Karadere Çayı Taşkını (Araklı -Trabzon)

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 526 - 547, 27.10.2020

Fatih Işık , Muhammet Bahadır , Halil İbrahim Zeybek , Savaş Çağlak

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.788991

Cited By: 10

Öz

Taşkınlar ülkemizde son yıllarda değişen iklim şartları ile birlikte daha sık yaşanan doğal afetlerdir. Taşkınlara bağlı olarak birçok can ve mal kaybı yaşanmaktadır. Bu çalışmada taşkınların çok yaşandığı Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan Trabzon’a bağlı Araklı ilçesinde 18 Haziran 2019 tarihinde meydana gelen taşkının coğrafi nedenleri incelenmiştir. Oluşan taşkın, Araklı ilçesine bağlı Çamlıktepe ve Yeşilyurt mahallelerinde 10 kişinin yaşamını yitirmesine, çok sayıda meskenin de yıkılmasına sebep olmuştur. Taşkının yaşandığı Karadere Çayı Havzası’nda yaşanması muhtemel taşkınların risk analizi yapılarak taşkına duyarlı alanlar belirlenmiştir. Çalışmada sahaya yönelik afet raporları, sayısal yükseklik, meteorolojik, akım ve jeolojik verilerden yararlanılmıştır. Çalışmada yöntem olarak Çok Kriterli Karar Verme yönteminin bir metodu olan Analitik Hiyerarşi Süreci kullanılmıştır. Taşkın duyarlılık analizi için mevcut yöntemlere farklı parametreler eklenerek oluşturulan üç ayrı teknik ile haritalar üretilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, Karadere Çayı’nın bazı kıyı kesimleri, Haliloğlu ve Gülbekli derelerinin birleştiği yer ve Araklı şehir merkezi taşkına en duyarlı alanlar olarak tespit edilmiştir. Haliloğlu ve Gülbekli derelerinin birleştiği saha 18 Haziran 2019’da yaşanan taşkının ana merkezini oluşturmaktadır. Ayrıca sahada taşkınla birlikte yaşanan heyelan olayları da taşkının etki derecesini artırmış, çamur akıntısı oluşumuna neden olmuştur. Analiz sonuçları ve yaşananlar göstermektedir ki sahada bundan sonrada taşkın olasılığı yüksektir. Bu nedenle çalışmanın, yöneticiler ve karar vericiler tarafından muhtemel olumsuz sonuçların engellenmesi adına dikkate alınması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Taşkın, Araklı, Trabzon, Afet, Duyarlılık

Kaynakça

• BAHADIR, Muhammet (2014). Samsun’da meydana gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 taşkınlarının klimatik analizi. Coğrafya Dergisi, 29, 28–50.
• BİLİCİ, Ömer Erdal ve Ayşe EVEREST (2017). 29 Aralık 2016 Mersin selinin meteorolojik analizi ve iklim değişikliği bağlantısı. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(38), 227–250.
• ÇINAKLI, Mine (2008). Doğu Karadeniz Bölümü’nde Meydana Gelen Taşkınlar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• CÜREBAL, İsa; EFE, Recep; OZDEMİR, Hasan; SOYKAN, Abdullah ve Süleyman SÖNMEZ (2016). GIS-based approach for flood analysis: case study of Keçidere flash flood event (Turkey). Geocarto International, 31(4), 355–366.
• DİKİCİ, Mehmet ve Murat AKSEL (2019). Havza Büyüklüğüne Göre En Uygun Taşkın Debisi Hesap Yönteminin Bulunması - Doğu Akdeniz Havzası Örneği. ALKÜ Fen Bilimleri Dergisi, 1(3), 120–131.
• DİNÇ, Hülya (2019). Arazi Kullanım Kararlarının Dere Sistemleri Üzerinde Fiziki Etkisinin Analizi ve Kentsel Yaşama Yansıması -İstanbul’da su baskını, sel ve taşkın risk değerlendirmesi-. Journal of Planning, 29(2), 147–170.
• EL JAZOULİ, A., BARAKAT, A., & R. KHELLOUK (2019). GIS-multicriteria evaluation using AHP for landslide susceptibility mapping in Oum Er Rbia high basin (Morocco). Geoenvironmental Disasters, 6(3), 1–12. https://doi.org/10.1186/s40677-019-0119-7
• ERTÜRK, Esra ve Nihat KAYA (2019). Taşkın Tehlike Alanlarının Oluşturulması : Trabzon İli Vakfıkebir İlçesi Kirazlı Deresi Örneği. Fırat Üniversitesi Müh. Bil. Dergisi, 31(2), 337–344.
• FURAL, Şakir; CÜREBAL, İsa ve Furkan İNAN (2019). Elmalı’da (Antalya) Yağışın Tetiklediği Sel Taşkın ve Çamur Akıntısı Afetlerinin Jeomorfolojik Analizi. Journal Of Geomorphological Researches, (3), 49–61.
• GHOSH, A., & S. K. KAR (2018). Application of analytical hierarchy process (AHP) for flood risk assessment: a case study in Malda district of West Bengal, India. Natural Hazards, 94(1), 349–368.
• GÜLBAZ, Sezar (2019). Sayısal Modeller ile Taşkın Yayılım Haritasının Oluşturulması ve Risk Altında olan Alanların Belirlenmesi: Türkköse Deresi Örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 90(212), 335–349.
• KOÇYİĞİT, Müsteyde Baduna; AKAY, Hüseyin ve Ali Melih YANMAZ (2016). Flooding and Its Effects on River Bridges in Western Black Sea Region. Disaster Science and Engineering, 2(1), 29–35.
• KÖMÜŞÇÜ, Ali Ümran; ÇELİK, Seyfullah ve Abdullah CEYLAN (2011). 8-12 Eylül 2009 Tarihlerinde Marmara Bölgesi’nde Meydana Gelen Sel Olayının Yağış Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 209–220.
• KUNDZEWİCZ, Z. W., KANAE, S., SENEVİRATNE, S. I., HANDMER, J., NİCHOLLS, N., PEDUZZİ, P. & B. SHERSTYUKOV (2014). Le risque d’inondation et les perspectives de changement climatique mondial et régional. Hydrological Sciences Journal, 59(1), 1–28.
• MATER, Barışş (2004). Toprak Coğrafyası . İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Meteoroloji̇ Genel Müdürlüğü. (2019). 1970-2018 Aylara Göre Karadeni̇z Deni̇z Suyu Ort. Sicakliklari (°C).https://www.mgm.gov.tr/FILES/resmi-istatistikler/denizSuyu/Karadeniz-DenizSuyu-Sicakligi-Analizi.pdf
• MONDAL, S. & R. MAİTİ (2013). Integrating the Analytical Hierarchy Process (AHP) and the frequency ratio (FR) model in landslide susceptibility mapping of Shiv-khola watershed, Darjeeling Himalaya. International Journal of Disaster Risk Science, 4(4), 200–212.
• OCAK, Fatih (2018). Ünye Şehi̇r Selleri̇ni̇n Zarar Görebi̇li̇rli̇k Yöntemi̇ i̇le İncelenmesi̇. Ondokuz Mayıs Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü. Samsun.
• OĞUZ, Esin; ULUPINAR, Yusuf; OĞUZ, Kahraman; AKSOY, Mehmet; AKBAŞ, Ali İhsan; KÖSE, Serhan ve Seyfullah ÇELİK (2016). Artvin-Hopa Bölgesinde Meydana Gelen Taşkın ve Heyelan Olayının İncelenmesi. Ulusal Heyelan Sempozyumu, 27-29 Nisan, Ankara, Türkiye.
• OĞUZ, K.ahraman; OĞUZ, Esin ve Mustafa ÇOŞKUN (2016). Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Taşkın Risk Alanlarının Belirlenmesi: Artvin İli Örneği. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu, 21-24 Kasım 2016, Rize, 1–12.
• ÖZDEMİR, Hasan (2011). Havza morfometrisi ve taşkınlar. D. Ekinci (Ed.), Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Babil Yayı, ss. 507–526). Türk Coğrafya Kurumu Yayınları.
• ÖZŞAHİN, Emre (2013). Arnavutluk’ta Taşkın Risk Analizi. Uluslararası Arasya Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 91–109.
• RAZANDİ, Y. POURGHASEMİ, H. R., NEİSANİ, N. S., & O. RAHMATİ (2015). Application of analytical hierarchy process, frequency ratio, and certainty factor models for groundwater potential mapping using GIS. Earth Science Informatics, 8(4), 867–883.
• SA MARQUES, J. A., SİMOES, N., MALUF, L., SANTOS, F. S., VİEİRA, J., PİNHO, J., & L. VİEİRA (2018). Impact of Sediments and Constructions on River Flooding in Coimbra, Portugal. Içinde 13th International Conference on Hydroinformatics (HIC 2018) (C. 3, ss. 1814–1805).
• SAR, N., CHATTERJEE, S., & M. DAS ADHİKARİ (2015). Integrated remote sensing and GIS based spatial modelling through analytical hierarchy process (AHP) for water logging hazard, vulnerability and risk assessment in Keleghai river basin, India. Modeling Earth Systems and Environment, 1(4), 1–21.
• SAATY, Thomas L. (2000). The fundamentals of decision making and priority theory with the analytic hierarchy process (2nd edn). Pitsburg: RWS Publications.
• SUNKAR, Murat ve Saadettin TONBUL (2010). İluh Deresi Havzası’na (Batman) Yönelik Sel ve Taşkın Riski Analizleri. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(4), 255–273. TUROĞLU, Hüseyin (2007). Flood and flash flood analysis for Bartın river basin. International Congress on River Basin Management, (196), 505–513.
• TUROĞLU, Hüseyin (2010). Yapılaşmanın Doğal Akım Yönü ve Akım Birikimi Üzerindeki Etkileri. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAM), VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (ss. 29–36).
• TUROĞLU, Hüseyin (2011). Flashfloods and Floods in İstanbul. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 3(1), 39–46.
• TUROĞLU, Hüseyin (2012). Amik Ovası Taşkın Problemi: Önleme Çalışmaları, Tartışma ve Öneriler. Içinde III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Hatay (ss. 791–802).
• TUROĞLU, Hüseyin ve ÖZDEMİR, Hasan (2005). Bartın’da Meydana Gelen Sel ve Taşkınlara Ait Zarar Azaltma ve Önleme Önerileri. Çantay Kitabevi. İstanbul.
• URL-1. Doğu Karadeniz'in kabusu! 90 yılda 644 ölü https://www.habergazetesi.com.tr/haber/5533427/dogu-karadenizin-kabusu-90-yilda-644-olu (Erişim Tarihi: 28.2.2020).
• URL-2.https://www.haber61.net/trabzon/arakli-daki-selin-maddi-bilancosu-ortaya-cikti-h360016.html (Erişim Tarihi: 09.07.2019).
• URL-3.Karadeniz’de Artan Deniz Suyu Isısı Aşırı Hava Olaylarını Tetikliyor. https://www.iklimhaber.org/karadenizde-artan-deniz-suyu-isisi-asiri-hava-olaylarini-tetikliyor/ (Erişim tarihi: 30 Haziran 2019)
• URL-4. Çamlıktepe HABER Yüceyurt. https://www.facebook.com/%C3%87aml%C4%B1ktepe-HABER-Y%C3%BCceyurt-1205873519422831/photos/?ref=page_internal (Erişim Tarihi: 09.07.2019).
• URL-5.Araklı'da sel felaketindeki yıkım fotoğraflarda (Erişim Tarihi 09.07.2019) https://www.cnnturk.com/turkiye/araklida-sel-felaketindeki-yikim-fotograflarda?page=1
• UZUN, Ali (1995). Erzurum çevresindeki sellere bir örnek: 16 Ağustos 1994, Rizekent seli. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 246–260.
• VOJTEK, M., & J. VOJTEKOVÁ (2016). Flood hazard and flood risk assessment at the local spatial scale: a case study. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 7(6), 1973–1992.
• ZEYBEK, Halil İbrahim (2005). 3-3 Mart 2005 Turhal sel afeti ve sonuçları. Eastern Geographical Review, 21, 233–248.