Lise Öğrencilerinde Sosyal Kaygı ve Mükemmeliyetçilik Arasındaki İlişkide Akademik Öz Yeterliliğin Düzenleyici Rolünün İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 297 - 305, 27.10.2023

Gülin Yazıcı Çelebi

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1339802

Öz

Ergenlik dönemi kendine yönelen dikkat ve kusursuz olma isteği nedeniyle hem sosyal kaygı hem de mükemmeliyetçilik açısından riskli bir dönem olarak değerlendirilmektedir. Bu faktörler üzerinde etkili olabilecek değişkenlerin belirlenmesi yapılacak müdahalelerin şekillenmesinde önem arz etmektedir. Bu araştırmanın amacı da sosyal kaygı ile mükemmeliyetçilik arasındaki ilişkide akademik öz yeterliliğin aracılık rolünün belirlenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu Trabzon merkezde farklı okul türlerinde eğitim gören 467 (Kadın: 229; Erkek: 238) lise öğrencisi oluşturmaktadır. Veriler basılı formlar aracılığı ile toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak Ergenler için Sosyal Kaygı Ölçeği, mükemmeliyetçilik ölçeği, akademik öz yeterlilik ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizine başlamadan önce normallik analizleri yapılmış ve kullanılacak istatistiksel tekniklere karar verilmiştir. Sosyal kaygı, mükemmeliyetçilik ve akademik öz yeterlik puanları arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon katsayıları hesaplanarak incelenmiştir. Mükemmeliyetçilik ve sosyal kaygı arasındaki ilişkide akademik öz yeterliğin düzenleyici etkisini incelemek için ise Process Macro (V 3.0) Model 1 kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda akademik öz yeterlilik ile sosyal kaygı arasında negatif, mükemmeliyetçilik ile sosyal kaygının pozitif yönde ilişkili olduğu, mükemmeliyetçilik, akademik öz yeterlik ve etkileşim (A x B) değişkenlerinin birlikte sosyal kaygı ile anlamlı bir ilişkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Etkileşim değişkeninin sosyal kaygı üzerindeki etkisinin anlamlı olması, akademik öz yeterliğin mükemmeliyetçilik ve sosyal kaygı arasındaki ilişkide düzenleyici role sahip olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular alan yazın ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal kaygı, Mükemmliyetçilik, Akademik öz yeterlilik

Kaynakça

• Acarturk, C., Graaf, R., Straten, A., Have, M. T. & Cuijpers, P. (2008). Social phobia and number of social fears and their association with comorbidity, health-related quality of life and help seeking. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 43(4), 273-279. https://dx.doi.org/10.1007/s00127-008-0309-1
• Aldea, M. A., Rice, K. G., Gormley, B. & Rojas, A. (2010). Telling perfectionists about their perfectionism: Effects of providing feedback on emotional reactivity and psychological symptoms. Behaviour Research and Therapy, (48), 1194-1203. https://doi.org/10.1016/j.brat.2010.09.003
• Arslan, A. (2019). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sosyal kaygıları ve genel özyeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International e-Journal of Educational Studies (IEJES), 3(6), 78-96. https://doi.org/ 10.31458/iejes.524860
• Ashbaugh, A., Antony, M. M., Liss, A., Summerfeldt, L. J., McCabe, R. E. & Swinson, R. P. (2007). Changes in perfectionism following cognitive-behavioral treatment for social phobia. Depression and Anxiety, (24), 169-177. https://doi.org/10.1002/da.20219
• Aydın, A. & Tekinsav Sütçü, S. (2007). Ergenler için sosyal kaygı ölçeğinin (ESKÖ) geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(2), 79-89.
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of Human Behavior (Vol. 4, pp. 71-81). Academic Press.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Freeman.
• Erözkan, A. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinde depresyonun yordayıcıları. İlköğretim Online, 8(2), 334-345. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ilkonline/issue/8598/107019
• Fong, R. W. & Yuen, M. (2011). Perfectionism in Chinese elementary school students: Validation of the Chinese adaptive/maladaptive perfectionism scale. Talent Development and Excellence, 3(2), 203-213.
• Frost, R. O., Marten, P., Lahart, C. & Rosenblate, R. (1990). The dimensions of perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14, 449-468.
• Gelabert, E., Muñiz, A., Binelli, C., Ortiz, A. E., Subirà, S. & Santos, R. M. (2012). Perfectionism in social anxiety disorder: Gender differences. European Psychiatry, 27(1). https://doi.org/10.1016/S0924-9338(12)7429-5
• Hamarta, E. (2009). Ergenlerin sosyal kaygılarının kişilerarası problem çözme ve mükemmeliyetçilik açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 8(3), 729-740.
• Iancu, I., Bodner, E. & Ram, E. (2012). Social anxiety and perfectionism among Israeli Jews and Arabs: A comparative study. European Psychiatry, 27(1), https://doi.org/10.1016/S0924-9338(12)74595-9
• Ingles, J. C., Hidalgo, M. D. & Mendez, X. F. (2005). Interpersonal diffucielts in adolescence: A new self- report measure. European Journal of Psyhcological Assesment, 21(1), 11- 22. https://doi.org/10.1027//1015-5759.21.1.11
• Jain, M. & Sudhir, P. M. (2010). Dimensions of perfectionism and perfectionistic selfresentation in social phobia. Asian Journal of Psychiatry, 3(4), 216–221. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2010.08.006
• Jerusalem, M. & Schwarzer, R. (1981). Fragebogen zur erfassung von Selbstwirksamkeit: Skalen zur befindlichkeit und persoenlichkeit in (R. Schwarzer Ed.). Institut Fuer Psychologie.
• Karakaş, Y. (2008). Lise öğrencilerinin mükemmeliyetçilik düzeyleri ile sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişki (Tez No. 221038) [Yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kiper, Y. C. (2016). Üniversite öğrencilerin psikolojik ihtiyaçlarının ve sosyal kaygılarının, mükemmeliyetçilik tutumlarını yordaması (Tez No. 430673) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• La Greca, A. M. & Lopez, N. (1998). Social anxiety among adolescents: Linkages with peer relations and friendships. Journal of Abnormal Child Psychology, 26, 83-94.
• Leary, M. R. & Kowalski, R. M. (1995). Social anxiety. The Guildford Press.
• Luszczynska A, Gutie´Rrez-Don A. B. & Schwarzer R. (2005). General self-efficacy in various domains of human functioning: Evidence from five countries. International Journal of Psychology, 40(2), 80- 89. http://doi.org/10.1080/00207590444000041
• Millburg, S. N. (2009). The effects of environmental risk factor on at risk urban high school students, academic self-efficacy (Publication No: 1243353903) [Doctoral dissertation, University of Cincinnati]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Özbay, Y. & Mısırlı Taşdemir, Ö. (2003, 9-11 Temmuz). Çok boyutlu mükemmeliyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması [Bildiri sunumu]. VII. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, Malatya, Türkiye.
• Pajares, F. & Schunk, D. L. (2002). Self and self-belıef in psychology and educatıon: An historical perspective. In J. Aronson (Ed.), Improving academic achievement (5-22). Academic Press.
• Pajares, F. (2006). Self-efficacy during childhood and adolescence. In F. Pajares & T. Urdan (Eds.), Self efficacy beliefs of adolescents (pp. 339-367). CT Information Age Publishing.
• Palancı, M. (2004). Üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı problemlerini açıklama ve gidermeye yönelik gerçeklik terapisi oryantasyonlu bir yardım modelinin geliştirilmesi (Tez No. 147049) [Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Parman, T. (2012). Ergenlik ya da merhaba hüzün. Bağlam Yayıncılık.
• Rosser, S., Issakidis, C. & Peters, L. (2003). Perfectionism and social phobia: Relationship between the constructs and impact on cognitive behaviortherapy. Cognitive Therapy and Research, 27(2), 143-151. https://doi.org/10.1023/A:1023505108426
• Santanello, A. W. & Gardner, F. L. (2007). The role of experiential avoidance in the relationship between maladaptive perfectionism and worry. Cognitive Therapy and Research, 31(3), 319-332. https://doi.org/10.1007/s10608-006-9000-6
• Shinoura, N., Yamada, R., Tabei, Y., Otani, R., Itoi, C., Saito, S. & Midorikawa, A. (2011). Left or right temporal lesion might induce aggression or escape during awake surgery, respectively: Role of the amygdala. Acta Neuropsychiatrica, (23), 119–124. https://doi.org/10.1111/j.1601-5215.2011.00544.x
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon.
• Tanzi, B. (2018). Ergenlerde algılanan ebeveyn kabul ve reddinin mükemmeliyetçilik ve sosyal kaygı düzeyi ile ilişkisinin incelenmesi (Tez No. 519909) [Yüksek lisans tezi, Ufuk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Türkçapar, H. M. (1999). Sosyal fobinin psikolojik kuramı. Klinik Psikiyatri, (2), 247- 253.
• Yılmaz Çelik, D. (2013). Üstün zekâlı olan ve olmayan öğrencilerin mükemmeliyetçilik ve akademik özyeterlikleri arasındaki ilişki (Tez No. 342136) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, M., Gürçay, D. & Ekici, G. (2007). Akademik öz yeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 253-259.
• Young, J. E., Kolosko, J.S. & Weishaar, M. E. (2009). Şema terapi (T. V. Soylu, Çev.). Litera Yayınları.