Tip 2 Diyabetli Bireylerin Ayak Sağlığı Durumu ve Ayak Öz Bakım Aktivitelerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 175 - 186, 25.03.2023

Oktay Azak Meryem Kılıç

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1181879

Öz

Bu çalışmada, Tip 2 diyabetli bireylerin ayak sağlığı sorunları ve ayak öz bakım aktiviteleri değerlendirilmesi amaçlandı. Tanımlayıcı ve kesitsel türde olan çalışma, Ocak 2021-Mayıs 2021 tarihleri arasında vakıf üniversitesi hastanesi endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları polikliniğinde yürütüldü. Araştırmaya 202 Tip 2 diyabetli birey katıldı. Veriler, tanıtıcı özellikler, ayak öz bakım aktiviteleri ve ayak muayene formu ile toplandı. Verilerin analizinde ortalama, standart sapma, frekans, yüzde, Ki-Kare ve Mann Whitney U testi kullanıldı. Araştırmaya katılan diyabetli bireylerin yaş ortalaması 59,43±12,54 yıl, diyabet süresi 9,65±7,00 yıl, %55,9 (113)’unun erkek, %44,1 (89)’inin kadın, %36,6 (74)’sının okuma yazma bildiği belirlendi. Diyabetli bireylerin %69,8’inin ayağında kuruluk, %23,8’inde çatlak, %49,0’unun tırnaklarını düz kestiği, en yüksek oranda ayaklarında yanma ve karıncalanma, uyuşma gibi şikayetler yaşadığı belirlendi. Yaşı, sistolik kan basıncı ve diyabet süresi yüksek olan, eğitim ve gelir seviyesi düşük olan, diyabet dışında kronik hastalığı, diyabete bağlı gelişen komplikasyonu ve HbA1c değeri ≥ %7,5’in üzerinde olan diyabetli bireylerin istatistiksel açıdan daha fazla ayak sorunu yaşadığı belirlendi (p=0,009, p=0,002, p=0,006, p=0,000, p=0,005, p=0,004, p=0,001). Diyabetli bireylerin ayağında çoğunlukla kuruluk şikayeti yaşandıkları (141, %69,8) fakat, yüksek oranda nemlendirici kullanmadıkları (88, %43,6) ve tırnaklarını kontrol etmedikleri (101, %50) belirlendi. Çalışma sonucunda, diyabetli bireylerin çeşitli ayak sorunları yaşadıkları ve doğru olmayan ayak bakım davranışlarının olduğu belirlendi. Diyabetli bireylerin düzenli aralıklarla ayaklarının muayene edilerek, ayak sorunlarına yönelik bakım ve tedavi almaları için yönlendirilmesi ve doğru ayak bakımı uygulamaları konusunda eğitilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Ayak sağlığı, ayak öz bakımı, Tip 2 diyabet, diyabetik ayak, hemşirelik

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Çalışmaya katılan diyabetli bireylere ve çalışmanın istatistiksel analizinde destek olan Doç.Dr. Pınar Günel Karadeniz' e teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Evaluation of Foot Health And Foot Self Care Activities of Individuals With Type 2 Diabetes

Öz

In this study, it was aimed to evaluate the foot health problems and foot self-care activities of individuals with Type 2 diabetes. This descriptive and cross-sectional study was conducted in a foundation university hospital's endocrinology and metabolic diseases outpatient clinic between January 2021 and May 2021. A total of 202 individuals with Type 2 diabetes participated in the study. Data were collected with introductory features, foot self-care activities, and foot examination form. Mean, standard deviation, frequency, percentage, Chi-square and Mann Whitney U tests were used in the analysis of the data. Mean age of individuals with diabetes participating in the study was 59.43±12.54 years, duration of diabetes was 9.65±7.00 years, 55.9% (113) male, 44.1% (89) female, 36.6% (74) ) was literate. It was determined that 69.8% of individuals with diabetes had dry feet, 23.8% had cracks, 49.0% cut their nails straight, and the highest rate of complaints such as burning, tingling and numbness in their feet. It was determined that diabetic individuals with high age, systolic blood pressure and diabetes duration, low education and income level, non-diabetic chronic disease, diabetes-related complications, and HbA1c value ≥ 7.5% had statistically more foot problems (p=0,009, p=0,002, p=0,006, p=0,000, p=0,005, p=0,004, p=0,001). It was determined that individuals with diabetes mostly experienced dryness in their feet (141, 69.8%), but they did not use moisturizers at a high rate (88, 43.6%) and did not control their nails (101, 50%). As a result of the study, it was determined that individuals with diabetes experienced various foot problems and had incorrect foot care behaviors. It may be recommended to examine the feet of individuals with diabetes at regular intervals, to guide them to care and treatment for foot problems, and to train them on correct foot care practices.

Anahtar Kelimeler

Foot health, foot self-care, Type 2 diabet, diabetic foot, nursing

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• 1. TEMD. (2020). “Diabetes Mellitus ve Komplikasyonlarının Tanı, Tedavi Ve İzlem Kılavuzu-2020” Retrieved from https://temd.org.tr/admin/uploads/tbl_kilavuz/20200625154506-2020tbl_kilavuz86bf012d90.pdf (Erşim tarihi: 25.07.2022)
• 2. Lazzarini, P.A., Pacella, R.E., Armstrong, D.G. and van Netten, J.J. (2018). “Diabetes related lower-extremity complications are a leading cause of the global burden of disability”. Diabetic Medicine, 325,1297-1299
• 3. Armstrong, D.G., Boulton, A.J.M. and Bus, S.A. (2017). “Diabetic foot ulcers and their recurrence”. The New England Journal Medicine, 376 (24), 2367–2375.
• 4. Armstrong, D.G., Swerdlow, M.A., Armstrong, A.A., Conte, M.S., Padula, W.V. and Bus, S.A. (2020). “Five year mortality and direct costs of care for people with diabetic foot complications are comparable to cancer”. J Foot Ankle Resarch, 13 (1), 16. doi:10.1186/s13047-020-00383-2
• 5. Saltoğlu, N., Kılıçoğlu, Ö., Baktıroğlu, S., Oşar-Siva, Z., , Aktaş, Ş., Altındaş, M., Arslan, C., Aslan, T., Çelik, S., Engin, A., Eraksoy, H., Ergönül, Ö., Ertuğrul, B., Güler, S., Kadanalı, A., Mülazımoğlu, L., Olgun, N., Öncül, O., Öznur, A., Satman, İ., Şencan, İ., Tanrıöver, Ö., Turhan, Ö., Tuygun, A.K., Tüzün, H., Yastı, A.Ç. ve Yılmaz T. (2015). “Diyabetik Ayak Yarası ve İnfeksiyonunun Tanısı, Tedavisi ve Önlenmesi: Ulusal Uzlaşı Raporu”. Klimik Dergisi, 28 (Özel Sayı 1), 2-34.
• 6. Cavanagh, P., Attinger, C., Abbas, Z., Bal, A., Rojas, N. and Xu, ZR. (2012). “Cost of treating diabetic foot ulcers in five different countries”. Diabetes/metabolism research and reviews. 28 (1), 107-111. https://doi.org/10.1002/dmrr.2245
• 7. T.C. Sağlık Bakanlığı. (2014). “Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 2015-2020”. http://www.saglik.gov.tr/HM/dosya/1-71375/h/turkiye-diyabetonleme-ve-kontrol-programi.pdf (Erişim tarihi:09.09.2022).
• 8. Diabetic foot problems: prevention and management. London: National Institute for Health and Care Excellence (NICE); October 2019.
• 9. Kalaycı, Ö., Açıkgöz, B., Bayraktaroğlu, T. ve Ayoğlu, F. N. (2020). “Diyabetli Hastaların Ayak Bakımı ve Diyabetik Ayak Hakkındaki Bilgi, Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi”. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 4 (2), 98-107. https://doi.org/10.25048/tudod.622852
• 10. Akbulut, Z. (2016). Aile Sağlığı Merkezine Başvuran Diyabetli Bireylerde Diyabetik Ayak Sorunları ve Bakım Davranışlarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Koç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 11. Gökdeniz, D. (2019). Diyabetli bireylerde diyabetik ayak bakımı hakkındaki bilgi düzeyleri ve öz bakım aktivitelerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kars.
• 12. Schaper, N.C., Van Netten, JJ. and Apelqvist, J. (2020). “Practical Guidelines on the prevention and management of diabetic foot disease (IWGDF 2019 update).” Diabetes Metabolism Resaerch Review, 36 Suppl 1, e3266. https://doi.org/10.1002/dmrr.3266
• 13. Chen, D., Wang, M., Shang, X., Liu, X., Liu, X., Ge, T., Ren, Q., Ren, X., Song, X., Xu, H., Sun, M., Zhou, H., and Chang, B. (2021). “Development and validation of an incidence risk prediction model for early foot ulcer in diabetes based on a high evidence systematic review and meta-analysis”. Diabetes research and clinical practice, 180, 109040. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2021.109040
• 14. Koçakgöl, N. (2021). Diyabetli Bireylerin Diyabetik Ayak Risk Düzeyleri ve Risk Faktörlerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. SANKO Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• 15. Salameh, B.S., Abdallah, J. and Naerat, E.O. (2020). “Case-Control Study of Risk Factors and Self-Care Behaviors of Foot Ulceration in Diabetic Patients Attending Primary Healthcare Services in Palestine”. Journal Diabetes Resaerch, 1-7 7624267. https://doi.org/10.1155/2020/7624267
• 16. Nongmaithem, M., Bawa, A.P., Pithwa A.K., Bhatia, S.K., Singh, G. and Gooptu, S. (2016). “A study of risk factors and foot care behavior among diabetics”. Journal Family Medicine Primer Care, 5 (2), 399-403. https://doi.org/10.4103/2249-4863.192340
• 17. Sözen, E. and Kızılcı, S. (2012). “Tip 2 Diyabetlilerde Ayak Bakım Davranışlarının İncelenmesi ve Karşılaştırılması.” Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28, 41-53.
• 18. Schaper, N.C., Van Netten, JJ., Apelqvist, J., Lipsk, B.A. and Bakkers K. (2016). “Prevention and management of foot problems in diabetes: a Summary Guidance for Daily Practice 2015, based on the IWGDF Guidance Documents”. Diabetes Metabolism Research Review, 32 (1), 7-15.
• 19. Rossboth, S., Lechleitner, M. and Oberaigner, W. (2020). “Risk factors for diabetic foot complications in type 2 diabetes-A systematic review”. Endocrinology, Diabetes & Metabolism, 4 (1), e00175. https://doi.org/10.1002/edm2.175
• 20. Oni, D. (2020). “ Foot Self-Care Experiences Among Patients With Diabetes: A Systematic Review of Qualitative Studies”. Wound Management Prevention, 66 (4), 16-25. https://doi.org/10.25270/wmp.2020.4.1625
• 21. Domínguez-Muñoz, F. J., Garcia-Gordillo, M. A., Diaz-Torres, R. A., Hernandez-Mocholi, M. Á., Villafaina, S., Collado-Mateo, D., Jiménez-Fernández, C., Igual-Fraile, D., Pérez-Escanilla, F., Martín-Gómez, G., Adsuar, J. C. and Gusi, N. (2020). “Foot Health Status Questionnaire (FHSQ) in Spanish People with Type 2 Diabetes Mellitus: Preliminary Values Study”. International journal of environmental research and public health, 17 (10), 3643.
• 22. Özdemir, Ü., Kurban, B. ve Bayraktaroğlu, T. (2019). “Diabetes Mellituslu Hastalarda Podolojik Açıdan Ayak Değerlendirmesi”. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 3 (1), 51-62.
• 23. Stolt, M., Suhonen, R., Puukka, P., Viitanem, P. and Leino-Kilpi, H. (2012). “Foot health and self-care activities of older people in home care”. Journal of Clinical Nursing, 21 (21-22), 3082–3095
• 24. Delikara, B. (2021). Tip 2 Diyabeti Olan Hastaların Diyabetik Ayak ve Bakım Davranışlarının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• 25. Eroğlu, P. and Yürügen, B. (2020). “Knowledge levels of individuals with type 2 diabetes on foot care. Journal of Human Science, 17 (2), 700-709. https://doi.org/10.14687/jhs.v17i2.5467
• 26. Banik, PC., Barua, L., Moniruzzaman, M., Mondal, R., Zaman, F. and Ali, L. (2020). “Risk of diabetic foot ulcer and its associated factors among Bangladeshi subjects: a multicentric cross-sectional study”. BMJ Open, 10 (2), e034058. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2019-034058
• 27. Vibha, S.P., Kulkarni, M.M., Kirthinath Ballala, A.B., Kamath, A. and Maiya, G.A. (2018). “Community based study to assess the prevalence of diabetic foot syndrome and associated risk factors among people with diabetes mellitus”. BMC Endocr Disord, 18 (1), 43rd https://doi.org/10.1186/s12902-018-0270-2
• 28. Guell, C. and Unwin, N. (2015). “Barriers to diabetic foot care in a developing country with a high incidence of diabetes related amputations: an exploratory qualitative interview study”. BMC Health Services Research, 15, 377. https://doi.org/10.1186/s12913-015-1043-5
• 29. Matricciani, L., & Jones, S. (2015). “Who cares about foot care? Barriers and enablers of foot self-care practices among non-institutionalized older adults diagnosed with diabetes: an integrative review”. The Diabetes Educator, 41 (1), 106–117. https://doi.org/10.1177/0145721714560441
• 30. Baba, M., Davis, W.A. and Davis, T.M. (2014). “A longitudinal study of foot ulceration and its risk factors in community-based patients with type 2 diabetes: the Fremantle Diabetes Study”. Diabetes Research Clinical Practice, 106 (1), 42-49. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2014.07.021
• 31. Sarfo-Kantanka, O., Sarfo, F. S., Kyei, I., Agyemang, C. and Mbanya, J. C. (2019).” Incidence and determinants of diabetes-related lower limb amputations in Ghana, 2010-2015- a retrospective cohort study”. BMC endocrine disorders, 19 (1), 27. https://doi.org/10.1186/s12902-019-0353-8
• 32. Pourkazemi, A., Ghanbari, A., Khojamli, M., Balo, H., Hemmati, H., Jafaryparvar, Z., & Motamed, B. (2020). Diabetic foot care: knowledge and practice. BMC endocrine disorders, 20 (1), 40. https://doi.org/10.1186/s12902-020-0512-y
• 33. Koçakgöl, N., Kılıç, M. ve Olgun, N. (2019). “Diyabet Hemşirelerinin Ayak Muayenesi Yapma Durumlarının İncelenmesi”. Hemşirelik Forumu Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Dergisi, 2 (11), 32-36.
• 34. Zhang, P., Lu, J., Jing, Y., Tang, S., Zhu, D. and Bi, Y. (2017). “Global epidemiology of diabetic foot ulceration: a systematic review and meta-analysis”. Annals of medicine, 49 (2), 106–116. https://doi.org/10.1080/07853890.2016.1231932
• 35. Al-Rubeaan, K., Al Derwish, M., Ouizi, S., Youssef, A. M., Subhani, S. N., Ibrahim, H. M., and Alamri, B. N. (2015). Diabetic foot complications and their risk factors from a large retrospective cohort study. PloS one, 10 (5), e0124446. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0124446
• 36. Kilic, M., and Karadağ, A. (2020). “Developing and Evaluating a Mobile Foot Care Application for Persons With Diabetes Mellitus: A Randomized Pilot Study.” Wound management & prevention, 66 (10), 29–40.