Hanyalı Nûrî Osmân Divânı’nda Naat

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 147 - 172, 28.04.2023

Dilek Yalçın

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1259858

Öz

Temel kaynağı Kur’ân-ı Kerim ve hadisler olan Divan şiirinin belli başlı konularından biri Hz. Muhammed’dir. İnsanoğlu için yaşam mürşidi ve şefaat kaynağı olması sebebiyle Hz. Muhammed’e derin sevgi duyulmuş, bu derin sevgi şiire yansımış, Hz. Muhammed müstakil türlerde ya da türler içinde sıkça ele alınmıştır. Bu türler içinde en yaygın olanı naatlardır. Naatlar; Hz. Muhammed’i anmak, övmek, tanıtmak ve Hz. Muhammed’in şefaatine nail olmak isteyen şairler için en elverişli metin şeklidir. Naatlarda Hz. Muhammed’in hayatı, bedenî ve ahlakî güzellikleri, isim ve sıfatları, yaratılış felsefesindeki önemi, diğer peygamberlerden üstün özellikleri, nesebi, ailesi ve mucizeleri ele alınır. Hz. Muhammed’in tasvirinde çeşitli teşbih ve istiarelere dayanarak ortaya çıkan motiflerden istifade edilir. Şefaat talep edilir. İktibaslardan faydalanılır.
Hz. Muhammed’e olan sevgisini şiirlerinde işleyen Divan şairlerinden biri Hanyalı Nûrî Osmân’dır. Hanyalı Nûrî Osmân Divânı, kaside şeklinde tertip edilen bir naatla başlar. Divanda kaside, musammat ve gazel şeklinde yazılan naatlara rastlanılmaktadır. Bu naatlarda Hz. Muhammed’in bedenî ve ahlakî güzellikleri, isim ve sıfatları, mucizeleri, diğer peygamberlerden üstün özellikleri ve yaratılış felsefesindeki önemi çok çeşitli motiflerden ve iktibaslardan faydalanılarak ele alınmıştır.
Çalışmamızda öncelikle Hanyalı Nûrî Osmân Divânı’ndaki naatların dış yapı unsurları ele alınmıştır.Bu bölümde naatların başlıkları, vezinleri, nazım şekilleri, redif ve kafiyeleri ile dil ve üslup özellikleri tespit edilmiştir. Daha sonra muhteva; Hz. Muhammed’in isim ve sıfatları, Hz. Muhammed’in bedenî ve söyleyiş özellikleri, Hz. Muhammed etrafında oluşturulmuş motifler, Hz. Muhammed’in mucizeleri, Hz. Muhammed’in tasvirindeki iktibaslar ve şefaat talebi başlıklar altında incelenmiştir. Bu başlıklardan yola çıkılarak Hanyalı Nûrî Osmân Divânı’ndaki naatlarda ortaya koyulan peygamber tasavvuru ve yaratılış felsefesi tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Muhammed, naat, Hanyalı Nuri Osman

Kaynakça

• Referans1 Aclunî. (2007). Keşfu’l-hafâ ve müzîlu’l-ilbâs ammâ’ştehere mine’l-ehâdis alâ elsineti’n-nâs. Mektebetü’l-İlmi’l-Hadis.
• Referans2 Aydın, A. (2009). “Hanyalı Nûrî Osmân ve divânı (Tez No. 257774) [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Referans3 Aydınlı, M. (2018). On altıncı yüzyıl Türk edebiyatında na’t (Tez No. 512189) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Referans4 Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük (C. 1-5). Ötüken Yayınları.
• Referans5 Demirci, M. (1997). Hakîkat-ı Muhammediyye. İçinde TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 179-180). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Referans6 Demirci, M. (2021). Tefsir usûlü. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Referans7 Devellioğlu, F. (2004). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lügat. Aydın Kitabevi.
• Referans8 İbn Ebî Şeybe(2006). El-musannef. Daru’l-Kıble li’s-sekâfeti’l- İslamiyye.
• Referans9 İsen, M. (Ed.). (2018). Eski Türk edebiyatı el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Referans10 Kur’ân-ı Kerim meâli. Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Dairesi Başkanlığı.
• Referans11 Sehavi (1979). El- Mekâsıdu’l-hasene fî beyani kesîrin mine’l-ehâdis’il-müştehira ale’l-elsine. Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye.
• Referans12 Şentürk, A. A. (2016a). Abir. İçinde Osmanlı şiiri kılavuzu. (C.1, ss. 65-669). OSEDAM.
• Referans13 Şentürk, A. A. (2016b). Amber. İçinde Osmanlı şiiri kılavuzu. (C.1, ss. 316-318). OSEDAM.
• Referans14 Şentürk, A. A. (2021). Gül. İçinde Osmanlı şiiri kılavuzu. (C.5, ss. 364-367). OSEDAM.
• Referans15 Şimşek, S. (2014). Dünden bugüne Girit’te Türk tasavvuf kültürü. Doğu Kitabevi Yayınları.
• Referans16 Tahâvî (1994). Şerhu müşkili’l-âsâr. Müessesetü’r-Risale.
• Referans17 Yeniterzi, E. (1989). Divan şiirinde na’t (Tez No. 7377) [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Referans 18 Yıldırım, N. (2008). Fars mitolojisi sözlüğü. Kabalcı Yayınları.
• Referans19 Yücer, M. (2019). Temsiller, vahdet-i vücûd ve sembolizm. Büyüyen Ay Yayınları.