Kaymakam Mehmed Hüsnü Bey’in Raporuna Göre 19. Yüzyıl Sonunda Bayburt Kazasının Genel Durumu

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 121 - 140, 25.10.2019

Yıldıray Yıldırım

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.600417

Öz

Osmanlı
Devleti’nde 1864 Vilayet Nizamnamesi, idari yapılanmayı yeniden düzenlemişti.
Bu düzenleme ile kazalara yönetici olarak kaymakamlar atanmaya başlandı.
Kaymakamlar atandıkları yerlerin kalkınması ve merkezde oluşturulan yeni
kurumların buralarda da tesisi için çaba sarf etmekteydi. Bu kişilerden biri de
Bayburt Kaymakamı Mehmed Hüsnü Bey’di. Ocak 1897 tarihinde Bayburt’a atatan
Mehmed Hüsnü Bey, Rumi 1315 yılında Anadolu Vilayetleri Umum Müfettişliğine
Bayburt kazasının 1314 (1898-1899) yılına dair genel durumunu ortaya koyan bir
istatistik hazırladı. İstatistik; mülkiye, maliye, nafıa, maarif, adliye,
muhabere ve belediyeye ait bilgiler içermekteydi. Mehmed Hüsnü Bey’in
hazırlamış olduğu istatistik temelinde oluşturulan bu çalışmada, XIX. yüzyılın
sonunda kazanın idari yapılanması ve kurumları, kaza nüfusu ile bunun niteliği,
maliyeye ait gelir-gider durumu, tarım ve hayvancılık ile mülk satışları, başta
Ziraat Bankası olmak üzere nafıanın mali durumu, kazada mevcut modern eğitim
kurumları ve belediyenin durumu değerlendirilmeye çalışıldı. İstatistikteki
bilgileri desteklemek ve bazı konuları detaylandırmak amacıyla, döneme ait
salnamelerden de önemli ölçüde faydalanıldı. Böylelikle bu çalışma, Bayburt kazasının
XIX yüzyıl sonlarındaki genel durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bayburt Kazası, Mehmed Hüsnü Bey, Bayburt Kazası İstatistiği

General Situation of Bayburt City at the end of 19th Century According to Mehmed Hüsnü Bey’s Report

Öz

In the Ottoman Empire, the 1864 provincial regulations
reorganized the administrative structure. With this arrangement, district
governors began to be appointed as administrators to city. The district
governers made efforts to develop the places they were appointed and to
establish new institutions in there. One of them was the Governor of Bayburt
Mehmed Hüsnü Bey. Mehmed Hüsnü Bey, who was appointed to Bayburt at January
1987, prepared a statistic report about the general situation of Bayburt city
for 1314 (1898-1899) in 1315 Rumi. This report included some information about
administrative, finance, public works, education, juidiciary, communications
and municipilaty. In this study, which was established within the framework of
this statistics, administrative structure and institutions of the city at the
end of the 19th century, city population and its quality, income-expenditure
status of the finance, agriculture-livestock and property sales, the financial
status of public works (particularly Ziraat Bank), modern educational
institutions in the city and the situation of the municipality were evaluated.
In addition, annuals of the period were also used significantly in order to
support the information in the statistics and to detail some issues. The aim of
this study was to reveal the general situation of the Bayburt city at the end
of the 19th century.

Anahtar Kelimeler

Bayburt City, Mehmed Hüsnü Bey, Bayburt City Statistic

Kaynakça

• BOA, A.MKT.MHM. (Sadaret, Mühimme Kalemi Evrakı Fonu), 680/29, H. 20 Şaban 1314 [24 Ocak 1897].BOA, BEO (Bab-ı Ali Evrak Odası Fonu), 1346/100917, H. 19 Rebiyülevvel 1317 [28 Temmuz 1899].BOA, MF.MKT. (Maarif Nezareti, Mektubi Kalemi Fonu), 421/15, 16 Cemaziyülahır 1316 [1 Kasım 1898].BOA, Y.EE. (Yıldız Esas Evrak Fonu), 133/1, , H. 29 Zilkade 1316 [10 Nisan 1899].Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Rumi 1313), Defa 13, Erzurum: Erzurum Vilayet Matbaası.Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum (Rumi 1315), Defa 14, Erzurum: Erzurum Vilayet Matbaası.Salnâme-i Vilâyet-i Erzurum, (Rumi 1316), Defa 15, Erzurum: Erzurum Vilayet Matbaası.Akyüz, Y. (2013), Türk Eğitim Tarihi, Ankara: Pegem Akademi.Çadırcı, M. (1997), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: TTK.Demirel, Ö. ve diğerleri (1992), “Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, içinde, 1, (97-161), Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.Evliya Çelebi (H.1314), Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul: İkdam Matbaası.Gelişli, Y. (2002), “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri (Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü)”, Türkler, içinde, 15, (35-43), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.Hinz, W. (1990), İslâm'da Ölçü Sistemleri, (Çev. Acar Sevim), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.Kallek, C. (24.01.2019), "Kile", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/kile.Miroğlu, İ. (23.01.2019), "Bayburt", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/bayburt.Ortaylı, İ. (2011), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalle İdareleri (1840-1880), Ankara: TTK.Özger, Y. (2007), 1895 Bayburt Ermeni Ayaklanmaları, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.Özger, Y. (2008), XIX. Yüzyıl Bayburt (Sosyo-Ekonomik, İdari ve Demografik Yapı), İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.Pakalın, M. Z. (2004), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-I, İstanbul: MEB Yayınları.Pakalın, M. Z. (2004), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü-II, İstanbul: MEB Yayınları.Seyitdanlıoğlu, M. (2010), Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Tabakoğlu, A. (2003), Türk İktisat Tarihi, İstanbul: Dergâh Yayınları. Tabakoğlu, A. (2002), “Yenileşme Dönemi Osmanlı Ekonomisi”. Türkler, içinde, 14, (207-240), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.Yolalıcı, M. E. (2002), Osmanlılarda Çağdaş Belediyecilik. Türkler, içinde, 13, (739-749), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.