Sağlık Çalışanlarına Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, , 348 - 361, 29.10.2024

Büşra Ertan , Ahmet Yıldırım , Büşra Islıcık , Pelin İlksöz

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1476660

Öz

Son yıllarda Türkiye’de sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin artmasıyla bu şiddetin arkasındaki motivasyonu anlamak adına etkili olabileceği varsayılan değişkenlerden birinin tutum olabileceği düşünülerek bu çalışmada sağlık çalışanlarına yönelik tutum ölçeği geliştirilmesi amaçlanmıştır. Alanda sağlık çalışanlarının hastalıklara, aile içi şiddete ve hasta haklarına yönelik tutumunu ölçen birçok tutum ölçeği olmasına rağmen sağlık çalışanlarına yönelik tutumu ölçen bir ölçme aracının olmamasının alandaki eksikliğe dikkat çekerek katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Ölçek maddelerini hazırlama aşamasında kartopu örnekleme ile ulaşılan 40 kişiye internet ortamı üzerinden sağlık çalışanları hakkında birtakım sorular sorulmuş ve bu kişilerden sağlık çalışanlarına yönelik şiddet ve sağlık çalışanlarına ilişkin tutum hakkında kompozisyon yazmaları istenmiştir. Kompozisyonlar nitel araştırma yaklaşımıyla incelenmiş ve taslak maddeler oluşturulmuştur. Daha sonra oluşturulan taslak maddelerin uygunluğuna ilişkin uzman görüşü alınmış ve 30 maddelik 4’lü Likert tipi bir ölçek ortaya konulmuştur. Hazırlanan bu ölçek internet üzerinden katılımcılara sunulmuştur. Katılımcılar 18-64 yaş aralığında değişen 17 farklı ilden toplamda 256 kişiden oluşmaktadır. Maddelerin geçerlik ve güvenirlik analizleri için sırasıyla Temel bileşenler analizi ve Cronbach alfa katsayısına ilişkin hesaplamalar yapılmıştır. Cronbach alfa katsayısı .857 olarak hesaplanmış ve elde edilen katsayının iç tutarlılık anlamında güvenirliğe kanıt sunduğu değerlendirilmiştir. Yapılan Temel bileşenler analizi sonucunda “sağlık çalışanlarına yüklenen sorumluluk” ve “sağlık çalışanlarına verilen değer” olmak üzere iki boyut oluşmuştur. Buna ek olarak her iki boyutta da yük veren iki madde ölçeğin taslak formundan tek tek çıkarılarak analiz tekrarlanmıştır. Bu iki maddenin ölçek taslağından çıkarılması sonucunda ise yirmi sekiz maddelik geçerli ve güvenilir bir ölçek ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ölçek geliştirme, Tutum, Sağlık çalışanları

Kaynakça

• Allport, G. W. (1935). Attitudes. In C. Murchison (Ed.) A handbook of social psychology (ss. 798-844). Clark University Press.
• Annagür, B. (2010). Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet: Risk faktörleri, etkileri, değerlendirilmesi ve önlenmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 2(2), 161-173.
• Arık, M. (2015). İş doyumu ve etkileyen faktörler (Kahramanmaraş ili 112 acil sağlık çalışanları örneği) (Tez No. 423090) [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Arslan, E. T., & Demir, H. (2017). Sağlık çalışanlarının hasta mahremiyetine ilişkin tutumu: Nitel bir araştırma. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(4), 191-220.
• Aslan, Ş. (2008). Bireylerarası çatışmayı özümleme yöntemlerinin algılanan stres düzeyiyle ilişkilerinin araştırılması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(15), 303-323.
• Aydın, Berna Z. (2007, 24-25 Mayıs). Faktör analizi yardımıyla performans ölçütlerinin boyutlarının ortaya konulması [Bildiri sunumu]. 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi, Malatya, Türkiye.
• Batı, A. H., & Bümen, N. T. (2006). Hekimlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Tıp Eğitimi Dünyası, 23(23), 41-50.
• Baykurt, Ö. (2015). İş doyumu ve sağlık çalışanları (Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi çalışanları örneği) (Tez No. 410168) [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Bayram, N. (2004). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi. Ezgi Kitabevi.
• Baysal, A. C. (1981). Sosyal psikolojide tutumlar. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 121-138.
• Büyükbayram, A. & Okçay, H. (2013). Sağlık çalışanlarına yönelik şiddeti etkileyen sosyo kültürel etmenler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(1), 46-53.
• Büyüköztürk Ş. (2005). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (2. baskı). Pegem Yayıncılık.
• Bostan, N., & Beşer, A. (2017). Hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(1), 38-44.
• Çamcı, O. & Kutlu, Y. (2011). Kocaeli’nde sağlık çalışanlarına yönelik işyeri şiddetinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 2(1), 9-16.
• Çöllü, E. F., & Öztürk, Y. E. (2006). Örgütlerde inançlar-tutumlar tutumların ölçüm yöntemleri ve uygulama örnekleri bu yöntemlerin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1-2), 373-404.
• Demiray Ready, F. N. (2013). Sağlık-Sen AR-GE bürosu analiz ve rapor. Sağlık-Sen Yayınları.
• Demirci, Ş. (2018). Sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin değerlendirilmesi (Tez No. 508296) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Elliott, P. P. (1997). Violence in health care. Nursing Management, 28(12), 38-41.
• Erkuş, A. (2016). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1. Pegem Akademi.
• Er, T., Ayoğlu, F. & Açıkgöz, B. (2021). Sağlık çalışanına yönelik şiddet: risk faktörleri, etkileri, değerlendirilmesi ve önlenmesi. Turkish Journal of Public Health, 19(1), 69-78. https://doi.org/10.20518/tjph.680771.
• Günal, N. T. (2016). Öğrenci hemşirelerin kadına uygulanan şiddete ilişkin tutumları ve etkileyen faktörler (Tez No. 431926) [Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Gürlek Yüksel, E. & Taşkın, O. E. (2005). Türkiye’de hekimler ve tıp fakültesi öğrencilerinin ruhsal hastalıklara yönelik tutum ve bilgileri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 113-121.
• Hojat, M. & Herman, M. W. (1985). Hemşirelere yönelik tutumları ölçmeye yönelik bir araç geliştirilmesi: Ön psikometrik bulgular. Psikolojik Raporlar, 56(2), 571-579. https://doi.org/10.2466/pr0.1985.56.2.571.
• İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı ve iletişim. Beykent Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. & Cemalcılar, Z. (2014). Dünden bugüne insan ve insanlar. Evrim Yayınevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2006). Yeni insan ve insanlar (10. Baskı). Evrim Yayınevi.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48.
• Kişioğlu, A. N., Öztürk, M., Uskun, E. & Kırbıyık, S. (2002). Bir üniversite hastanesi sağlık personelinde kesici delici yaralanma epidemiyolojisi ve korunmaya yönelik tutum ve davranışlar. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi, 22(4), 390-396.
• Lindqvist, S., Duncan, A., Shepstone, L., Watts, F. & Pearce, S. (2005). Development of the ‘Attitudes to Health Professionals Questionnaire’ (AHPQ): A measure to assess interprofessional attitudes, Journal of Interprofessional Care, 19(3), 269-279. https://doi.org/10.1080/13561820400026071.
• Örgütü, D. S. (2002). World health report 2002: World health report: reducing risks to health noncommunicable diseases. World Health Organization.
• Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 15-34.
• Saines, J. (1999). Violence and aggression in a&e: Recommendations for action. accident and emergency nursing, 7(1), 8-12.
• Smith, M. B. (1968). Attitude change. International Encyclopedia of the Social Sciences, Crowell Collier and MacMillan.
• Şahin, N. & Dişsiz, O. (2009). Sağlık çalışanlarında aile içi şiddete yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 264-274.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayıncılık.
• Tezbaşaran, E., & Yiğit, R. (2015). A study on developing attitude scale towards nurses. HAYEF Journal of Education, 12(2), 69-80.
• Uzunsakal, E., & Yıldız, D. (2018). Alan araştırmalarında güvenilirlik testlerinin karşılaştırılması ve tarımsal veriler üzerine bir uygulama. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 14-28.
• Yılmaz, D. (2017). Sağlık çalışanlarının mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi: Tekirdağ'daki sağlık çalışanları üzerinde bir araştırma (466805) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.