Gıda Teknolojisi Neofobi Ölçeği Türkçe Geçerlik ve Güvenirliği

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 8 - 18, 27.03.2024

Sema Özmert Ergin , Aysun Güzel

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1271627

Öz

Günümüzde teknolojiden her alanda yararlanıldığı gibi, gıda sektörü de teknolojik yeniliklere açık bir alandır. Yeni teknoloji ve teknolojik yöntemler kullanılarak üretilen gıda ürünlerine karşı tüketicilerin tutumları bireysel ya da kültürel açıdan farklılık gösterebilmektedir. Bu tutumun belirlenmesi için orijinali İngilizce olan Food Technology Neophobia Scale geliştirilmiştir. Özgün ölçek 13 maddeden oluşmaktadır. Bu çalışmada belirtilen ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirliği çalışılmıştır. Çalışmaya katılan 410 kişinin verileri SPSS ve LISREL programlarıyla analiz edilerek değerlendirilmiştir. Ölçek maddelerinin toplam korelasyonu (0,65-0,71), Cronbach alfa değeri (0,92) ve test tekrar test korelasyonu (0,81) yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlar ölçek maddelerinin tutarlı ve güvenilir olduğunu göstermektedir. Ölçeğin geçerlik tespitinde Doğrulayıcı Faktör Analizi kullanılarak incelenen uyum indeksleri, kabul edilebilir ya da mükemmel uyum düzeyindedir. Maddelerin hata varyansları düşüktür ve faktör yük değeri zayıf olan madde bulunmamaktadır. Sonuç olarak, 13 maddelik Food Technology Neophobia Scale ölçeği Türk toplumunda gıda teknolojisi neofobisinin ölçülmesinde kullanılabilecek, geçerli ve güvenilir bir ölçektir.

Anahtar Kelimeler

Geçerlik, Gıda teknolojisi neofobi ölçeği, Güvenirlik, Türkçe

The Food Technology Neophobia Scale: A Validity and Reliability Study in Turkish

Öz

As expected, technology is an inevitable part of the contemporary food industry, and consumers may adopt diverse individual and cultural attitudes toward food products produced using new technology and technological methods. In this regard, the literature offers a previously introduced 13-item instrument, the Food Technology Neophobia Scale (FTNS), to measure such consumer attitudes. Thus, the present study sought the validity and reliability of the FTNS in the Turkish context. Accordingly, we performed relevant analyses on the data of 410 participants using the SPSS and LISREL programs. The findings revealed relatively high item-total correlations (0.65-0.74), Cronbach’s alpha coefficient (0.92), and test-retest correlation coefficient (0.81). Thus, we concluded consistent and reliable scale items. Furthermore, the confirmatory factor analysis (CFA) yielded the fit indices indicating acceptable to good model-data fit. The error variances of the items are low, while there are no items with poor factor loading. In conclusion, the 13-item FTNS is a valid and reliable scale to measure food technology neophobia in the Turkish context.

Anahtar Kelimeler

Food technology neophobia scale, Reliability, Turkish, Validity

Kaynakça

• 1. Vidigal, M.C.T.R, Minim, V.P.R, Simiqueli, A.A, Souza, P.H.P, Balbino, D.F. and Minim, L.A. (2015). ‘Food Technology Neophobia and Consumer Attitudes Toward Foods Produced by New and Conventional Technologies: A Case Study in Brazil’. LWT- Food Science and Technology, 60, 832-840.
• 2. Sadiku, M.N.O, Ashaolu, T.J. and Musa, S.M. (2019). ‘Food Technology: A Tutorial’. International Journal of Trend in Scientific Research and Development, 3 (6), 435-438.
• 3. Tarhan, O, Gokmen, V. ve Harsa, S. (2010). ‘Nanoteknolojinin Gıda Bilim ve Teknolojisi Alanındaki Uygulamaları’. Gıda, 35 (3), 219-225.
• 4. Konak, U.I, Certel, M. ve Helhel, S. (2009). ‘Gıda Sanayisinde Mikrodalga Uygulamaları’. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 4 (3), 20-31.
• 5. Rollin, F, Kennedy, J. and Wills, J. (2011). Consumers and New Food Technologies. Trends in Food Science & Technology, 22 (2-3), 99-111.
• 6. Karatas Yucel, E. (2020). Neofobinin (yenilik korkusunun) Hedonik Tüketim Üzerine Etkisi. Isletme Fakultesi Dergisi, 21 (1), 31-45.
• 7. Bozkurt, O. (2015). ‘Sosyal Hizmet İşletmelerinde Yenilik Yönetimi’. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Sosyal Hizmet özel sayısı, 89-106.
• 8. Pliner, P. and Hobden, K. (1992). ‘Development of a Scale to Measure the Trait of Food Neophobia in Humans’. Appetite, 19, 105-120.
• 9. Duman, E, Akcil Ok, M. ve Keser, A. (2020). ‘Adaptation of the Food Neophobia Scale into Turkish: Validity and Reliability Study’. Kocaeli Universitesi Saglık Bilimleri Dergisi, 6 (2), 157-161
• 10. Rabadan, A. and Bernabeu, R. (2021). ‘A Systematic Review of Studies Using the Food Neophobia Scale: Conclusions From Thirty Years of Studies’. Food Quality and Preference, 93, 104241, 1-18.
• 11. Tonon, T, Martinez, C, Poloni, S, Nalin, T, MacDonald, A, Vanessa, I. and Schwartz, D. (2019). ‘Food Neophobia in Patients with Phenylkenoturia’. Journal of Endocrinology and Metabolism, 9 (4), 108-112.
• 12. Zysk, W, Głabska, D. and Guzek, D. (2019). ‘Food Neophobia in Celiac Disease and Other Gluten-Free Diet İndividuals’. Nutrients, 11 (8), 1762.
• 13. Soucier, V.D, Doma, K.M, Farrell, E.L, Leith-Bailey, E.R. and Duncan, A.M. (2019). ‘An Examination of Food Neophobia in Older Adults’. Food Quality and Preference, 72, 143-146.
• 14. Yigit, S. ve Dogdubay, M. (2017). ‘Gastronomi Eğitimi Alan Öğrencilerde Yiyecekte Yenilik Korkusu (Food Neophobia): Balıkesir Üniversitesi Örneği’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5 (2), 162-168.
• 15. Pauperio, A, Severo, M, Lopes, C, Moreira, P, Cooke, L. and Oliveira, A. (2014). ‘Could the Food Neophobia Scale be Adapted to Pregnant Women? A Confirmatory Factor Analysis in a Portuguese Sample’. Appetite, 75, 110-116.
• 16. Cox, D.N. and Evans, G. (2008). ‘Construction and Validation of a Psychometric Scale to Measure Consumers’ Fears of Novel Food Technologies: The Food Technology Neophobia Scale’. Food Quality and Preference, 19, 704-710.
• 17. Cokluk O, Sekercioglu G. ve Buyukozturk, S. (2014). ‘Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları’. (3. Baskı) Ankara: Pegem Akademi.
• 18. Alpar R. (2012). ‘Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik Güvenilirlik’. (2. Baskı), Ankara, Detay Yayıncılık, 452-464.
• 19. Buyukozturk, S, Kılıc Cakmak, E, Akgun, O.E, Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2008). ‘Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı’. (4. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• 20. Bruins, H.J. (2000). ‘Proactive Contingency Planning Vis‐À‐Vis Declining Water Security in the 21st Century’. Journal of Contingencies and Crisis Management, 8 (2), 63-72.
• 21. Gokırmaklı, C, ve Bayram, M. (2018). ‘Gıda İçin Gelecek Öngörüleri: Yıl 2050’. Akademik Gıda, 16 (3), 351-360.
• 22. Secer I. (2015). ‘SPSS ve Lisrel ile Pratik Veri Analizi’. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• 23. Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2013). ‘Örgütsel İklim Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması’. Trakya Universitesi Eğitim Fakultesi Dergisi, 3 (1), 1-11.
• 24. Schnettler, B, Zapata, E.M, Miranda, H, Velásquez, C, Orellana, L, Sepúlveda, J, Lobos, G, Sánchez, M. and Grunert, K.G. (2016). ‘Psychometric Analysis of the Food Technology Neophobia Scale in a Chilean Sample’. Food Quality and Preference, 49, 176-182.
• 25. Schnettler, B, Grunert, K.G, Zapata, E.M, Orellana, L, Sepúlveda, J, Lobos, G, Hueche, C. and Hoger, Y. (2017). ‘Testing the Abbreviated Food Technology Neophobia Scale and Its Relation to Satisfaction with Food-Related Life in University Students’. Food Research International, 96, 198-205.
• 26. McKenzie, K, Metcalf, D.A. and Saliba, A. (2021). ‘Validation of the Food Technology Neophobia Scale in a Chinese Sample Using Exploratory and Confirmatory Factor Analysis’. Food Quality and Preference, 89, 104148, 1-7.
• 27. Ozdamar, K. (1999). ‘Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi’. Eskişeir: Kaan Kitabevi. 28. Yıldız, D. ve Uzunsakal, E. (2018). ‘Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama’. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 14-28.
• 29. Evans, G, Kermarrec, C, Sable, T. and Cox, D.N. (2010). ‘Reliability and Predictive Validity of the Food Technology Neophobia Scale’. Appetite, 54, 390-393.
• 30. Bannigan, K. and Watson, R. (2009). ‘Reliability and Validity in a Nutshell’. Journal of Clinical Nursing, 18, 3237-3243.
• 31. Deegan, K.C, Palmujoki, I, Isotalo, J. and Tuorila, H. (2015). ‘Effective Communication of Novelty: The Case of Ripened Cheese’. Food Quality and Preference, 40, 68-76.
• 32. Ilhan, M. ve Cetin, B. (2014). ‘LISREL ve AMOS Programları Kullanılarak Gerçekleştirilen Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Analizlerine İlişkin Sonuçların Karşılaştırılması’. Egitimde ve Psikolojide Olcme ve Degerlendirme Dergisi, 5 (2), 26-32.
• 33. Uzumcu, S. (2020). ‘Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Bir Uygulama’. Yüksek Lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• 34. Harrington, D. (2009). ‘Confirmatory Factor Analysis’. Oxford University Press, New York.
• 35. Simsek, O.F. (2007). ‘Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları’. Ankara: Ekinoks Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri, Siyasal Basın ve Dağıtım.
• 36. Schumacker, R.E. and Lomax, R.G. (2010). ‘A Beginner’s Guide to Structural Equation Modeling’ (3rd Edition ed.). New York: Routledge Taylor and Francis Group, LLC.
• 37. Chen, M.F. (2017). ‘Social Representations Of Genetically Modified Foods and Public Willingness to Consume Such Foods in Taiwan’. Journal of the Science of Food and Agriculture 98, 5428-5434.
• 38. Gaskell, G, Allum, N, Bauer, M, Durant, J, Allansdottir, A, Bonfadelli, H. et al. (2000). ‘Biotechnology and the European Public’. Nature Biotechnology, 18, 935-938.
• 39. De Steur, H, Odongo, W. and Gellynck, X. (2016). ‘Applying the Food Technology Neophobia Scale in a Developing Country Context. A Case-Study on Processed Matooke (Cooking Banana) Flour in Central Uganda’. Appetite, 96, 391-398.
• 40. Jezewska-Zychowicz, M. and Krolak, M. (2015). ‘Do Consumers’ Attitudes Towards Food Technologies and Motives of Food Choice Influence Willingness to Eat Cereal Products Fortified With Fibre?’ Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 65 (4), 281-291.