Giresun Şehrinde Okullara Erişimin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Analizi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 193 - 207, 28.04.2023

Mehmet Üzülmez , Mehmet Deniz , Mustafa Gürçeşme

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1259907

Öz

Günümüz şehirleri gürültülü, kalabalık ve motorlu araçların çokluğuyla beraber insan sağlığı için tehlikeler oluşturmaktadır. Böyle şehirlerde mesafe olarak erişilmesi zor olan okullarda eğitim görebilmek bu durumu daha da tehlikeli hale sokmaktadır. Bu sebeple ülkemizde Mekânsal Planlar Yönetmeliği çerçevesinde okullara erişebilirliğin mesafeleri okul seviyelerine göre belirlenmiştir. Günümüzde teknolojinin gelişmiş olmasıyla birlikte Coğrafi Bilgi Sistemleri de gelişmiş ve söz konusu sistemlerde kullanılan programlarla erişebilirlik analizleri yapılarak en uygun mesafeler ortaya konmaktadır. Bu çalışmada da Giresun şehrinde binaların anaokulu, anasınıfı, ilkokul, ortaokul ve liselere olan mesafelerin yönetmeliğe göre uygunluğu analizlerle ortaya konmuştur. Çalışmada kullanılan okulların lokasyonları Millî Eğitim Bakanlığı’nın web sitelerinden, binaların konumları ise Giresun Belediyesi’nden temin edilmiştir. Analizlerin yapımında Coğrafi Bilgi Sistemleri programlarından biri olan ArcGIS adlı programının hizmet alanı (service area) modülünden faydalanılmıştır. Çalışmada Giresun şehrine ait 28 mahalledeki konutların okullara erişebilirliği analiz edilmiştir. Yapılan çalışmadaki sonuçlara göre şehirdeki binaların erişim uygunluğu ortalama olarak anaokullarına %21, anasınıflarına %37,4, ilkokullara %39,6, ortaokullara %70,2 ve liselere %93 şeklinde çıkmıştır. Okul seviyelerinin artmasıyla birlikte yürüme mesafelerinin de artması şehirdeki erişim uygunluğunu arttırmıştır. Ancak Giresun şehrinde okulların mekânda düzensiz dağılımı pek çok binanın erişebilir mesafeler dışında kaldığını göstermiştir. Şehirde okullara yönetmelik çerçevesinde uygun mesafe yönünden erişimi problem olan binaların olduğu bölgelerde yeni okulların yapımı buna çözüm olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erişebilirlik Analizi, Giresun, Şehir, Okul, CBS

Kaynakça

• Arınç, K. (2014). Doğal beşeri, iktisadi ve siyasal yönleriyle Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri. Biyosfer Araştırmaları Merkezi.
• Avcı, S. & Sunkar, M. (2015). Giresun’da sel ve taşkın oluşumuna neden olan Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik analizleri. Coğrafya Dergisi, 30, 91-119. https://dergipark.org.tr/en/pub/iucografya/issue/25075/264657
• Başer, V. (2020). Effectiveness of school site decision on land use policy in the planning process. International Journal of GEo-Information, 9(11), 662. https://doi.org/10.3390/ijgi9110662
• Bayar, R. (2005). CBS yardımıyla modern alışveriş merkezleri için uygun yer seçimi: Ankara örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(2), 19-38. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000055
• Bayar, R. & Karabacak, K. (2017). Ankara ili arazi örtüsü değişimi (2000-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1), 59-76. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000181
• Bekdemir, Ü. & Güner, İ. (1999). Giresun limanı ve hinterlandı. Türk Coğrafya Dergisi, 34, 597-624.
• Bekdemir, Ü. (2000). Giresun kent coğrafyası (Tez No. 94139) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Bekdemir, Ü., Ertürk, M. & Güner, İ. (2000). Giresun’un tarihi coğrafyası. Doğu Coğrafya Dergisi, 6(4), 1-17.
• Bekdemir, Ü. (2007). Karadeniz kıyı kentleri/Samsun Hopa arası. Çizgi Kitabevi.
• Bekdemir, Ü. (2016). Giresun’da kentsel planlamadan kaynaklı sorunlar ve çözüm önerileri. İçinde A. Özçağlar, N. Türkoğlu, R. Bayar, E. Yılmaz, O. Aydın, K Karabacak, (Eds), TÜCAUM uluslararası coğrafya sempozyumu bildirileri (ss. 509-527). Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Bekdemir, Ü., Elmacı, S. & Köse, F. M. (2016). Giresun’da düzensiz kentleşmenin Teyyaredüzü ve Hacısiyam mahalleleri örneğinde incelenmesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(14), 40-64.
• Darkot, B. (1967). Şehir ayrımında nüfus sayısı ve fonksiyon kriteri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 17, 4-5.
• Darkot, B. & Tuncel, M. (1978). Ege Bölgesi coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 99.
• Deniz, M. (2018). Uşak şehrinde aile sağlığı merkezlerine erişilebilirliğin CBS ile analizi. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(26), 475-491. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14404
• Doğanay, H. (2014). Türkiye beşeri coğrafyası (Genişletilmiş ve güncellenmiş 4. baskı). Pegem Akademi.
• Duman, N. & İrcan, M. R. (2020). Analysis of accessibility to schools in Karaköprü on the basis of geographic information systems (GIS). International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 543-566. https://doi.org/10.32003/igge.745603
• Emiroğlu, M. (1975). Türkiye’nin coğrafi bölgelerine göre şehir yerleşmeleri ve şehirli nüfus. Ankara Üniversitesi DTCF Coğrafya Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7, 125-159.
• Esen, F. (2019). Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama (UA) ile Bingöl şehri ve çevresindeki yerleşmelerin mekânsal gelişimi için uygun alanların tespit edilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 101-112. https://doi.org/10.18506/anemon.407338
• Göksoy, S. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde zorunlu eğitim uygulamaları. Asya Öğretim Dergisi, 1(1), 30-41.
• Gülersoy, A. E. (2013). Marmara Gölü yakın çevresindeki arazi kullanım faaliyetlerinin zamansal değişimi (1975-2011) ve göl ekosistemine etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, 61, 31-44.
• Gülersoy, A. E. (2014). Seferihisar’da arazi kullanımının zamansal değişimi (1984-2010) ve ideal arazi kullanımı için öneriler. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 155-180.
• Güngör, S., Güngör, Ş. & Taşdelen, H.İ. (2020). Okullara erişebilirliğin CBS yardımı ile analizi: Nevşehir örneği. İçinde Ş. Güngör & F. Adıgüzel (Eds.), Kapadokya Araştırmaları, İnsan ve Mekân, (ss. 193-207). Literatürkacademia Nüve Kültür Merkezi Yayınları İnceleme- Araştırma 227.
• Harita Genel Müdürlüğü (2022, Aralık). İl ve ilçe yüzölçümleri. T.C. Milli Savunma Bakanlığı. https://www.harita.gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri.
• Hatipoğlu, İ. K. (2022). Giresun’da (Merkez İlçe) bulanık analitik hiyerarşi süreci kullanılarak taşkın risk alanlarının belirlenmesi. İçinde Z. Karacagil (Ed.), Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar 11. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• İrcan, M.R. & Duman, N. (2021). Aile sağlığı merkezlerine (ASM) erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanında analizi: Karaköprü örneği. İçinde M. F. Döker, E. Akköprü (Eds), Coğrafya Araştırmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları II (ss. 29 -47). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kaya, Ö. & Toroğlu, E. (2015). Kayseri’nin şehirsel gelişiminin izlenmesi ve değişim analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 65, 87-96.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2022). Giresun ili iklim verileri (1991-2020). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=GIRESUN
• Özdemir, M. H., Özav, L. & Yasak, Ü. (2020). Örnek köyden kente dönüşen Etimesgut’ta fonksiyonel arazi kullanımının değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi 25(44), 163-183. https://doi.org/ 10.17295/ataunidcd.821640
• Resmi Gazete 29030 (2014, Haziran). Mekânsal Planlar Yapı Yönetmeliği. T.C. Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm.
• Sandal, E. K. & Gürbüz, M. (2003). Mersin şehrinin mekânsal gelişimi ve çevresindeki tarım alanlarının amaç dışı kullanımı. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 117-130. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000024
• Sezer, A., Deniz, M. & Topuz, M. (2018). Uşak şehrinde okullara erişilebilirliğin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ile analizi. Journal of History Culture and Art Research, 7(5), 470-494. https://doi.org/10.7596/taksad.v7i5.1802
• Sezer, A., Deniz, M., Kocaman, E. & Topuz, M. (2019). Analysis of accessibility of schools in Turgutlu City via geographical information system (GIS). International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 40, 190-207. https://doi.org/10.32003/iggei.557625
• Soydan, O (2021). Analysis of accessibility to family health centers in Antalya using GIS. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 9(sp), 2442-2448. https://doi.org/10.24925/turjaf.v9isp.2442-2448.4846
• Soydan, O. (2022). Analysis of accessibility of primary schools in Niğde using GIS. Turkish Journal of Agriculture - Food Science and Technology, 10(sp2), 3022-3028, 2022. https://doi.org/10.24925/turjaf.v10isp2.3022-3028.5763 Sönmez, M. E. (2011). Adana şehrinin alansal gelişimi ve yakın çevresinin arazi kullanımında meydana gelen değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, 57, 55-69.
• Tezcan, M. (2013). Eğitimin toplumsal temelleri. İçinde V. Sönmez (Ed.), Eğitim Bilimine Giriş. Anı Yayıncılık.
• Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 1840.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2022, Aralık). Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. T.C. Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr
• Yasak, Ü. (2019). An analysis on the accessibility of family health centers in Kula city. İçinde H. Özdoğru, T. Çetin, H. Kara (Eds), New Trends in Social Sciences (pp. 93-104). SRA (Strategic Researches Academy) Academic Publishing.
• Yasak, Ü. (2020). Evolution of accessibility to educational institutions in city of Kula by Network Analysis. İçinde V. Krystev, M. S. Dınu, R. Efe, & E. Atasoy (Eds.), Advances Social Science Research (pp. 343-357). St. Kliment Ohridski University Press.
• Yasak, Ü. (2021). Sürdürülebilir kentleşme bağlamında kentsel hizmetlere erişebilirlik: Eğitim kurumlarına erişebilirlik yönüyle Muğla kenti üzerine bir analiz. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(74): 2353-2367. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.2672