Ali Pertek (Pörtük) Bey’s Military Activities from the Süleyman Period Mariners

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 24, 30.04.2018

Ersin Kırca

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.375053

Öz

Ali Bey who
referred to as Ali Pertek and Ali Pörtük in the sources of the period, was
appointed to Kocaeli Sanjak-beg on 21 June 1559. He was previously Rhodes
sanjak-beg. Ali Bey, a pirate-based sailor like Barbaros Hayrettin Pasha and
Turgut Reis, was a good naval commander. Ali Bey, with Piyale Pasha in 1559,
joined navy expedition in the Mediterranean. He took part with the Kocaeli
soldiers in the Jerba Siege of 1560 and showed great heroism. He was assigned
to the service of the Aegean islands and the coast guard during the return of
Jerba. After Ali Bey, Süheyl Bey was appointed to Kocaeli sanjak-beg. In 1565
Süheyl Bey joined the Maltese Siege with the navy. Upon the failure of the
encirclement, Ali Bey was re-appointed to Kocaeli sanjak-beg in June 1565. In
the fall of 1565, he was assigned to the Aegean Sea to receive news from the
enemy ships and ensure that the Egyptian vessels bringing the goods to Istanbul
through the Aegean are safely protected from enemy and pirate attacks and enter
safely through the Çanakkale Straits. Ali Bey, who successfully completed these
missions, joined the Kocaeli sanjak soldiers together in 1566 as the commander
of the Ottoman Navy to the Danube River in Sigetvar Expedition, the last
campaign of Sultan Suleiman the Magnificent. Ali Bey who was mentioned with
great praise during both the voyage and the siege, was martyred in the heroic
battle in front of Szigetvár Castle. In this article, the military activities
of Ali Pörtük Bey are examined by examining archive documents and contemporary
sources of the period.

Anahtar Kelimeler

Ali Pertek, Ali Pörtük, Siege of Jerba, Expedition of Szigetvár, Kocaeli sanjak-beg

Kanuni Dönemi Denizcilerinden Ali Pertek (Pörtük) Bey’in Askerî Faaliyetleri

Öz

Dönemin
kroniklerinde Ali Pertek, Ali Pörtük gibi isimlerle anılan Ali Bey 21 Haziran
1559 tarihinde Rodos Sancakbeyliğinden Kocaeli Sancakbeyliğine tayin olundu.
Barbaros Hayrettin Paşa ve Turgut Reis gibi korsan kökenli bir denizci olan Ali
Bey iyi bir donanma komutanı idi. 1559 yılında Piyale Paşa ile birlikte Akdeniz
seferine katıldı. 1560 yılındaki Cerbe kuşatmasında Kocaeli Sancağı askerleri
ile birlikte yer aldı ve büyük kahramanlıklar gösterdi. Ali Bey sefer dönüşünde
Ege adalarının ve sahillerin muhafazası hizmetinde görevlendirildi. Ali Bey'den
sonra Süheyl Bey Kocaeli Sancakbeyliğine tayin olundu. Süheyl Bey 1565 yılında
donanma ile birlikte Malta Kuşatmasına katıldı. Kuşatmanın başarısızlıkla
sonuçlanması üzerine Ali Bey 1565 Haziran'ında tekrar Kocaeli Sancakbeyi tayin
olundu. 1565 yılı sonbaharında düşman gemilerinden haber almak ve Ege yoluyla
İstanbul'a iaşe getiren Mısır gemilerin düşman ve korsan saldırılarından
korunarak güvenli bir şekilde Çanakkale boğazından içeri girmesini temin etmek
üzere Ege denizi muhafazasında görevlendirildi. Bu görevleri başarılı bir
şekilde tamamlayan Ali Bey Kocaeli Sancağı askerleri ile birlikte 1566 yılında
Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferi olan Sigetvar Seferi'nde Tuna Nehri'nden
Macaristan'a giden Osmanlı Donanması'nın komutanı olarak katıldı. Gerek sefer
ve gerekse kuşatma esnasında büyük övgülere mazhar olan Ali Pörtük Bey Sigetvar
önlerinde şehit oldu. Bu makalede arşiv vesikaları ve dönemin çağdaş kaynakları
incelenerek Ali Pörtük Bey'in askeri faaliyetleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ali Pertek, Ali Pörtük, Cerbe Kuşatması, Sigetvar Seferi, Kocaeli Sancakbeyi

Kaynakça

• AKINCI, Tunç (2008). 1560 Cerbe Deniz Savaşının Türk ve İspanyol Tarihindeki Yeri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• AY, Ümran (2015). Nidâî, Fetihnâme-i Kal‘a-iCerbe, İstanbul: Kocav Yayınları.
• AYKUT, Şevket Nezihi (2004). Hasan Bey-zâde Tarihi, 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• BAL, Faruk (2011). "XVI. Yüzyılda Osmanlı İspanya İktisadî İlişkileri: Akdeniz'de Rekabet", İstanbul: Öneri, 9(36): 202-211.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı (1992). Peçevî İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BOSTAN, İdris (2002). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• BOSTAN, İdris (2007). Osmanlılar ve Deniz, İstanbul: Küre Yayınları.
• BOSTAN, İdris (2008). Kâtip Çelebi, Tuhfetü’l-Kibar fî Esfâri’l-Bihâr, Ankara: Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı Yayınları.
• BOSTAN, İdris (2007) "Piyale Paşa", İstanbul: DİA, 34: 296-297.
• BOSTAN, İdris (2012). "Turgut Reis", İstanbul: DİA, 41: 417-418.
• BAŞPINAR, Fatih (2013). "Kanuni Sultan Süleyman’ın Son Seferine Dair Bir Mesnevi: Merâhî’nin “Fethnâme-i Sefer-i Sigetvar” Adlı Eseri", Samsun: Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2(4): 18-74.
• DANİŞMEND, İsmail Hami (1948). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 2, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• DEMİREĞEN, Ahmet Kerim (2006). Kanuni Sultan Süleyman'ın Sigetvar Seferi (Hazırlıklar ve Fetih), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya
• EMECEN, Feridun (2002). "Sultan Süleyman Çağı ve Cihan Devleti", Ankara: Türkler, 9, Yeni Türkiye Yayınları: 501-520.
• ENGİN, Nihat (1984). Osmanlıda İlk Denizcilik Hareketleri ve Tuna Donanmasının Kurulması, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• FERİDUN AHMET BEY. Nüzhetü’l-Esrârü’l-Ahyâr der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar, TSMAK. H. No: 1339.
• GÖÇMEN, Cemal (2009). Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Heft Meclisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar.
• GÖKBİLGİN, Tayyip (1966). "Kanuni Sultan Süleyman'ın 1566 Szigetvar Seferi, Sebepleri ve Hazırlıkları", İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 16(21): 1-14.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1980). Zekeriyazâde, Ferah, Cerbe Savaşı, İstanbul: Tercüman 1001 Eser. Heft Dâstân, İstanbul: Laleli Kütüphanesi, 2114.
• İPŞİRLİ, Mehmet (1999). Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• LAZİUS, Wolfang (2016). “The Tenth Book of The History of Hungary,Wich Recounnts The Story Of The Siege Of Szıgeth ” Budapest: Egy Efeledett Ostrom Szigetvar 1556.
• NAÇ, Kübra (2013). Âgehî'nin Fetih-nâme-i Kal'a-i Sigetvar'ı: İnceleme-Tenkitli Metin, Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ÖNALP, Ertuğrul (1967). "1560 Cerbe Deniz Zaferi ve Cerbe Kalesinin Fethi", Ankara: OTAM, 12: 173-218.
• ÖNDEŞ, Osman ve Ernle BRADFORD (1998). Turgut Reis Malta Kuşatması ve Son Sefer, İstanbul: Aksoy Yayıncılık.
• ÖZCAN, Abdulkadir (1993). "Cerbe", İstanbul: DİA, 7: 391-392.
• TURAN, Şerafettin (1970). "Rodos'un Zabtından Malta Muhasarasına", Ankara: Kanunî Armağanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi.