Tercüme Dergisinde Kadın Kimliğinin İnşası: Bir Yapısöküm Denemesi

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 362 - 388, 27.10.2020

Ceyda Polatel

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.753814

Öz

Çeviri çalışmalarında post-yapısalcı yaklaşımların odak noktalarından biri çevirinin kültür ve kimlik inşasındaki rolüdür. Bu çalışmada çeviri metinler ışığında Tercüme dergisinin 1940-1946 yılları arasında çıkan sayılarında erken Cumhuriyet dönemi kadın kimliğine ilişkin olarak üretilen söylemler ve bu söylemlerin dönemin sosyo/kültürel özellikleri içerisinde iktidarın ürettiği söylemsel yapılarla bağlantılı olan noktaları ve kesintiye uğrayan alanları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Böyle bir çalışma derginin yapısökümsel okumasını gerektirmiş ve bu nedenle de dergide yer alan çeviri metinlerin satır aralarında kadına dair görünürlük kazanan ifade bütünlükleri hiyerarşik olmayan bir sentez içerisinde ortaya konulmuştur. Bu şekilde derginin farklı bir okuması yapılarak dergiye ilişkin olarak daha önce belirlenen yapının sökülmesi hedeflenmiştir. Yapıyı sökerken çeviri metinlerin kadın konusuna ilişkin söylemler üzerinden öznenin inşasının ortaya çıkarılmasıyla derginin farklı bir düzlemde yeniden konumlandırılmasını sağlayacak bir takım bulguların ortaya konması amaçlanmıştır. Bu süreçte bugüne kadar dergiye ilişkin olarak öne sürülen iddiaların tekrar gözden geçirilmesini sağlayacak boşluklar, kesintiler ve uyumsuz bütünlükler ise derginin tarihsel konum içerisinde aşkın bir belirleyeninin olamayacağını göstermek üzere detaylandırılmıştır. Bu anlamda Tercüme dergisindeki çeviriler yoluyla kadına ilişkin kurulan bilgi alanlarının ve ürettikleri doğrulukların oluşumunun izini sürülmüş, söz konusun dönemin normları ve kuralları üzerinden işleyen bir iktidar alanının varlığı ve öznenin inşasına yönelik unsurlar belirlenmeye çalışılmıştır. Çevirilerin satır aralarında izi sürülen ifade gruplarının genel düzeni ve belirli bütünler içinde bir araya gelişinin, bireylerin ne şekilde özneleştirilmek istendiğini göstermesi bakımından işaret ettikleri kavramlar, bütünlüklerine göre sınıflandırılmıştır. Böylece dönemin iktidar ilişkileri üzerinden bireylerin özneye dönüştürülmeleri esnasında kadın kimliğinin hangi sorunsallaştırmalar yoluyla kurulduğunu tespit edebilmek olanaklı hale gelmiştir. Çeviri metinlerin satır aralarında geçen ifadelerde toplumda kadına yönelik algının dönüşümünü tetikleyici ya da Batılı olmayı özendirici bir kaygıdan çok bazı şeylerin değişmezliğinin ya da devamlılığın sağlanmasına yardımcı motiflerle geleneği koruyucu bir algının üretildiği tespit edilmiştir. Bu nedenle seçilen metin tercihlerinin kadınların geleneksel rollerinin devamlılığını korumak noktasında muhafazakâr bir tavrı güçlendirmeye yönelik olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, Tercüme Dergisi, Söylem

Kaynakça

• Kaynakça ADAK, Hülya (2011). “Otobiyografik Benliğin Çok Karakterliliği: Halide Edip’in İlk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet”, Kadınlar Dile Düşünce, der. Sibel Irzık& Jale Parla, ss.161-178, İstanbul: İletişim Yayınları.
• AHISKA, Meltem (2005). Radyonun Sihirli Kapısı, İstanbul:Metis Yayınları.
• AHSKA, Meltem (2010). Occidentalism in Turkey: Questions of Modernity and National Identity in Turkish Radio Broadcasting, London: Tauris Academic Studies.
• ALEXANDRA, Assis Rosa (2010). “Descriptive Translation Studies (DTS)”, Handbook of Translation Studies, Volume 1, ed. Yves Gambier, Luc van Doorslaer, pp. 94-104, Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• ANDERSON, Benedict (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London & NewYork: Verso.
• ARAT, Yeşim (1997). “The Project of Modernity and Women in Turkey,” Rethinking of Modernity and National Identity in Turkey, der. Sibel Bozdoğan, Reşat Kasaba, pp. 95-112, Seattle & London: University of Washington Press.
• ARI, Sevinç (2014). Çeviri Sosyolojisi, İstanbul: Aylak Adam Kültür Sanat Yayıncılık.
• BERKTAY, Fatmagül (2012). “Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Batıcılık, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, ss.275-285, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• DAVİS, Kathleen (2001). Deconstruction and Translation, Manchester: St. Jerome Publishing.
• DEREN, Seçil (2012). “Kültürel Batılılaşma”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batılılaşma, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, ss. 382-402, İstanbul: İletişim Yayınevi.
• EROĞLU, Osman (2012). “Yapısökücülük ve Necip Fazıl’ın ‘Beklenen’ Şiirine Bir Uygulama Denemesi”, Turkish Studies, 7(1): 1095-1098.
• EVEN-ZOHAR, Itamar (2002). “The Making of Culture Reperoire and the Role of Transfer”, Translations: (Re) Shaping of Literature and Culture, der. Saliha Paker, ss.166-174, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• EVEN-ZOHAR, Itamar (2008). “Culture Planning, Cohesion and the Making and Maintenance of Entities”, Beyond Descriptive Translation Studies: Investigations in Homage to Gideon Toury, ed. Anthony Pym, Miriam Shlesinger, Daniel Simeoni, pp. 277-292, Amsterdam & Philedelphia: John Benjamins Publication Company.
• GENTZLER, Edwin (2001). Contemporary Translation Theories, UK: Multilingual Matters.
• GÖLE, Nilüfer (1996). The Forbidden Modern: Civilization and Veiling, USA: The University of Michigan Press.
• GÖRAL Özgür Sevgi (2015), “Afet İnan” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Kemalizm, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, ss.220-227, İstanbul: İletişim Yayınevi. HOBSBAWM, Eric & Terence RANGER (2000). The Invention of Tradition, Cambridge: Cambridge University Press.
• KANDİYOTİ, Deniz (2015). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, İstanbul: Metis Yayınları.
• KARAASLAN-ŞANLI, Halise (2012). Hasan Âli Yücel Konuşmaları, Ulusal Kimlik İnşası ve Politik Retorik, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
• MAYER, Tamar (2000). “Gender Ironies of Nationalism: Setting the Stage”, Gender Irones of Nationalism: Sexing the Nation, der. Tamar Mayer, pp. 1-24, London & New York: Routledge.
• MORAN, Berna (2011), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZMAN Aylin ve Ayça Bulut (2003), “Sabiha Sertel: Kemalizm, Marksizm ve Kadın Meselesi”, Toplum ve Bilim, 96: 205-211.
• ÖZMAN Aylin (2006), “İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nu Yeniden Okumak: ‘Cinsi Latif’in Ölümü ya da Erkekliğe Methiye”, Toplum ve Bilim, 107: 190-194.
• RANCHOD-NILSSON, Sita & Mary Ann TÉTREAULT (2000). “Gender and Nationalism: Moving Beyond Fragmented Conversations”, Woman, State and Nationalism: At Home in the Nation, der. Sita Ranchod-Nilsson ve Mary Ann Tétreault, pp.1-17, London & New York: Routledge.
• RASIŃSKI, Lotar (2011). “The Idea of Discourse in Poststructuralism: Derrida, Lacan and Foucault” Contemporary – Learning – Society, 1: 7-22.
• SAKTANBER, Ayşe (2015). “Kemalist Kadın Hakları Söylemi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, ed. Tanıl Bora & Murat Gültekingil, ss.323-333, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SANCAR, Serpil (2017). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti, İstanbul: İletişim Yayınları.
• SAYDAM, Oktay (2009). “Yazında Dekonstrüksiyon Kavramı”, Frankofoni, Ankara: 21: 159-171.
• SOCCIO, Anna Enrichetta (2013), “Against Orthodoxy: Sex, Marriage, and Gender Roles in George Meredith’s Poems and Novels”, Journal of Literature and Art Studies, 3(6): 355-362.
• ŞİMŞİR, Esra (2007). Türk Modernleşmesinde Kadın Kimliğinin İnşası: Falih Rıfkı Atay, Mustafa Şekip Tunç, Zekeriya Sertel’in Çalışmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Ankara.
• TOURY, Gideon (2002). “Translation as a Means of Planning and Planning of Translation:A theoritical Framework and a Exemplary Case”, der. Saliha Paker, Translations: (Re)Shaping of Literature and Culture, pp. 148-165, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• TUNAYA, Tarık Zafer (2016). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• ÜLKER, Çiğdem (2016), “II. Meşrutiyet Dönemi Fikir Akımlarında Kadın ve Evlilik Tartışmaları”, Tarih Okulu Dergisi, 27: 33-56.
• ÜSTEL, Füsun (2004). Makbul Vatandaşın Peşinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
• VENUTI, Lawrence (2000). The Translation Studies Reader, London & New York: Routledge.
• WOLF, Lynn E.(1994). “A Bracing Corrective: Woman and Comedy in Geroge Meredith’s Case of General Ople and Lady Champer”, Essays in Literature, Spring, 21(1): 68-81, Erişim tarihi: 03.05.2017, (https://www.questia.com/read/1G1-16082467/a-bracing-corrective-women-and-comedy-in-george-meredith-s ).
• WYKE, Ben van (2010), “Ethics and Translation”, Handbook of Translation Studies, Volume 1, ed. Yves Gambier, Luc van Doorslaer, pp. 111-115, Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• İncelenen Çeviri Metinler
• ADDISON, Joseph (1944). “Cleanthe’nin Hikayesi_The Spectator’den İki Deneme”, çev. Turgut S. Erem, Tercüme, 4(23): 308-313.
• ALEKSANDR, Puşkin (1942). “Çingeneler”, çev. Vâlâ Karabuğa, Tercüme, 3(14): 116-121.
• DIDEROT, Denis (1942). “Eski Hırkama Dair”, çev. Vahdi Hatay, Tercüme, 3(14): 90-99.
• FÉNELON, François (1945). “Eskilerle Yenilere Dair”, çev. Adile Ayda, Tercüme, 6(31-32): 16-18.
• HAZLITT, William (1941). “Âlimlerin Cehline Dair”, çev. Ulviye Isvan, Tercüme, 2(8): 104-119.
• HERONDAS, (1943). “Mimoslar-Aracı Kadın”, çev.Suat Sinanoğlu, Tercüme, 4 (22): 189-194.
• KSENOPHON (1945). “Oikonominos”, çev. Oliver Davies ve Müzehher Yeğinobalı, Tercüme, 5(29-30): 482-486.
• LESSING, Gotthold Ephraim (1942). “Corneille’nin Rodogune’ü”, çev. Sabri Yalın, Tercüme, 3(14): 100-105.
• MANSFIELD, Kathrine (1941). “Saadet”, çev. Ulviye Isvan, Tercüme, 1(5): 457-469.
• MEREDITH, George (1942). “Komedi Mevhumu”, çev. Mebrure Aksel, Tercüme, 1(4): 354-357.
• PROPERTIUS, Sextus (1942). “Üç Şiir”, çev. Lamia Kerman, Tercüme, 2(12): 462-469.
• STEELE, Richard (1944). “Kadın Güzelliği_The Spectator’den İki Deneme”, çev. Turgut S. Erem, Tercüme, 4(23): 314-321.