Bulaşıcı Olmayan Hastalık Mortalite Oranları ile İnsani Gelişmişlik Endeksi ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 90 - 96, 30.06.2020

Elif Nur Yıldırım Öztürk Mehmet Uyar

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.656229

Öz

Bu araştırmada; ülkelerin Bulaşıcı Olmayan Hastalık (BOH) mortalite oranlarının İnsani Gelişmişlik Endeksi (IGE) ve Küresel Cinsiyet Uçurumu Endeksi (KCUE) ile ilişkisinin varlığının ve boyutunun değerlendirilmesi ve sık görülen hastalıkların/sağlık sorunlarının eşitsizliklerle ilişkisine dikkat çekilmesi amaçlanmıştır.
Araştırma tanımlayıcı türdedir. Araştırma kapsamında kullanılan veriler Dünya Sağlık Örgütü tarafından açıklanan BOH Raporu’ndan, Birleşmiş Milletler’in IGE verilerinden ve Dünya Ekonomik Forumu’nun KCUE verilerinden elde edilmiştir. Araştırmada kullanılan verilerin tamamı 2016 yılına aittir. Karşılaştırmalarda kullanılması planlanan verilerin tamamına sahip olan 140 ülke araştırma kapsamına alınmış; 55 ülke ise verilerinde eksiklikler bulunması nedeniyle çalışma dışında bırakılmıştır. Veri girişi, analizi ve rapor yazımı işlemleri bilgisayar ortamında gerçekleştirilmiştir. Analizler sırasında sayısal verilerin özetlenmesinde ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum değerleri kullanılmıştır. Çalışmada; BOH mortalite oranları ile IGE ve KCUE arasındaki ilişki Spearman Korelasyon katsayısı ile incelenmiştir. İstatistiksel olarak p’nin 0,05’ten küçük olduğu durumlar anlamlı kabul edilmiştir.
Toplam 140 ülkenin BOH mortalite oranları ortalaması %72,385±20,758 (Min:27, Max:95) idi. Araştırma kapsamında bulunan 140 ülkeden en düşük BOH mortalite oranına sahip olanlar Çad, Angola, Kenya ve Mozambik iken; en yüksek orana sahip olan ülkeler Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ idi. Ülkelerin BOH mortalite oranları ile IGE arasında pozitif yönde, kuvvetli düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı (r=0,781, p<0,001). BOH mortalite oranları ile KCUE arasında pozitif yönde, zayıf düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki saptandı (r=0,323, p<0,001).
Araştırma sonucunda; BOH mortalite oranları ile İGE ve KCUE arasında anlamlı ilişkiler saptanmıştır. İnsani gelişmişlik arttıkça ve küresel cinsiyet eşitsizliği azaldıkça; BOH mortalitesinin arttığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bulaşıcı olmayan hastalık, İnsani gelişmişlik, Küresel cinsiyet uçurumu

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

yok

Relationship Between Noncommunicable Disease Mortality Rates with Human Development Index and Global Gender Gap Index

Öz

The aim of this study is to evaluate the presence and extent of the relationship between countries' Noncommunicable Disease (NCD) mortality rates with the Human Development Index (HDI) and Global Gender Gap Index (GGGI).

The study type is descriptive. The data used in the research are obtained from the NCD Report of World Health Organization, HDI data of United Nations and GGGI data of World Economic Forum. All of the data used in the research belongs to 2016. 140 countries with all the data planned to be used in the comparisons are included in the study. Mean, Standard deviation, minimum and maximum values ​​are used to summarize the numerical data during the analyzes. In this study, the relationship between NCD mortality rates with HDI and GGGI is investigated with Spearman Correlation Coefficient. P<0.05 is considered statistically significant.

The average mortality rate of NCD in 140 countriesis 72.385±20.758 (Min: 27, Max: 95). Chad, Angola, Kenya and Mozambique have the lowest NCD mortality rate; the countries with the highest rates are Bulgaria, Serbia and Montenegro. There is a positive, strong and significant relationship between the NCD mortality rates and HDI (r=0.781, p<0.001). There is a positive, weak and significant relationship between NCD mortality rates and GGGI (r=0.323, p<0.001).

It is found that NCD mortality increased as human development increased and global gender inequality decreased. Multisectoral and multidisciplinary measures should be implemented to change this situation.

Anahtar Kelimeler

Noncommunicable disease, Human development, Global gender gap

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• 1. Kocabaş A. Küresel ve Ulusal Akciğer Sağlığına En Büyük Tehdit Sağlıkta Eşitsizlik. Toraks Bülteni. 2014; 2: 9-14.
• 2. WHO and Commision on Social Determinants of Health. Closing the gap in a generation. Geneva. 2008.
• 3. Ak N, Baran Aksakal FN, Özkan S. Eşitsizlikler ve Bulaşıcı Hastalıklar. Türkiye Klinikleri. 2018; 1: 55-60.
• 4. Kawachi I, Subramanian SV, Almeida-Filho N. A glossary for health inequalities. J Epidemiol Community Health 2002; 56: 647-652.
• 5. Akın A. Eşitsizlikler ve Sağlık. Türkiye Klinikleri. 2018; 1: 1-5.
• 6. Whitehead M, Dahlgren G. Concepts and principles for tackling social inequities in health: Levelling up Part 1. WHO Collaborating Centre for Policy Research on Social Determinants of Health University of Liverpool. 2006.
• 7. McGinnis JM, Williams-Russo P, Knickman JR. The case for more active policy attention to health promotion. Health Affairs. 2012; 21: 78-93.
• 8. Kuznetsova, D. Healthy places: Councils leading on public health. London: New Local Government Network. 2012.
• 9. Bunker JP, Frazier HS, Mosteller F. Society and Health. New York: Oxford University Press. 1995.
• 10. Güler Ç, Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. 1. Cilt. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 3. Basım. 2015.
• 11. WHO. Fact Sheets. The top 10 causes of death. 2018.
• 12. Ünal B. Eşitsizlik Kavramı ve Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar. Türkiye Klinikleri. 2018; 1: 61-67.
• 13. WHO. Global Status Report on Noncommunicable Disease. 2018.
• 14. UNDP. Human Development Report. 2017.
• 15. World Economic Forum. The Global Gender Gap Report. 2016.
• 16. Alpar R. Spor, Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik-Güvenirlik. 3. Baskı. Ankara; Detay Yayıncılık. 2014.