Radyoterapi Sonucu Gelişen Yan Etkiler Ve Hemşirelik Yaklaşımı

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 3, 933 - 947, 01.07.2014

Aslı Sis Çelik

Öz

Kanser tedavisinde kullanılan radyoterapinin ana ilkesi kanserli hücrelerin tahrip edilmesi için iyonize radyasyonun kullanılmasıdır. Günümüzde birçok kanserin tedavisinde radyoterapi kullanılmaktadır. Her ne kadar güvenilirlikle kullanılsa da tüm tedavi yöntemlerinde olduğu gibi radyoterapinin de yan etkileri vardır. Radyoterapinin yan etkileri doza bağımlı olmakla birlikte, ilk şikâyetler yaklaşık birinci haftadan sonra başlar ve bazen bir ömür devam eden hasar oluşabilir. Hızlı bölünen hücreler, yavaş bölünen hücrelere göre genellikle radyasyona daha fazla duyarlıdır. Bu nedenle radyasyonun akut etkisi hızlı bölünen hücrelere bağlı, kronik etkisi ise yavaş bölünen hücrelere bağlı olarak ortaya çıkar.

Radyoterapi uygulamaları sonucu gelişebilecek yan etkilerin bilinmesi ve önlenmeye çalışılması, yan etkilere yönelik uygun bakımın sağlanması, planlanan tedavinin uygulanması, günlük yaşam aktivitelerinin sürdürülmesi ve hasta /ailenin eğitimini içeren hemşirelik girişimlerinin uygulanmasının semptomları en aza indirgemede önemli olduğu bilinmektedir.

Anahtar Kelimeler

Radyoterapi, Yan Etkiler, Hemşirelik Bakımı

Side Effects Caused By Radiotherapy And The Nursing Approach

Öz

Basic principle of the radiotherapy that is used in cancer treatment is the use of ionized radiation in order to destroy cancerous cells. Radiotherapy is used in the treatment of several cancer types today. Despite being used with confidence, radiotherapy has some side effects just like all other treatment methods. Side effects of radiotherapy depend on the dose and first complaints start approximately one week later and it might occasionally cause damages that would last a lifetime. Rapidly -dividing cells are generally more susceptible to radiation compared to slowly-dividing cells. Thereby, while the acute effect of radiation emerges depending on rapidly-dividing cells, its chronic effect emerges based on slowly-dividing cells.

It is known that being aware of side effects that might develop as a result of radiotherapy practices and preventing these side effects, providing appropriate care for side effects, implementing the treatment planned, sustaining the daily life activities and implementing nursing interventions that involve the training of the patient / family are important in minimizing the symptoms.

Anahtar Kelimeler

Radiotherapy, Adverse Effects, Nursing Care

Kaynakça

• 1. Akdemir N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı. Sistem Ofset, Ankara-2004. ss:80-295.
• 2. Ertem G, Kalkım A ve ark. Radyoterapi Alan Hastaların Evde Bakım Gereksinimleri ve Yaşam Kaliteleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2009; 2(2): 4-12.
• 3. Özbaş A. Radyoterapi Sonucu Gelişen Semptomlarda Bakım. İ.Ü.F.N. Hem. Derg 2003; 13 (50): 57-73.
• 4. Kızılcı S. Kemoterapi Alan Kanserli Hastalar ve Yakınlarının Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 1999; 3 (2): 18-26.
• 5. Usta Yeşilbalkan Ö, Durmaz Akyol A ve ark. Kemoterapi Alan Hastaların Tedaviye Bağlı Yaşadıkları Semptomlar ve Yaşam Kalitesine Olan Etkisinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 2005; 21 (1): 13-31.
• 6. Pınar G, Algier LA ve ark. Jinekolojik Kanserli Hastalarda Yaşam Kalitesi. UHOD 2008;18 (3): 141-9.
• 7. Reis N, Coşkun A ve ark. Jinekolojik Kanserlerde Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Faktörler. Atatürk Üniv. HYO Dergisi 2006; 9 (2): 25-35.
• 8. Wenzel L, Vergote I and et al. Quality Of Life In Patients Receiving Treatment For Gynecologic Malignancies: Special Considerations for Patient Care. Int J Gynaecol Obstet 2003; 83(1): 211-29.
• 9. İrdesel J. Kanser Hastalarında Geç Komplikasyonlar, Cerrahi, Kemoterapi ve Radyoterapiye Bağlı Sorunlar. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci 2006; 2 (10): 59-64.
• 10. Dirier A, Andiç F. Radyoterapiye Bağlı Sekonder Maligniteler. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2010; 30 (2): 746-9.
• 11. Ünsar S, Yıldız Fındık Ü ve ark. Kanserli Hastalarda Evde Bakım ve Semptom Kontrolü. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2007; 2 (5): 89-106.
• 12. Strasser F. Sweeney C and et al. Impact Of A Half-Day Multidisciplinary Symptom Control and Palliative Care Outpatient Clinic In A Comprehensive Cancer Center On Recommendations, Symptom İntensity, and Patient Satisfaction. J Pain Symptom Manage 2004; 27(6): 481-91.
• 13. Memiş S. Radyoterapide Hasta ve Hemşire Eğitimi. İ.Ü.F.N. Hem. Derg 2002;12(48):82-5.
• 14. Tubiana M. Can We Reduce The Incidence Of Second Primary Malignancies Occurring After Radiotherapy? A critical review. Radiother Oncol 2009; 91(1): 4-15.
• 15. Can G. Onkoloji Hemşireliğinde Kanıta Dayalı Bakım. Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul- 2010.ss.19-143.
• 16. Karakoç T. Kanser Hastalarında Yorgunluk ve Hemşirelik Bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2008; 3 (8): 99-113.
• 17. Molassiotis A, Chan CW. Fatigue Patterns In Chinese Patients Receiving Radiotherapy. Eur J Oncol Nurs 2004; 8 (4): 334-40.
• 18. Aghili M, Farhan F and et al. A Pilot Study Of The Effects Of Programmed Aerobic Exercise On The Severity Of Fatigue İn Cancer Patients During External Radiothreapy. Eur J Oncol Nurs 2007; 11 (2): 179-82.
• 19. McGough C, Baldwin C and et al. Role Of Nutritional İntervention In Patients Treated With Radiotherapy For Pelvic Malignancy. Br J Cancer 2004;90(12): 2278-87.
• 20. Hopancı Bıçaklı D. Kanser Ve Beslenme Yaklaşımı. Turkiye Klinikleri J Med OncolSpecial Topics 2012; 5 (1): 64-8.
• 21. Algier LA, Hanoglu Z and et al. The Use Of Complementary and Alternative (NonConventional) Medicine İn Cancer Patients In Turkey. Eur J Oncol Nurs 2005; 9 (2): 138-46.
• 22. Özbek Ö, Özşenol F ve ark. Radyoterapi Uygulanan Kanser Hastalarının Psikososyal Yönden Değerlendirmesi. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2003; 23 (3): 189-94.
• 23. Ertem G. Kanser Hastalarında Beslenme ve Hemşirelik Yaklaşımı. Dirim Tıp Gazetesi 2008; 83: 56-63.
• 24. Kamer S, Akagündüz Ö ve ark. Radyoterapi İle Tedavi Edilen Jinekolojik Tümör Tanılı Olgularda Alt Üriner Sistem Enfeksiyonları ve İlişkili Bulgular. Türk Onkoloji Dergisi 2008; 23 (4): 172-5.