine Etkisi, Proceedings of the 4 th International Underground Excavations Symposium, UYAK 2018, 13-14 Eylül 2018, İstanbul, s. 575-581, 2018.
• Belem, T., Benzaazoua, M., 2008. Design and Application of Underground Mine Paste Backfill Technology, Geotech. Geol. Eng. 26:147 – 174
• Benzaazoua, M., Ouellet, J., Servant, S., Newman, P., Verburg, R., 1999. Cementitious Backfill with High Sulphur Content: Physical, Chemical And Mineralogical Characterization. Cem. Concr. Res. 29 (5), 719 - 725.
• Benzaazoua, M., Belem, T., ve Bussiere, B., 2002. Chemical Factors that Influence the Performance of Mine Sulphidic Paste Backfill, Cement and Concrete Research, 32(7), 1133 - 1144.
• Bouzoubaa, N., Simon, F.S., 2005. Use of Fly Ash and Slag in Concrete: a Best Practice Guide. Materials Technology Laboratory (MTL), Public Works and Government Services, Government of Canada, 2004 - 16.
• Cihangir, F., Ercıkdı, B., Turan, A., Kesimal, A., Deveci, H., Yazıcı, M., Karaoğlu, K., 2011. Utilisation of Sodium Silicate Activated Blast Furnace Slag as an Alternative Binder in Paste Backfill of High-Sulphide Mill Tailings, In: Proceedings of the 14th International Seminar on Paste and Thickened Tailings, Perth, Australia, p 465 – 475.
• Cihangir, F., Erçıkdı, B., Kesimal, A., Turan A. Deveci, H., 2012. Utilisation of Alkali-Activated Blast Furnace Slag in Paste Backfill of High-Sulphidemill Tailings: Effect of Binder Type and Dosage, Minerals Engineering, Volume 30, April 2012, Pages 33-43.
• Cihangir, F., Erçıkdı, B., Kesimal, A., Deveci, H., Erdemir, F., 2015. Paste Backfill of High-Sulphide Mill Tailings Using Alkaliactivated Blast Furnace Slag: Effect of Activator Nature, Concentration And Slag Properties, Minerals Engineering, vol. 83, pp.117 - 127, 2015.
• Değirmenci, N., 2005. The Use of Industrial Wastes in Adobe Stabilization, G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 18(3): s. 505-515(2005)i ISSN 1303-9709.
• Değirmenci, N., Okucu, A., 2007. Usability of Fly Ash and Phosphogypsum in Manufacturing of Building Products, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13. Cilt, 2. Sayı 2, S. M, 273-278.
• Douglas, E. Malhotra V. M. 1989. Ground Granulated Blast-Furnace Slag for Cemented Mine Backfill: Production and Evaluation, CIM Bull. 82, 929 (1989) 27-36.
• Eker, H. 2019, Metalik Proses Artıklarının Macun Dolgu Yöntemi ile Depolanmasında Uygun Tasarım Parametrelerinin Belirlenmesi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Maden Mühendisliği Anabilim Dalı, 252 s. İstanbul.
• Erçıkdı, B. 2009. Mineral ve Kimyasal Katkı Maddelerinin Macun Dolgu Performansına Etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Maden Mühendisliği Anabilim Dalı, Haziran 2009, Trabzon.
• Erçıkdı, B., Cihangir, F., Kesimal, A., Deveci, H., ve Alp, I., 2009. Utilization of Industrial Waste Products as Pozzolanic Material in Cemented Paste Backfill of High Sulphide Mill Tailings, Journal of Hazardous Materials, 168, 848–856.
• Erçıkdı, B., Kesimal, A., Cihangir, F., Deveci, H.,ve Alp, I., 2009b. Cemented Paste Backfill of Sulphide-Rich Tailings: Importance of Binder Type and Dosage. Cement and Concrete Composites, 31, 268–274.
• Erçıkdı, B., Cihangir, F., Kesimal, A., Deveci, H., ve Alp, I., 2010. Effect of Natural Pozzolans as Mineral Admixture on the Performance of Cemented-Paste Backfill of Sulphide-Rich Tailings, Waste Management and Research, 28, 430–435.
• Erçıkdı, B, Baki, H, İzki, M, 2013. Effect of Desliming of Sulphide-Rich Mill Tailings on the Long-Term Strength of Cemented Paste Backfill, J Environ Manage 115:5–13, 2013.
• Erçıkdı, B. Külekci, G. Yılmaz, T. 2015. Utilization of Granulated Marble Wastes and Waste Bricks as Mineral Admixture in Cemented Paste Backfill of Sulphide-Rich Tailings, Construction and Building Materials 93 (2015) 573–583.
• Erdoğan, T .Y., 2003. Beton, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık ve İletişim A.Ş. Yayını, Ankara, 2003.
• Fall, M., Benzaazoua M., Ouellet S., 2005. Experimental Characterization of The Influence of Tailings Fineness and Density on the Quality of Cemented Paste Backfill, Miner Eng 18(1):41–44.
• Fall, M., Adrien, D., Celestin, J. C., Pokharel, M., Touré, M., 2009, Saturated Hydraulic Conductivity of Cemented Paste Backfill, J. Miner Eng 2009;22(15):1307–17.
• Godbout, J., Bussière, B., Aubertin, M., Belem, T., 2007. Evolution of Cemented Past Backfill Saturated Hydraulic Conductivity at Early Curing Time, In: Diamond Jubilee Canadian Geotechnical Conference and the 8th Joint CGS/IAH-CNC Groundwater Conference, Ottawa, Ontario, 21 - 24 October. Canadian Geotechnical Society, Alliston, Ontario.
• Hassani, F. P., Ouellet, J., Hossein, M., 2001. Strength development in underground high sulphate paste backfill operation, CIM Bull. 94 (1050), 57 - 62.
• Hassani, F.P., Nokken, M.R., Annor, A.B., 2007. Physical and Mechanical Behaviour of Various Combinations of Mine Fill Materials, CIM Bull. 2 (3), 72.
• Kesimal, A, Erçikdi, B, Yilmaz, E, 2003. The Effect of Desliming by Sedimentation on Paste Backfill Performance, Miner Eng 16(10):1009–1011, 2003.
• Külekçi, G. 2013, Investigation of the Utility of the Waste Brick And Marble on the Paste Backfill (M.Sc. thesis), Karadeniz Technical University, 2014, 72 p.
• Manca, P.P., Massacci, G., Massidda, L., Rossi, G., 1983. Mill Tailings and Various Binder Mixtures for Cemented Backfill: Analysis of Properties Related to Mining Problems. in: Proceedings 3rd International Symposium on Mining with Backfill, pp. 39 - 47.
• Nantel, J., Lecuyer, N., 1983. Assessment of Slag Backfill Properties for the Noranda Chadbourne Project, CIM Bull. 849, 57 - 60.
• Ramlochan, T., Thomas, M., ve Hooton, R. 2004. The Effect of Pozzolans and Slag on the Expansion of Mortars Cured at Elevated Temperature: Part II: Microstructural and Microchemical Investigations, Cement and Concrete Research, 34(8), 1341-1356.
• Tariq A, Nehdi, M, 2007. Developing Durable Paste Backfill from Sulphidic Tailings, Waste Res Manage, 160(4):155–166.
• TS 25, 2015. Doğal Puzolan (Tras)-Çimento ve Betonda Kullanılan-Tarifler, Gerekler ve Uygunluk Kriterleri, Türk Standartları Enstitüsü.
• TS EN 196-1, 2016. Çimento Deney Metotları - Bölüm 1: Dayanım Tayini, Türk Standartları Enstitüsü.
• TS EN 450-1, 2013. Uçucu Kül - Betonda Kullanılan - Bölüm 1: Tarif, Özellikler ve Uygunluk Kriterleri, Türk Standardı, 2013.
• Udd, J.E., Annor, A., 1993. Backfill Research in Canada. In: Proceedings, Fifth International Symposium on Mining with Backfill, The South African Institute of Mining and Metallurgy, pp. 361-368.
• Uusitalo, R., Seppanen, P., Nieminin, P., 1993, The Use of Blast Furnace Slag as a Binder, In: Symposium Presented at the Fifth International Symposium on Mining with Backfill, pp. 169-172. Johannesburg, South Africa.
• Weaver, W.S., Luka, R., 1970. Laboratory Studies of Cemented-Stabilized Mine Tailings, CIM Bull. 701, 988-1001.
• Yılmaz, T, Erçıkdı, B, Cihangir, F, 2017. Yüksek Fırın Cürufu ve Perlit İkamesinin Çimentolu Macun Dolgunun Mekanik ve Mikroyapı Özelliklerine Etkisi, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32(2), ss, 239-251, Haziran 2017.
• Yılmaz, E, Guresci, M. 2017. Design and Characterization of Underground Paste Backfill, in: Paste Tailings Management, Yilmaz E, Mamadou, F, Eds, Springer, London/Berlin/Switzerland, Cham, pp,111-144, 2017.
• Yu, T. R. Counter, D. B. 1988. Use of Fly Ash in Backfill at Kidd Creek Mines; CIM Bull. 81, 909 (1988) 44-50.