Düzce’nin Sosyal ve Kültürel Hayatında Düzce Halkevi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 512 - 537, 27.10.2025

Fatih Özçelik

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1688482

Öz

Cumhuriyet rejiminin halkla bütünleşmesini sağlamak, modernleşme ideolojisini tabana yaymak ve eğitim-kültür politikalarını yerel düzeyde hayata geçirmek amacıyla kurulan Halkevleri, genç Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli toplumsal dönüşüm araçlarından biri olmuştur. Bu bağlamda 1934 yılında açılan Düzce Halkevi, Cumhuriyet’in modernleşme hedeflerinin taşra ölçeğindeki uygulayıcılarından biri olarak dikkat çekmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, Düzce Halkevi’nin 1934–1951 yılları arasında gerçekleştirdiği faaliyetleri kapsamlı biçimde inceleyerek söz konusu kurumun halk eğitimi, kültürel üretim ve toplumsal dönüşüm süreçlerindeki yerini ortaya koymaktır. Aynı zamanda, Halkevinin Düzce’nin sosyal ve kültürel yapısının şekillenmesindeki rolü değerlendirilecektir. Araştırma sonucunda Düzce Halkevi’nin Cumhuriyet’in temel ilkelerinin yerel düzeyde benimsetilmesinde etkin bir rol üstlendiği görülmüştür. Düzce Halkevi, açıldığı tarihten itibaren kısa sürede şubelerini kurmuş; dil, edebiyat ve tarih, güzel sanatlar, temsil, spor, halk dershaneleri, kütüphane ve yayın, köycülük, sosyal yardım, müze ve sergi alanlarında düzenlediği çeşitli etkinliklerle çok yönlü bir kültür kurumu hüviyetini kazanmıştır. Halkevinin faaliyetleri hem Düzce halkının eğitim düzeyini yükseltmiş hem de bölgede kültürel canlılık yaratmıştır. Ayrıca Düzce ve çevresinin tarihî, edebî ve coğrafi özelliklerine dair yapılan araştırmalarla yerel bilgi üretimine katkı sağlanmıştır. Bu yönüyle Düzce Halkevi, yalnızca Cumhuriyet ideolojisinin taşıyıcısı olmakla kalmamış, aynı zamanda günümüz Düzce’sinin sosyal ve kültürel kimliğinin oluşmasında da belirleyici bir aktör olmuştur. Araştırma, tarihsel nitelikli bir tarama çalışması olup nitel araştırma yöntemleri çerçevesinde yürütülmüştür. Düzce Halkevi’ne ilişkin bilgi ve belgeler, öncelikli olarak Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi’nden temin edilmiştir. Bunun yanı sıra dönemin ulusal gazeteleri ile Düzce ve Bolu’da yayımlanan yerel basın organları taranarak Halkevinin faaliyetlerine dair veriler elde edilmiştir. Halkevinin örgütlenme yapısı, açtığı şubeler, düzenlediği kurslar, sahnelediği tiyatro oyunları, gerçekleştirdiği sergiler ve diğer faaliyetleri, tarihsel kaynaklara dayanılarak kronolojik bir çerçevede ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet , Halkevi , Cumhuriyet Halk Partisi , Düzce , Düzce Halkevi

Düzce People’s House in Social And Cultural Life of Düzce

Öz

Established with the aim of integrating the Republican regime with the people, disseminating the ideology of modernization to the grassroots, and implementing educational and cultural policies at the local level, the People’s Houses emerged as one of the key instruments of social transformation in the early Turkish Republic. In this context, the Düzce People's House, which was founded in 1934, stands out as one of the prominent implementers of the Republic’s modernization objectives in rural settings. The primary purpose of this study is to conduct a comprehensive examination of the activities carried out by the Düzce People's House between 1934 and 1951 and to reveal the institution's role in public education, cultural production, and social transformation processes. Additionally, the study aims to evaluate the House's influence on shaping the social and cultural structure of Düzce. The findings indicate that the Düzce People's House played an active role in fostering the adoption of the Republic's core principles at the local level. The Düzce People's House, shortly after its establishment, formed its branches and through various activities organized in the fields of language, literature and history, fine arts, theatre, sports, public courses, library and publication, rural development, social assistance, museum and exhibition, has acquired the identity of a multifaceted cultural institution. These activities not only elevated the educational level of the local population but also contributed to cultural vitality in the region. Moreover, through its research on the historical, literary, and geographical features of Düzce and its surroundings, the House supported the production of local knowledge. In this respect, the Düzce People's House not only served as a vehicle for Republican ideology but also emerged as a formative actor in the construction of Düzce’s contemporary social and cultural identity. This study adopts a historical qualitative research approach, relying on data obtained primarily from the Republican Archives of the Presidential State Archives of Turkey. In addition, national newspapers and local press publications of the period were reviewed to collect data on the institution’s activities. The organizational structure of the People’s House, its established branches, organized courses, staged plays, exhibitions, and other activities were examined chronologically based on historical sources.

Anahtar Kelimeler

Republic , People , Republican People , Düzce , Düzce People

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA, 490-01-0-0/15-77-1, 23.07.1935.
• BCA, 490-01-0-0/982-808-1, 30.10.1938.
• BCA, 490-01-0-0/974-773-3, 24.09.1943.
• BCA, 490-01-0-0/293-1179-1, 06.06.1946.
• BCA, 490-01-0-0/995-846-1, 06.12.1946.
• BCA, 490-01-0-0/828-271-2, 04.02.1947.
• BCA, 490-01-0-0/965-736-1, 03.06.1948.
• BCA, 490-01-0-0/1044-1012-2, 28.08.1948.
• BCA, 490-01/1673-822-1, 26.05.1949.
• BCA, 490-01-0-0/1316-367-5, 23.12.1949.
• BCA, 490-01-0-0/953-692-1, 29.03.1950.
• BCA, 490-01-0-0/1053-1042-1, 04.05.1950.
• BCA, 490-01-0-0/934-630-1, 05.01.1951.
• BCA, 490-01-0-0/1062-1077-1, 20.02.1951.
• BCA, 490-01-0-0/919-580-2, 05.06.1951.
• Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete (T.C. RG). S. 7882, 11 Ağustos 1951.
• Yeni Halkevi. (1934, 13 Şubat). Cumhuriyet Gazetesi.
• Düzce’de Halkevi’nin açılışı. (1934, 5 Mart) Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi.
• Düzce Halkevi. (1935, 21 Mart) Bolu Gazetesi.
• Hilâl-i Ahmer’in balosu. (1934, 22 Teşrîn-i Sânî). Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde konferans. (1935, 11 Nisan). Bolu Gazetesi.
• Düzce ve Gerede’de Atatürk günü. (1935, 21 Temmuz). Zaman Gazetesi.
• Düzce’de bir futbol maçı. (1935, 22 Ağustos). Akşam Gazetesi.
• Düzce Halkevi çalışıyor. (1936, 30 Ocak). Bolu Gazetesi.
• Spor hareketleri. (1937, 30 Eylül). Bolu Gazetesi.
• İlbayımızın halkevi ve spor kulüplerini tetkikleri. (1937, 23 Aralık). Bolu Gazetesi.
• Köylerinde elektrik bulunan bir kazamız: Düzce. (1938, 4 Mayıs). Ulus Gazetesi.
• Düzce bayanlar biçki ve dikiş yurdu. (1939, 12 Ekim). Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde faaliyet. (1941, 9 Ocak). Bolu Gazetesi.
• Düzce’de el işleri sergisi. (1942, 7 Mayıs). Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi dikiş kursu sona erdi. (1942, 23 Kasım). Ulus Gazetesi.
• Muhteşem temsil. (1943, 6 Mayıs). Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi temsil kolu. (1943, 20 Mayıs). Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde biçki dikiş kursu. (1943, 7 Aralık). Ulus Gazetesi.
• Bolu ve Düzce halkevlerinde konser. (1946, 9 Ekim). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce’de müsamere. (1947, 10 Mayıs). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Gençlik Kulübü’nün temsilleri. (1947, 28 Aralık). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde halkevliler toplantısı. (1948, 22 Şubat). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde gençlik çayı. (1948, 11 Nisan). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde defile. (1948, 16 Mayıs). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce’de Mengen gecesi. (1948, 13 Haziran). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nde konferans. (1948, 27 Haziran). Yeşil Bolu Gazetesi.
• Düzce Halkevi’nden. (1949, 31 Mart). Düzce Gazetesi Gazetesi.
• Halkevi. (1949, 19 Mayıs). Düzce Gazetesi.
• Düzce Akşam Kız Sanat Okulu. (1949, 22 Mayıs). Güzel Bolu Gazetesi.
• Şehrimizdeki büyük yağlı pehlivan güreşleri. (1949, 26 Mayıs). Düzce Gazetesi.
• Düzce Akşam Kız Sanat Okulu sergisi. (1949, 23 Haziran). Düzce Gazetesi.
• Anonim, 1937 yıldönümü broşürü geçen yılda halkevleri nasıl çalıştı?. (1937). Ulus Basımevi.
• Anonim, Cumhuriyet Halk Fırkası halkevleri Talimatnamesi. (1932). Hâkimiyeti Milliye Matbaası.
• Anonim, Cumhuriyet Halk Partisi, 25. Yıl (1923-1948). (1948). Ulus Basımevi.
• Anonim, Cumhuriyet Halk Partisi Halkevleri Talimatnamesi. (1932). Hâkimiyet-i Milliye Matbaası.
• Anonim, Cumhuriyet Halk Partisi Halkevleri 1940. (1940). Ulusal Matbaa.
• Anonim, Halkevleri Çalışma Talimatnamesi. (1940). Zerbamat Basımevi.
• Anonim, Cumhuriyet Halk Partisi Halkodaları Talimatnamesi, (1939). Ulus Basımevi.
• Anonim, Cumhuriyet’in 15. yılında Bolu. (1938). Bolu Vilâyet Matbaası.
• Anonim, Halkevlerinin 1934 senesi faaliyet raporları hulâsası. (1935). Ulus Basımevi.
• Milli Eğitim, genel kitaplıklar ve müzeler ile halkevleri, odaları ve okuma odaları kitaplıkları istatistikleri 1943-1944, (1946). Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet İstatistik Genel Müdürlüğü.
• Arıkan, Z. (2008). Halkevlerinin kuruluşu ve tarihsel işlevi. OTAM, 6(23), 261-281.
• Çağlar, B. K. (1936). 103 Halkevi geçen yıllarda nasıl çalıştı (1933-1935). Hâkimiyeti Milliye Matbaası.
• Danışman, A. Z. (1938). Üskübi harabeleri (Prusias ad Hypium). Bolu Vilâyet Matbaası.
• Duru, M. C. (1940). Düzce Halkevi’nde sosyal yardım faaliyeti. Ülkü, 15(88), 366-372.
• İnan, S. (2000). Denizli’deki halkevleri ve faaliyetleri 1932 1951. Atatürk Yolu Dergisi, 7(25), 135-157.
• Konukçu, E. (2009). Düzce tarihi dosyası: Eğitim ve kültür bölümü. Yazarın Özel Arşivi.
• Özdemir, Y., & Aktaş, E. (2011). Halkevleri (1932'den 1951'e). AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (45), 235- 262.
• Özsarı, M. (2009). Ege Bölgesi halkevleri, edebi ve kültürel çalışmalar. Asi Kitap Yayınları.
• Polat, C. (2010). Halkevlerinden bir kesit Bolu Halkevi (Tez No. 261241) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi
• Toksoy, N. (2007) Türk inkılâbında milli kültürün yeri ve halkevi çalışmaları. Turkish Studies, 2(1), 124-161.
• Tunç, B. (2018a). Iğdır Halkevi ve faaliyetleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(16), 36-51.
• Tunç, B. (2018b). Ağrı halkevleri. Eğitim Yayınevi.
• Şahin, E., & Tunç, B. (2015). Demokrat Parti’nin kuruluş süreci ve DP – CHP siyasî mücadelesi (1945-1947). Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 31-69.
• Şimşek, L. (2008). Lütfü Şimşek arşivinden Düzce. Damla Matbaası.
• Yeşilkaya, N. (1999). Halkevleri: İdeoloji ve mimarlık. İletişim Yayınları.
• Zeyrek, Ş. (2006). Türkiye'de halkevleri ve halk odaları. Anı Yayıncılık.