Ünlüpınar (Kelkit-Gümüşhane) Pb-Zn±Au Cevherleşmesinin Jeolojik, Jeokimyasal ve Kökensel Olarak İncelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 34 - 49, 02.02.2015

Kübra Akbulut Enver Akaryalı , İbrahim Akpınar Emre Aydınçakır

https://doi.org/10.17714/gufbed.2015.05.003

Cited By: 2

Öz

İnceleme alanı Gümüşhane ilinin güneyinde yer alan Kelkit İlçesi Ünlüpınar (Pekün) Beldesine bağlı Eylence Yayla ve Emirinkomu Köyü yakın çevresi kapsamaktadır. Bu çalışmada bölgenin 1/25.000 ölçekli jeolojik harita ve cevherleşmenin içinde yer aldığı sahaların 1/5.000 ölçekli detay maden jeoloji haritası yapılmıştır. Çalışma alanında Kurtoğlu Metamorfikleri, Şenköy Formasyonu ve Köse Granitoyidi yer almaktadır. Liyas yaşlı volkanik kayaçların sınıflandırılmasında, hareketsiz elementler kullanılarak oluşturulan Nb/Y-Zr/TiO₂ diyagramı ile Şenköy Formasyonu’ndan alınan örneklerin andezit-bazalt ve andezit sınırında toplandığı görülmüştür. Liyas volkanik kayaçları plajiyoklas, klinopiroksen ve Fe-Ti oksit minerallerini içermektedir. Yapılan mineral kimyası analizleri sonucunda plajiyoklasların bitovnit(An_73-78), labrador (An_51-64)  ve andezin (An_32-42) bileşiminde olduğu, klinoproksenlerin ojit ve klinoenstatit (Wo_{33.418-39.358} En _{38.565-61.792} Fs_{18.220-27.230}) bileşiminde olduğu,  Fe-Ti oksitlerin ise titano-magnetitbileşiminde olduğu belirlenmiştir. Detay inceleme yapılan alan ve yakın çevresindeki birim Erken-Orta Jura yaşlı Şenköy Formasyonu'na ait bazalt, bazaltik andezit ve piroklastları oluşturmaktadır. Eylence Yaylave Emirinkomu mevkiinde yer alan Zn-Pb-Cu ± Au cevherleşmesi tamamen Şenköy Formasyonuna ait bazaltik andezitler içinde K20D doğrultularındaki kırık hatlarına yerleşmiştir. İnceleme alanında cevherleşmenin parajenezini ortaya çıkarmak içinde çalışma sahasından sistematik örneklerden parlak kesitler yapılarak, cevher mikroskobisi altında incelenmiştir. Cevherleşmenin parajenezi oluşum sırasına göre pirit, kalkopirit, sfalerit, galen, altın, kuvars ve kalsit olarak tespit edilmiştir.Arazide yapılan gözlemler sonucunda alterasyon türleri olarak hematitleşme, limonitleşme ve kükürtleşme tespit edilmiştir. Sıvı kapanım analiz sonuçlarına göre cevherleşmenin oluşum sıcaklığının 80-280⁰C arasında değiştiği, kükürt izotop termometresine göre ise cevherleşmenin oluşum sıcaklığının ortalama 264⁰C olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Altın; Duraylı izotop; Kelkit; Kurşun-Çinko; Sıvı kapanım

Kaynakça

• Adamia, S., Lordkitanidze, M.B. ve Zakariadze, G.S., 1977. Evoluation of an Active Continental Margine as Examplified by the Alpine History of Caucasus, Tectonophysics, 40, 183-189.
• Akaryalı, E., 2010. Arzular (Gümüşhane KD-Türkiye) Altın Yatağının Jeolojik, Mineralojik, Jeokimyasal Ve Kökensel İncelenmesi, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Akaryalı, E., Tüysüz, N., 2013. The genesis of the slab window-related Arzular low-sulfidation epithermal gold mineralization (Eastern Pontides, NE Turkey). Geoscience Frontiers, 4-4,409-421.
• Akçay, M., Gündüz, Ö. ve Çoban, H., 1998. A Multi-phase Intrusion Around the GümüşhaneVillage (Artvin) and Associated Mineralisation Types: A Geologic and Geochemical Approach, Geosound, 33, 1-18.
• Aslaner, M., 1977. TürkiyeBakır-kurşun-çinko Yataklarının Jeolojik ve BölgeselSınıflamasıylaPlakaTektoniğiYönünden İncelenmesi, KTÜ YerbilimleriFakültesi, Yayın No: 12, Trabzon.
• Bacon, C.R. ve Hirschmann, M.M., 1988. Mg/Mn partitioning as a test for equilibrium between coexisting Fe-Ti oxides, American Mineralogist. 73, 57-61.
• Bakker, R.J., 2003. Package FLUIDS 1. Computer Programs for Analysis of FluidInclusion Data andforModellingBulkFluidProperties, Chem. Geol., 194, 3-23.
• Barret, T.J. ve MacLean, W.H., 1991. Chemical, Mass, and Oxygen Isotopic Changes During Extreme Hydrothermal Alteration of an Archean Rhyolite, Noranda, Econ. Geology, 86, 406-441.
• Barret, T.J., Cattalani, S. ve MacLean, W.H., 1991a. Massive Sulfide Deposits of the Noranda Area, Quebec. I. The Horne Mine, Can. J. Earth Sci., 28, 465-488.
• Barret, T.J., Cattalani, S., Chartrand, F. ve Jones, P., 1991b. Massive Sulfide Deposits of the Noranda Area, Quebec. II. The Aldermac Mine, Can. J. Earth Sci., 28, 1301-1327.
• Barret, T.J., MacLean, W.H., Cattalani, S., Hoy, L. ve Riverin, G., 1991c. Massive Sulfide Deposits of the Noranda Area, Quebec. III. The Ansil Mine, Can. J. Earth Sci., 28, 1699-1733.
• Barret, T.J. Cattalani, S. and Maclean W.H., 1993. Volcanic lithogeochemistry and alteration at the Delbridge massive sulfide deposit, Noranda Quebec, Jour. Of Geochem. Expoloration, 48, 135-173
• Bektaş, O. ve Güven, İ.H., 1995. Alaskan Aphinitic Type Ultramafic and Mafic Complexes as the Root Zone of the Eastern Pontide Magmatic Arc (NE Turkey), Geology of the Black Sea Region, 189-196. Ankara.
• Bodnar, R.J., 1993. Revised Equation and Table for Determining the Freezing Point Depression of H2O-NaCl Solutions, Geochim. Cosmochim. Acta, 57, 683-684.
• Boynton, W. V., 1984. Cosmochemistry of Rare Earth Elements: MeteoriteStudies. In: Henderson, P. (Ed), Rare Earth Element Geochemistry, Elsevier, Amsterdam., 63-114.
• Brown, P.E., 1989. Flinkor: A Microcomputer Program fortheReductionandInvestigation of Fluid-Inclusion Data, Am. Mineral., 74, 1390-1393.
• Campbell, A:R. ve Larson,P.B., 1998. Introductiontostableisotopeapplications in hydrothermalsystems, in Richhards, P.J., Larson, J.P., eds., Techniques in HydrothermalOreDepositsGeology, Reviews in Econ. Geology, 10, 173-193.
• Cooke, D.R. ve Simmons, S.F., 2000. Characteristics and Genesis of Epithermal Gold Deposit. In Hageman, G.S., Brown, E. (eds), Gold in 2000, reveiwsinEconomic Geology, 13, 221-241.
• Çiftçi, E., 2000. Mineralogy, Paragenetic Sequence, Geochemistry and Genesis of the Gold and Silver Bearing Upper Cretaceous Mineral Deposits, North eastern Turkey, Ph. D Thesis, University of Missouri-Rolla, Missouri.
• Demir, Y., 2005. Istala ve Köstere (Zigana/Gümüşhane) Cu-Pb-Zn Madenleri ve Yan KayaçlarınınMineralojisi ve Dokusal ÖzelliklerininKarşılaştırılmalı İncelenmesi, YüksekLisansTezi, K.T.Ü., Fen BilimleriEnstitüsü, Trabzon.
• Dixon, J.C. ve Pereire, J., 1974. Plate Tectonics and Mineralization in the Tethyan Region, Min. Deposita, 9, 185-198.
• Droop, G.T.R. (1987) A general equationforestimating Fe3+ concentration in ferromagnesiansilicatesandoxidesfrommicroprobeanalyses, usingstoichiometriccriteria. Min. Mag, 51, 431-435
• Erguvanlı, K., 1952. Trabzon-Gümüşhane Arasının Jeolojisi, MTA, Ankara.
• Eyüboğlu, Y., 2010. Late Cretaceous High-K Volcanism in the Eastern Pontide Orogenic Belt: Implications for the Geodynamic Evolution of NE Turkey, International Geology Review, 52, 142-186.
• Faure, G., 1986. Principles of Isotope Geology, Second Edition, John Wiley and Sons Inc., New York, 598 s.
• Field, C.W. ve Fifarek, R.H., 1985. LightIsotopeSytematics in theEpithermal Environment, in Berger, B.R., Bekte, P.M., Eds., GeologyAndGeochemistry of GeothermalSystems, Reviews in Econ. Geology, 2, 99-128.
• Gettinger, T.E., 1962. 1/500000 ÖlçekliTürkiye Jeoloji Haritası Trabzon Paftası ve İzahnamesi, MTA Yayını, Ankara,
• Hedenquist, J.W., Matsuhisa, Y., Izawa, E., White, N.C., Giggenbach, W. F. veAoki, M., 1994. Geology, Geochemistry, andOrigin of High Sulfidation Cu-Au Mineralization in theNansatsuDistrict, Japan: EconomicGeology, 89, 1-30.
• Hoefs, J., 1987. StableIsotopeGeochamistry, 3rd edn. Springer, Berlin-Heidelberg-New York, 241 s.
• Irvine, T.N. ve Baragar, W.R.A., 1971. A Guide to Chemical Classification of the Common Volcanic Rocks, Can J. Earth. Sci., 8, 523-548.
• Kandemir, R., 2004. Gümüşhane ve Yakın Yörelerindeki Erken-Orta Jura Yaşlı Şenköy Formasyonu’nun Çökel Özellikleri ve BirikimKoşulları, DoktoraTezi, Karadeniz Üniversitesi, Fen BilimleriEnstitüsü, Trabzon.
• Le Maitre, R.W., Bateman, P., Dudek, A., Keller, J., Lameyre Le Bas, M.J., Sabine, P.A., Schimid, R., Sorenson, H., Streckeisen, A., Woolley, A.R. ve Zanettin, B., 1989. A Classification of Igneous Rocks and Glossary of Terms Blackwell, Oxford.
• Leitch, C.H.B., 1981. Mineralogy and Textures of the Lahanos and Kızılkaya Massive Sulfide Deposits, Northeasthern Turkey, and their Similarity to Kuroko Ores, Min. Deposita, 16, 241-257.
• Lermi, A., 1996. Kanköy (Yomra-Trabzon) CevherindeToprak-BitkiJeokimyasınınUygulanması ve İndikatörBitkiTürüTespiti, YüksekLisansTezi, K.T.Ü., Fen BilimleriEnstitüsü, Trabzon.
• Lermi, A., 2003. Midi (Karamustafa/Gümüşhane, KD Türkiye) Zn-Pb Yatağının Jeolojik, Mineralojik, Jeokimyasal ve Kökensel İncelemesi, DoktoraTezi, K.T.Ü., Fen BilimleriEnstitüsü, Trabzon.
• MacLean, W.H. ve Kranidiotis, P., 1987. Immobile Elements as Monitors of Mass Transfer in Hydrothermal Alteration: Phelps Dogge Massive Sulfide Deposit, Matagami, Quebec, Econ. Geology, 82, 951-962.
• MacLean, W.H., 1990. Mass Change Calculations in Altered Rock Series, Mineral Deposita, 25, 44-49.
• Meschede, M., 1986. A method of discriminating between different types of mid-ocean ridge basalts and continental tholeiites with the Nb-Zr-Y diagram, Chemical Geology, 56, 207-218.
• Morimoto, M., 1988. Nomenclature pyroxenes, Mineralogical Magasine, 52, 535-550.
• O'Neil, J. R., 1986. Theoretical and Experimental Aspects of Isotopic Fractionation, In: Valley, W. and J. R. O'Neil (Eds.), Stable Isotopes in High Temperatures Geological Processes, Reviews in Mineralogy, 16, 1-40.
• Ohmoto, H., 1986. Stable Isotope Geochemistry of Ore Deposits: In Valley, J. W., Taylor, H. P. And O'Nein, J. R. (eds.), Stable Isotopes in High Temperature Geological Processes, Reviews in Mineralogy, Mineralogical Society of America, 16, 491 -560.
• Ohmoto, H. ve Rye R.O., 1970. TheBluebell Mine, British Colombia. I. Minerology, Paragenesis, Fluidİnclusionsandtheİsotops of HydrogenOxygenandCarbon, Econ. Geology, 65, 417-437.
• Pearce, J.A., Cann, J. R., 1973. Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analyses, Earth Planett. Sci. Lett., 19, 290-300.
• Pearce, J.A., 1996. A User’s Guide to Basalt Discrimination Diagrams, in Wyman, D.A., ed., Trace Element Geochemistry of Volcanic Rocks: Applications for Massive Sulphide Exploration, Geological Association of Canada, Short Course Notes, 12, 79-113.
• Potter, R.W., Clynne M.A. ve Brown D.L. 1978. Freezing Point Depression of AqueousSodiumChloride Solutions, Econ. Geol., 73, 284-285.
• Roedder, E., 1984. Fluid Inclusions: Reviews in Minorology, v. 12, Mineralogical Society of America, Washington, 644.
• Rye, R. O. ve Ohmoto, H., 1974. Sulfur and Carbon Isotopes and Ore Genesis, A Review, Economic Geology, 69, 826 - 842.
• Shepherd, T.J., Rankin, A.N. ve Alderton, D.H.M., 1985. A Practical Quide to Fluid Inclusion Studies, Blacie&Son Press, London, 238 s.
• Shriver, N.A. ve MacLean, W.H., 1993. Mass, Volume and Chemical Changes in the Alteration Zone at the Norbec Mine, Noranda, Quebec, Min. Deposita, 28, 157-166.
• Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., 1981. Tethyan Evolution of Turkey: A Plate Tectonic Approach. Techtonophysics, 75, 181-241.
• Tüysüz, N., Er, M., Yılmaz, Z. ve Akıncı, A., 1995. Geology, Minralogy and Alteration of the Mastra Epitermal Gold-silver Deposits, Gümüşhane NE-Turkey, Turkish Journal of Earth Sciences, 4, 11-21.
• Tüysüz, N., 2000. Geology, Lithogeochemistry and Genesis of the Murgul Massive Sulfide Deposit, NE Turkey, Chem. Erde, 60, 231-250.
• Winchester, J.A. ve Floyd, P.A., 1977. Geochemical Discrimination of Different Magma Series and Their Diferantation Products Using Immobile Elements, Chem. Geol., 20, 97-127.
• Yalçınalp, B., 1992. Güzelyayla (Maçka-Trabzon) Porfiri Cu-Mo Cevherleşmesinin Jeolojik Yerleşimi ve Jeokimyası, DoktoraTezi, K.T.Ü., Fen BilimleriEnstitüsü, Trabzon.
• Yılmaz, Y., 1972. PetrologyandStructure Of The Gümüşhane Granite andSurrounding Rock, N.E. AndolinPh.DThesis, Uni.Of London,266 s.(Yayınlanmamış).