Kadın Sağlığının Değerlendirilmesinde Bir Model: Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 84 - 91, 01.04.2016

Nuriye Erbaş Gülbahtiyar Demirel

Öz

Kadınların daha ileriki yaşamlarında sağlıklarını korumak ve geliştirmek için kadın sağlığının çok iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Genel insancıl yaklaşımın yanı sıra, bilimsel metodun birlikte kullanılması ile bu amaçlar başarılabilir. Hemşirelik modelleri ve hemşirelik süreci hemşirelik bakımına bilimsel ve planlı yaklaşımı sağlayan araçtır. Kuramcılar tarafından geliştirilen çeşitli modeller sağlıklı/hasta bireyden/aileden, verilerin sistemli ve kapsamlı bir biçimde toplanmasını sağlamaktadır. Bu modellerden birisi Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri (FSÖ) modelidir. Gordon’un belirli bir zaman diliminde davranışların sırası olarak tanımladığı FSÖ hemşirelik süreci, kritik düşünme ve klinik karar verme üzerinde durmaktadır. Gordon FSÖ’yü insan sağlığı ve yaşam süreci ile ilişkili 11 başlık altında sınıflandırmıştır. Bunlar; sağlığı algılama-sağlığın yönetimi, beslenme-metabolik durum, boşaltım, aktivite-egzersiz, bilişsel-algısal, uyku-dinlenme, kendini algılama, rol-ilişki, cinsellik-üreme, başetme-stres toleransı, değer-inanç örüntüleridir Bu derleme çalışması güncel literatür doğrultusunda kadın sağlığının değerlendirilmesinin önemini vurgulamak ve Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli ile kadın sağlığının değerlendirilmesi üzerine dikkatleri çekmek amacıyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri, Model, Kadın, Sağlık

A Model in The Assessment of Women’s Health: Functional Health Patterns

Öz

Women’s health should be assessed very effectively with a view to protecting and improving women’s health at advancing ages. The achievement of these goals requires the concurrent utilisation of a general humanitarian approach and the scientific method. What provide nursing care with this scientific and planned approach are nursing models and the nursing process. Theoreticians developed a variety of models to ensure that data are collected from healthy/ill women/families in a systematic and comprehensive manner. One of these is the Functional Health Patterns (FHP) model. Defined by Gordon as the sequence of behaviours in a certain period of time, FHP emphasises the nursing process, critical thinking and critical decision-making. Gordon classified FHP under 11 headings pertaining to human health and the process of life. These include health perception and management, nutritional-metabolic status, elimination, activity exercise, cognitive-perceptual, sleep-rest, self-perception, role-relationship, sexually reproductive, coping-stress tolerance, and value-belief pattern. This review aims to underline the importance of the assessment of women’s health in line with the current literature and attract attention to the assessment of women’s health in the scope of Functional Health Patterns.

Anahtar Kelimeler

Functional Health Patterns, Model, Women, Health

Kaynakça

• Devlet Planlama Teşkilatı. 9. Kalkınma Planı. 2006; http://www.dpt.gov.tr/DocObjects/Download/1968/plan9.pdf [Erişim tarihi: 09-01-2015].
• Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara - 2003. ss:17-33.
• Akın A, Mıhçıokur S. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sağlığı Merkezi. http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/Turkce/SayfaDosya/kadini n_statusu_anne_olumleri.pdf [Erişim tarihi: 10-01-2015].
• Özbaş S, Özkan S. Kadın sağlığını geliştirmede medyanın kullanımı ve etkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin 2010;9(5):541-546.
• Türkiye Ulusal Anne Ölümleri Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara - 2005. ss: 9-13.
• Goodwin TM, Montoro MN, Muderspach LI, Paulson RJ, Roy S. Management of Common Problems in Obstetrics and Gynecology. 5 edition. ISBN: 978-1-4051-6916-5 Singapore 2010. pp: 62-67.
• Taşkın L. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. 9. Baskı. Ankara - 2009. ss: 455-486.
• Kuşçu E (Ed), Ayhan A (Ed), Lund K, Mcmanaman J. Puerperium. Danforth’s Obstetrik ve Jinekoloji. Güneş Tıp Kitabevleri. Ankara - 2010. ss:22-43.
• Erenus M (Ed), Yoldemir T (Ed), Smith RP. Obstetrik Jinekoloji ve Kadın Sağlığı. Güneş Kitapevi. ISBN: 9752771289 İstanbul - 2008.
• Meleis AI. Theoretical Nursing: Development and Progress. ISBN: 978-1-60547-211-9 Philadelphia - 2011. pp: 548-616.
• Pearson A, Vaughan B, Fitzgerald M. Nursing Models of Practice. 2. Edition. Elsiver Limited. China - 2005. pp:759-780.
• Sitzman KL, Eichelberger LW. Understanding the Work of Nurse Theorists: A Creative Beginning. 2. Edition. ISBN:9780-7637-7816-3 America - 2010. pp: 1-17.
• Staub-Müler M. Evaluation of the impleentation of nursing diagnosis, interventions and outcomes. İnternational Journal of Nursing Terminologies and Classification 2009; 20(1):9-15.
• Erdemir F (Ed), Yılmaz E (Ed), Gordon M. Hemşirelikte Standardize Bir Dile Neden Gereksinim Vardır? Hemşirelik Sınıflama Sistemlerinin Tarihsel Gelişimine Genel Bakış. Hemşirelik Sınıflama Sistemleri. Başkent Üniversitesi Basın Yayın Halkla İlişkiler Bürosu. Ankara - 2003. ss:11-15.
• Erdemir F (Ed), Yılmaz E (Ed), Gordon M. Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri ve Klinik Karar Verme. Hemşirelik Sınıflama Sistemleri. Başkent Üniversitesi Basın Yayın Halkla İlişkiler Bürosu. Ankara - 2003. ss: 87-93.
• Carpenito-Moyet LJ. Nursing Care Plans and Documentation: Nursing Diagnoses and Collaborative Problems. 5. Edition. Lippincott Williams and Wilkins. ISBN: 978-0-7817-7064-4 China - 2008. pp: 814.
• Gordon M. Manual of Nursing Diagnosis. 12 edition. Jones and Bartlett Learning. America - 2010. pp:31.
• Green CJ. Maternal Newborn Nursing Care Plans. 2 edition. Jones and Bartlett Learning. ISBN: 978-0-7637-7742-5 America - 2011. pp: 9-22.
• Dal Ü. Gordon’un Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeline göre kolostomili hasta bakımı. Hemşirelik Formu 1999; 2(5):246-249.
• Güler G, Güler N, Kocataş S, Akgül N. Yaşlıların sağlık bakım gereksinimleri. Cumhuriyet Tıp Dergisi 2009;31:367-373.
• Gümüş AB, Şıpkın S, Keskin G. Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli ile bir huzurevinde yaşayan yaşlıların bakım gereksinimlerinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2012;3(1):13-21.
• Gürler H, Yılmaz M. Rektum kanserli bir olgunun standart hemşirelik bakımının planlanmasında bir model: Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri. Fırat Tıp Dergisi 2011;16 (3):141-146. 23. Sabancıoğulları S, Ata EE, Kelleci M, Doğan S. Bir psikiyatri kliniğinde hemşireler tarafından yapılan hasta bakım planlarının Fonksiyonel Sağlık Örüntüleri Modeli ve NANDA tanılarına göre değerlendirilmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2011;2(3):117-122.
• Yılmaz M, Çiftçi ES. Açık kalp ameliyatı geçirmiş bireylerin evde bakım gereksinimlerinin belirlenmesinde bir model: Fonksiyonel sağlık örüntüleri. Türk Göğüs Kalp Damar Cer Dergisi 2010;18(3):183-189.
• Temel M, Kutlu FY. Gordon's model applied to nursing care of people with depression. International Nursing Review 2015;4:563-572.
• Pereira CDFD, Tourinho FSV, Ribeiro JLS, Medeiros SBM, Santos VEP. Functional health patterns: nursing diagnoses in public school-aged children and adolescents. Text Context Nursing, Florianopolis, Out-Dez 2013;22(4):1056-1063.