Yaşlı Bireylerin Yaşadıkları Ölüm Kaygısı ile Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 48 - 55, 01.04.2016

Kadriye Sayın Kasar Emine Karaman Deniz Say Şahin Yasemin Yıldırım Fisun Şenuzun Aykar

Öz

Ölüm, inanç ve kültürlere göre çeşitli farklılıklar göstermekle birlikte yaş ve bireysel değer yargılarından etkilenen, yaşam kalitesini etkileyen bir kavramdır. Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu çalışma; yaşlı bireylerin ölüm kaygıları ile yaşam kaliteleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışmaya bir devlet hastanesinin İç Hastalıkları Kliniğinde yatan ya da polikliniğe başvuran, araştırmaya alınma kriterlerine uyan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 84 yaşlı birey dahil edilmiştir. Veriler, Birey Tanıtım Formu, Ölüm Kaygısı Ölçeği ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde student t testi, tek yönlü varyans analizi, pearson ve spearman korelasyon analizi kullanılmıştır. Çalışmaya katılan yaşlı bireylerden sözlü onam alınmıştır. Örnekleme dahil edilen yaşlı bireylerin %81’i genç yaşlı, %16,7’si orta yaşlı, %2,4’ü ileri yaşlı olup; yaş ortalaması 70,36±4,98’dir. Çalışmaya dahil olan yaşlı bireylerde herhangi bir ölümcül hastalık bulunmazken yarısından fazlasında (%60,7) en az bir kronik hastalığın var olduğu görülmüştür. Örnekleme alınan bireylerin ölüm kaygısı ölçek puan ortalamaları 7,73±2,63 olup; yaş grupları, cinsiyet, kronik hastalık varlığı gibi değişkenlere göre ölüm kaygısının değişmediği görülmüştür. Yaşam kalitesi alt boyutlarının puan ortalamasına bakıldığında; fonksiyonel durum alt boyutunun 77,77±19,40, esenlik alt boyutunun 59,44±15,43, genel sağlık anlayışı alt boyutunun 54,44±16,62 olduğu saptanmıştır. Global yaşam kalitesi puan ortalaması ise; 63,88±14,41’dır. Ölüm kaygısı ile global yaşam kalitesi ve yaşam kalitesinin tüm alt boyutları arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı saptanmıştır (p>0,05).
Yaşlı bireylerin yüksek düzeyde ölüm kaygısı yaşadığı, yaşam kalitelerinin “orta düzeyde” olduğu ve yaşadıkları ölüm kaygısının yaşam kalitelerini etkilemediği görülmektedir. Çalışmanın daha geniş yaşlı popülasyonları ile farklı bölgelerde tekrar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, Ölüm kaygısı, Yaşam kalitesi

Lived in Elderly Persons Relationship Between Quality of Life and Death Anxiety

Öz

Death, according to the beliefs and cultures that are affected by age and individual values will vary, but is a concept that affects the quality of life. This descriptive and cross sectional study; with death anxiety of elderly people was carried out to examine the relationship between quality of life. The study applying to the a state hospital inpatient or outpatient internal medicine clinic, meet the criteria of the research and who agreed to participate were included in the study, 84 elderly. The data, Individual Identification Form, Death Anxiety Scale and collected using the SF-36 Quality of Life Scale. Data to evaluate the student's t test, one-way analysis of variance, Pearson and Spearman correlation analysis was used. The elderly verbal consent was obtained in the study.The sample of elderly individuals were included 81% of young and old, 16.7% of middle-aged, 2.4% is the elderly; the mean age was 70.36 ± 4.98.Elderly individuals involved in the study are not any fatal disease, over half of (60.7%) were found to be have at least one chronic disease.Death Anxiety Scale score of the individuals in the sample is 7.73 ± 2.63; according to variables such as age group, gender, the presence of chronic disease it was seen that change of death anxiety. When looking at the average scores of quality of life subscales functional status of the dimensions 77.77 ± 19.40, dimensions of well-being 59.44± 15.43 understanding of the general health subscale 54.44 ± 16.6 that has been determined.The average global of quality of life score; 63.88 is ± 14.41. Death anxiety between all dimensions of global quality of life and quality of life it was found to be a significant relationship (p> 0.05)
The elderly where high levels of death anxiety, quality of life "moderate" and of where they live in fear of death seems to affect their quality of life. The study is recommended to be done again in different regions with larger elderly populations.

Anahtar Kelimeler

Elderly, Death anxiety, Quality of life

Kaynakça

• 1. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK). (http://www.tuik.gov.tr/Start.do, 2015). Erişim tarih:12.02.2016.
• 2. Öztürk Z, Karakuş G, Tamam L. Yaşlı Bireylerde Ölüm Kaygısı. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2011;12(1):37-43
• 3. Duyan V. Saygın Ölüm İlkelerine İlişkin Tutumları Değerlendirme Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Turkısh Journal of Famıly Medıcıne and Prımary Care). 2014;8(1):25-31.
• 4. Tanhan F. Ölüm Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı ve Psikolojik İyi Olmaya Etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2013;(I)184-200.
• 5. Brayne S, Fenwick P. Nearing the end of Life, A Guıde for Relatıves and Frıends of the Dyıng, First published in Great Britain-2008. p:1-3
• 6. Arpacı F, Avdaş E, Doğruöz Ö, Sarıdoğan T. Yaşlılarda Ölüm Kaygısının İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2011(1-2):53-66.
• 7. Akça F, Köse İA. Ölüm Kaygısı Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Klinik Psikiyatri 2008;11(1):7-16.
• 8. Abdel-Khalek AM, Tomas-Sabado J. Anxiety and Death Anxiety in Egyptian and Spain Nursing Student. Death Studies 2005;29(2):175-169.
• 9. Erdoğdu MY, Özkan M. Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları ile Ruhsal Belirtiler ve Sosyodemografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2007;14(3):171-179.
• 10. Morris CG. Psikolojiyi Anlamak (Psikolojiye Giriş) (Çev. Ayvaışık HB, Sayıl M), Türk Psikologlar Derneği Yayınları. 3. Baskı. ISBN: 9789756761212. İstanbul-2002.ss: 396.
• 11. Missler M, Stroebe M, Geurtsen L, Mastenbroek M, Chmoun S, van der Houwen K. Exploring Death Anxiety Among Elderly People: A Literature Review and Empirical İnvestigation. Omega 2012;64(4):357-79.
• 12. Lehto RH, Stein KF. Death Anxiety: An Analysis of an Evolving Concept. Research and Theory for Nursing Practice: An International Journal 2009;23(1):2-41.
• 13. Softa HK, Uçukoğlu H, Karaahmetoğlu GU, Esen D. Yaşlılarda Ölüm Kaygısı Düzeyini Etkileyen Bazı Faktörlerin İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2011(1-2):67-79.
• 14. Top FÜ, Saraç A, Gülsüm Yaşar G. Huzurevinde Yaşayan Bireylerde Depresyon Düzeyi, Ölüm Kaygısı ve Günlük Yaşam İşlevlerinin Belirlenmesi. Klinik Psikiyatri 2010;13:14-22.
• 15. Arpacı F, Tokyürek Ş, Bilgili N. Huzurevinde Yaşayan Yaşlı Bireylerde Yaşam Kalitesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2015;8(1):1-11.
• 16. Şahin NE, Emiroğlu ON. Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2014: 57- 66.
• 17. Onat ŞŞ. Yaşlı Bireylerde Sosyodemografik Özellikler ve Kognitif Fonksiyonların Yaşam Kalitesine Etkisi. Türk Osteoporoz Dergisi 2013;19:69-73.
• 18. Sönmez Y, Uçku R, Kıtay Ş, Korkut H, Sürücü S, Sezer M ve ark. İzmir’de Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 75 Yaş ve Üzeri Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2007;21(3):145-153.
• 19. Kılıçoğlu A, Yenilmez Ç. Huzurevindeki Yaşlı Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Bireye Özgü Etkenler ile İlişkisi. Düşünen Adam 2005;18(4):187-195.
• 20. Arslan Ş, Kutsal YG. Geriatride Yaşam Kalitesinin Değerlendirimi. Geriatri 1999:2(4):173-178.
• 21. Cheng SY, Hu WY, Liu WJ, Yao CA, Chen CY, Chiu TY. Good Death Study of Elderly Patients with Terminal Cancer in Taiwan. Palliative medicine 2008;22(5):626-32.
• 22. Şenol C. Yüksek Lisans Tezi; “Ankara İlinde Kurumlarda Yaşayan Yaşlılarda Ölüme ilişkin Kaygı ve Korkular” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tez Yöneticisi; Prof. Dr. Bekir Onur. Ankara-1989.
• 23. Templer DI. The Construction and Validation of a Death Anxiety Scale The Journal Of General Psychology 1970;82(2):165-177.
• 24. Ware JE, Sherbourne DC. The MOS 36 İtem Short form Health Survey (SF 36). Medical Care 1992;30(6):473-483.
• 25. Pınar R. Sağlık Araştırmalarında Yeni Bir Kavram: Yaşam Kalitesi, Bir Yaşam Kalitesi Ölçeğinin Kronik Hastalarda Geçerlik ve Güvenirliğinin Sınanması. Hemşirelik Bülteni 1995;9:85-95.
• 26. Akgül, A. Tıbbi Araştırmalarda Istatistiksel Analiz Teknikleri ve Analiz Yöntemleri (Statistical Analysis Techniques and Analysis Methods in Medical Research). SPSS Applications. Higher Education Council Press, Ankara; 1997.
• 27. Cicirelli VG. Fear of Death in Older Adults: Predictions from Terror Management Theory. Journal of Gerontology Psychologıcal Scıences 2002;57(4);358–366.
• 28. Wink P, Scott J. Does Religiousness Buffer Against The Fear of Death and Dying in Late Adulthood? Finding from a Longitudinal Study. Journal of Gerontology 2005;60(4):207- 214.
• 29. Fortner BV, Neimeyer RA. Death Anxiety in Older Adults: A Quantitative Review. Death Studies 1999;23(5):387-411.
• 30. Nelson LD. Structural Conduciveness, Personality Characteristics and Death Anxiety. Omega: Journal of Death and Dying 1979;10(2):123-133.
• 31. Stevens SJ, Cooper PE, Thomas LE. Age Norms for Templer’s Death Anxiety Scale. Psychological Reports 1980;46:205-206.
• 32. Madnawat AVS, Kachhawa PS. Age, Gender, and Living Circumstances: Discriminating Older Adults on Death Anxiety. Death Studies 2007;31(8):763-769.
• 33. Depaola SJ, Griffin M, Young JR, Neimeyer R. Death Anxiety and Attitudes Toward the Elderly Among Older Adults: The Role of Gender and Ethnicity. Death Studies 2003;27(4):335- 354.
• 34. Özen, D. Yüksek Lisans Tezi; “Huzurevinde Yaşayan Yaşlılarda Ölüm Kaygısının Günlük Yaşam İşlevlerine Etkisi”. Haliç Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul- 2008.
• 35. Gibbs HW, Lawis AJ. Spiritual Values and Death Anxiety: İmplications for Counseling with Terminal Cancer Patients. Journal of Counseling Psychology 1978;25(6):563-569.
• 36. Dougherty K, Templer DI, Brown R. Psychological States in Terminal Cancer Patients as Measured over Time. Journal of Counseling Psychology 1986;33(3):357-359.
• 37. Kavlak Y. Huzurevinde Kalan Bireylerin Demografik Özelliklerinin Günlük Yaşam Aktiviteleri, Yaşam kalitesi ve Depresyon Üzerine Etkisi. Akad Geriatri 2012;4:97-103.
• 38. Jiang Y, Hesser JE. Associations Between Health-related Quality of Life and Demographics and Health Risks. Results from Rhode Island’s 2002 behavioral risk facror survey. Health and Quality of Life Outcomes 2006;4(14):1-10.
• 39. Tajvar M, Arab M, Montazeri A. Determinants of Health-related Quality of Life in Elderly in Tehran, Iran. BMC Public Health 2008;8:323-331.
• 40. Çalıştır B, Dereli F, Ayan H, Cantürk A. Muğla İl Merkezinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitelerinin İncelenmesi. Türk Geriatri Dergisi 2006;9(1):30-33.
• 41. Sönmez Y, Uçku R, Kıtay Ş, Korkut H, Sürücü S, Sezer M ve ark. İzmir’de Bir Sağlık Ocağı Bölgesinde Yaşayan 75 Yaş ve Üzeri Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Etmenler. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2007;21(3):145-153.