Sağlık Bilimleri Fakültesinde Öğrenim Gören Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanımı ile İlgili Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt 11, Sayı 1, 246 - 256, 19.03.2022

Ayten AKKAYA Sema KOÇAŞLI

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.751195

Öz

Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı (AİK) bilgi düzeylerini belirlemek amacı ile yapıldı. Tanımlayıcı-kesitsel türde yapılan araştırmanın evrenini; bir üniversitenin Sağlık Bilimleri Fakültesi bünyesinde öğrenim gören 2042 öğrenci; örneklemini ise bu evren içinden çalışmaya gönüllü katılan 1552 öğrenci oluşturdu. Veriler, 2019-2020 eğitim yılı döneminde, “Öğrenci Tanıtım Formu” ve “Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği (AİKÖ)” ile yüz yüze görüşülerek toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde ortalama, yüzdelik ve ki-kare testleri kullanıldı. Çalışmaya katılan öğrencilerin yaş ortalaması 20,36±1,92’dir ve %84,4’ü kadındır. Katılımcıların %29,7’sinin hemşirelik bölümünde öğrenim gördüğü belirlendi. Öğrencilerin %94,8’inin herhangi bir kronik hastalığının olmadığı, kronik hastalığı olan öğrencilerin %27,2’sinin astım tanısı olduğu belirlendi. Öğrencilerin AİKÖ skor ortancasının 38 olduğu saptandı. Yaşı 20 ve altında olan öğrencilerin AİKÖ skorunun 20 yaş üzerinde olanlardan, kız öğrencilerin skorunun erkek öğrencilerden, farmakoloji dersi alan öğrencilerin AİKÖ ortancasının dersi almayanlardan, Hemşirelik ile Beslenme ve Diyetetik bölümü skorlarının Spor Bilimleri, Sağlık Yönetimi ve Sosyal Hizmet bölümlerinden, sağlık kontrolünü “düzenli olarak yaptırırım” yanıtını verenlerin “hiç yaptırmam” yanıtını verenlerden elde edilen skorlardan anlamlı düzeyde yüksek olduğu belirlendi. Öğrencilerin AİK konusunda farkındalığının oluştuğu ancak reçetesiz ilaç kullanmama, ilaç tavsiyesinde bulunmama, tedavinin yarıda bırakılmaması, ilaç kullanım talimatını okuma, bitkisel ürünlerin doğru kullanımı gibi tutum ve davranışlar konusunda yeterli olmadıkları görülmektedir. Akılcı ilaç kullanımı konusunda tutum ve davranış değişikliğini artırmaya yönelik seminer, konferans, seçmeli ders ve kurs gibi eğitim programlarının düzenlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, Öğrenci, Sağlık bilimleri fakültesi, Üniversite

Determination of the Level of Rational Drug Use Knowledge of Students at the Faculty of Health Sciences of a University

Öz

This research was carried out to determine the rational drug use (RDU) knowledge levels of university students. While the universe of the descriptive-cross-sectional research is comprised of 2042 students studying at the Faculty of Health Sciences of a university, the sample consists of 1552 students who voluntarily participated in the study from this universe. The data were collected by means of "Student Identification Form" and "Rational Drug Use Scale" during face-to-face meetings held of the 2019-2020 academic year. Average, percentage, and chi-square tests were used to evaluate the data The mean age of the students participating in the study is 20.36±1.92, and 84.4% of them are women. It was determined that 29.7% of the participants were educated in the nursing department. It was determined that 94.8% of the students did not have any chronic disease, and 27.2% of the students with a chronic disease were diagnosed with asthma. The median of RDUS score was found to be 38. The RDUS score of the students who are 20 years old compared to those over 20 years old, in the female students' score compared to male students, in the average of the RDUS of the students who take pharmacology courses compared to those who do not take this course, and in the RDUS of the students at the Nursing, Nutrition, and Dietetics departments compared to those studying at Sports Science, Health Management, and Social Work departments were significantly higher. It was also found out that the RDUS score of those who replied, “I have it done regularly” was significantly higher than the scores obtained from those who answered, “I never have it done”. It is observed that students have become aware of RDU, but they are not sufficient in the attitudes and behaviors such as not using non-prescription drugs, reading patient information leaflet, correct use of herbal products, not recommending drugs, and not interrupting treatment. Training programs such as seminars, conferences, and elective courses and training should be organized in order to increase the change in students’ attitude and behavior to RDU.

Anahtar Kelimeler

Rational Drug Use, University, Student, Faculty of Health Sciences

Kaynakça

• 1. Ofori-Asenso, R. and Agyeman, A. (2016). “Irrational Use of Medicines-a Summary of Key Concepts”. Pharmacy, 4 (4), 35.
• 2. Le Grand, A, Hogerzeil, H. V. and Haaijer-Ruskamp, FM. (1999). “Intervention Research in Rational Use of Drugs: a Review”. Health Policy and Planning, 14 (2), 89-102.
• 3. Khor, M. (2005). “Irrational Drug Use Causing Rise of Antimicrobial Resistance;Third World Network”. TWN Info Service on Health Issues No. 9. Erişim adresi: https://www.twn.my/title2/health.info/twninfohealth009.htm Erişim Tarihi: 19.02.2022.
• 4. Uğrak, U, Teke, A, Cihangiroğlu, N. ve Uzuntarla, Y. (2015). “Kardiyoloji Kliniğinde Yatan Hastaların Akılcı İlaç Kullanımı Konusundaki Tutumları”. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14, 137-144.
• 5. Phillips, D. P. and Bredder, C. C. (2002). “Morbidity and Mortality From Medical Errors: an İncreasingly Serious Public Health Problem”. Annual Review of Public Health, 23, 135-150.
• 6. Aslan, R, Ilıman, E. ve Arslan, A. (2019). “Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı ve Akılcı İlaç Kullanım Düzeylerinin Belirlenmesi”. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 5 (21), 1107-1116. doi:10.31576/smryj.323
• 7. İpteş, S. ve Khorshid, L. (2004). “Üniversite Öğrencilerinin İlaç Kullanım Durumlarının İncelenmesi”. Ege Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Dergisi, 20 (1), 97-106.
• 8. Açıksöz, S, Kurt, G. ve Seyfi, M. (2020). “Hemşirelik Öğrencilerinin Reçetesiz İlaç Kullanma Durumları”. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17 (1), 17-23. doi:10.5222/HEAD.2020.017
• 9. Kurt, O, Oğuzöncül, A. F, Deveci, S. E. ve Pirinçci, E. (2020). “Bir Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Bilgi ve Davranışlarının Değerlendirilmesi”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5 (1), 62-72.
• 10. Şahin, E, Dayıoğlu, N, Ökmen, B, Korkmaz, E, Baykara, Ş. ve Baktır, G. (2019). “Sağlık Alanı ve Sağlık Alanı Dışında Eğitim Alan Üniversite Öğrencilerinde Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalığı”. Experimed, 9 (1), 32-8.
• 11. Karaman, A, Ayoğlu, T, Aydoğan, MN. ve Kuğu, E. (2019). “Hemşirelik Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanma Durumları”. Florence Nightingale Journal of Nursing, 27 (2), 143-156.
• 12. ALBashtawy, M, Batiha, A. M, Tawalbeh, L, Tubaishat. A. and AlAzzam, M. (2015). “Self-Medication Among School Students”. The Journal of School Nursing, 31 (2), 110-116.
• 13. Kaya, H, Turan, N, Keskin, Ö, Tencere, Z, Uzun, E, Demir, G. ve Yılmaz, T. (2015). “Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanma Davranışları”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 18 (1), 35-42.
• 14. Karakurt, P, Hacıhasanoğlu, R, Yıldırım, A. ve Sağlam, R. (2010). “Üniversite Öğrencilerinde İlaç Kullanımı”. TAF Prev Med Bull, 9 (5), 505-512.
• 15. Yılmaz, E, Yılmaz, E, Karaca, F, Uçar, S. ve Yüce, T. (2008). “Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin İlaç Kullanma Durumlarının İncelenmesi”. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3 (8), 69-83.
• 16. Gama, H, Correia, S. and Lunet, N. (2009). “Effect of Questionnaire Structure on Recall of Drug Utilization in a Population of University Students”. BMC Medical Research Methodology, 9 (45), 1-9. doi:10.1186/1471-2288-9-45
• 17. James, H, Handu, S. S, Al Khaja, K. A, Otoom, S. and Sequeira, R. P. (2006). “Evaluation of the Knowledge, Attitude and Practice of Self-medication among First-year Medical Students”. Medical Principles and Practice, 15 (4), 270-275. doi: 10.1159/000092989
• 18. World Health Organization. (2002). “WHO Policy Perspectives on Medicines. Promoting Rational Use of Medicines: Core Components”. Geneva, Sep. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/67438/WHO_EDM_2002.3.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim tarihi: 19.02.2022).
• 19. World Health Organization. (2004). The World Medicines Situation; World Health Organization: Geneva, Switzerland. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/68735/WHO_EDM_PAR_2004.5.pdf (Erişim tarihi: 19.02.2022).
• 20. Akıcı, A. (2013). “Akılcı İlaç Kullanımı” In: A. AKICI (Ed.). Eczacılara yönelik akılcı ilaç kullanımı (6-10). Ankara: SGK Yayın No: 107. T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/3420 49703_Eczacilara_Yonelik_Akilci_Ilac_Kullanimi. Erişim tarihi: 19.02.2022.
• 21. Demirtaş, Z, Dağtekin, G, Sağlan, R, Alaiye, M, Önsüz, M. F, Işıklı, B, Kılıç, FS. ve Metintaş S. (2018). “Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği Geçerlilik ve Güvenilirliği”. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 3 (3), 37-46.
• 22. Osemene, K. P. and Lamikanra, A. (2012). “A Study of Prevalence of Self Medication Practice Among University Students in Southwestern Nigeria”. Tropical Journal of Pharmaceutical Research, 11 (4), 683-689.
• 23. Bian, C, Xu, S, Wang, H, Li, N, Wu, J, Zhao, Y, Li P. and Lu, H. (2015). “Correction: a Study on the Application of the Information-Motivation-Behavioral Skills (IMB) Model on Rational Drug Use Behavior Among Second-Level Hospital Outpatients in Anhui, China”. PLOS ONE, 10 (9): e0135782. doi:10.1371/journal.pone.0135782.
• 24. Özyiğit, F. ve Arıkan, İ. (2015). “Kütahya İlinde Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanımı Hakkında Bilgi, Tutum ve Davranışları”. Bozok Tıp Dergisi, 5 (1), 47-52.
• 25. Yapıcı, G, Balıkçı, S. ve Uğur, Ö. (2011). “Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların İlaç Kullanımı Konusundaki Tutum ve Davranışları”. Dicle Tıp Dergisi, 38 (4), 458-65.
• 26. Gökalp, O. ve Mollaoğlu, H. (2003). “Uygunsuz İlaç Kullanımı”. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 10 (2), 17-20.
• 27. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). “Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017”. Erişim Adresi: http://www.akilciilac.gov.tr/wp-content/uploads/2014/11/aik-ulusal-eylem-plani.pdf (Erişim Tarihi: 19.02.2022).
• 28. Hocaoğlu, N, Güven, H, Gidener, S, Tunçok, Y, Kalkan, Ş, Gümüştekin, M. ve Gelal, A. (2011). “Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanım Becerileri Üzerine Akılcı İlaç Kullanım Kursunun Kısa Dönem Etkileri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (1), 15-24.
• 29. Ünver, V, Başak, T, Yüksel, Ç, Güvenç, G, Ayhan, H, Köse, G, Aslan, Ö, İyigün, E, Taştan, S. ve Konukbay, D. (2014). “Son Sınıf Hemşirelik Öğrencilerine Verilen Hemşirelikte Akılcı İlaç Uygulamaları Kursunun Etkinliğinin Hasta Güvenliği Kapsamında Değerlendirilmesi” Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (4), 284-289.
• 30. Şantaş, F. ve Uğurluoğlu, Ö. (2018). “Hemşirelerin Akılcı İlaç Kullanımına İlişkin Davranışlarının Değerlendirilmesi”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 21 (4), 264-270.
• 31. Buke, C, Hosgor-Limoncu, M, Ermertcan, S, Ciceklioglu, M, Tuncel, M, Köse, T. and Eren, S. (2005). “Irrational Use of Antibiotics among University Students”. Journal of Infection, 51 (2), 135-139.