Determinants of Social Exclusion and Depression in Older Individuals

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1854 - 1866, 25.12.2024

Yasemin Çal Genç , Hülya Kulakçı Altıntaş

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1462577

Öz

This study was conducted to evaluate the determinants of social exclusion and depression in elderly individuals. The population of the study consisted of a total of 2236 elderly individuals aged 65 years and over registered in a family health centre located in a district centre, and the sample consisted of 320 elderly individuals who met the research criteria. The data were collected using the Descriptive Information Form, Social Exclusion Scale in the Elderly, and Geriatric Depression Scale. Descriptive statistics, binary logistic regression analysis, and multiple linear regression analysis were used to evaluate the data. Of the elderly individuals participating in the study, 23.4% (n=75) were aged 75 years and over, 51.2% (n=164) were female, 29.4% (n=94) were illiterate, 88.1% (n=282) were not working, 15.9% (n=51) have no social security, 24.1% (n=77) have an income less than their expenses, 46.9% (n=150) are not married, and 26.9% (n=86) live alone. The mean score of the Elderly Social Exclusion Scale was 3.45±0.71 and income level, health perception, and depression level were determined as significant determinants of social exclusion. The mean total score of the Geriatric Depression Scale Short Form was 7.1±3.86, and income level, health perception, and social exclusion were found to be significant determinants of the presence of geriatric depression.

Anahtar Kelimeler

Depression, Social Exclusion, Aging, Old Age

Yaşlı Bireylerde Sosyal Dışlanma ve Depresyon Durumunun Belirleyicileri

Öz

Bu araştırma, yaşlı bireylerde sosyal dışlanma ve depresyon durumunun belirleyicilerini değerlendirmek amacıyla yürütülmüştür. Araştırmanın evrenini bir ilçe merkezinde bulunan bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 65 yaş ve üzeri toplam 2236 yaşlı; örneklemini ise, araştırma kriterlerini karşılayan 320 yaşlı birey oluşturmuştur. Araştırma verileri Tanıtıcı Bilgi Formu, Yaşlılarda Sosyal Dışlanma Ölçeği ve Geriatrik Depresyon Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde, tanımlayıcı istatistikler, ikili lojistik regresyon analizi ve çoklu doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmaya katılan yaşlı bireylerin, %23,4'ü (n=75) 75 yaş ve üzerinde, %51,2'si (n=164) kadın, %29,4'ü (n=94) okuma yazma bilmiyor, %88,1’i (n=282) çalışmıyor, %15.9’unun (n=51) sosyal güvencesi bulunmamakta, %24,1’inin (n=77) geliri giderinden az, %46,9’u (n=150) evli değil ve %26,9’u (n=86) yalnız yaşamaktadır. Yaşlı bireylerin, Yaşlılarda Sosyal Dışlanma Ölçeği puan ortalaması 3,45±0,71 olup; gelir düzeyi, sağlık algısı ve depresyon düzeyi sosyal dışlanmanın anlamlı belirleyicileri olarak belirlenmiştir. Yaşlı bireylerin Geriatrik Depresyon Ölçeği Kısa Form toplam puan ortalaması 7,1±3,86 olup; gelir düzeyi, sağlık algısı ve sosyal dışlanma, geriatrik depresyon varlığının anlamlı belirleyicileri olarak tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Depresyon, Sosyal Dışlanma, Yaşlanma, Yaşlılık

Kaynakça

• 1. Aydoğan, E. (2022). ’’Yaşlı Bireylerin Sosyal Medya Kullanımı, Yaşam Doyumu, Yalnızlık ve Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’. Erişim adresi: http://acikerisim.karabuk.edu.tr: 2023.
• 2. Zubaroğlu Yanardağ, M. ve Say Şahin, D.(2019). ‘’Yaşlı Bireylerde Sürekli Kaygı ve Sürekli Depresyon Üzerine Bir İnceleme.’’ Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 30(1), 37-55.
• 3. WHO. (2021). ‘’Depression’’. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression: 2023.
• 4. Çataloğlu, S. (2018). ‘’Yaşlılık, Değer ve Teknoloji’’. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 1(1), 27-35.
• 5. Kulakçı, H. (2011). Huzurevinde verilen hemşirelik hizmetlerinin yaşlıların öz yeterlilik algıları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisinin değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Ankara.
• 6. Gökgöz, R. ve Kütmeç Yılmaz, C. (2023). ‘’Acil Servise Başvuran Yaşlı Bireylerde Bakım Bağımlılığının Kırılganlık Düzeyine Etkisi.’’ Ege Tıp Dergisi, 62(2), 195-204.
• 7. TÜİK Kurumsal, Nüfus. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/: 2024.
• 8. Esendemir, Ş. (2016). ‘’İstanbul’da Yaşlanmak: İstanbul’da Yaşlıların Mevcut Durumu Araştırması’’. Erişim adresi: http://insanvetoplum.org: 2023.
• 9. Demir, E. ve Karaduman, B. (2022). ‘’Biyolojik Yaşlanma ile Vücut Sistemlerinde Meydana Gelen Değişiklikler’’. Erişim adresi: http://openaccess.biruni.edu.tr: 2023.
• 10. Nyqvist, F, Häkkinen, E, Renaud,A, Bouchard, L. andPrys, C. (2021).‘’Social Exclusion among Official Language Minority Older Adults: A Rapid Reviewof the Literaturein Canada, Finland And Wales’’. J Cross CultGerontol, 36(3), 285-307.
• 11. Akbayrak, E. ve Aysan, Ü. (2022). ‘’Yaşlı Perspektifiyle Yerinde ve Başarılı Yaşlanma’’. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22(55), 399-427.
• 12. WHO. (2022). ‘’Ageing and Health’’. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health: 2023.
• 13. Çevik Akyıl, R, Kırağ, N, Aktaş, B, Karadakovan, A, Adıbelli, D. ve Erdem, N. (2018). ‘’Huzurevinde ve Evde Kalan Yaşlılarda Yalnızlık ve Algılanan Sosyal Destek ile Mutluluk Düzeyleri Arasındaki İlişki’’. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 21(1), 33-4.
• 14. Solak, Ç. ve Teközel, M. (2019). ‘’Sosyal Dışlanma Olgusu Üzerine Genel Bir İnceleme’’. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 293-315.
• 15. Çunkuş, N, Yiğitoğlu, GT. ve Akbaş, E. (2019). ‘’Yaşlılık ve Toplumsal Dışlanma’’. Geriatrik Bilimler Dergisi, 2(2), 58-67.
• 16. Teke, A, Kütük, C, Pektaş, S. ve Ekmen, Y. (2022). ‘’Bir Sosyal Dışlanma Riski Araştırması: Yaşlılık’’. International Journal of Socıal Humanıtıes Scıences Research, 9(84), 1208-14.
• 17. Yelboğa, N. ve Varol, B. (2018). ‘’Yaşlı Kadın Ayrımcılığı ve Kadının Dışlanması’’. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 51-64.
• 18. Apak, E. ve Apak, H. (2020). ‘’Yaşlılarda Sosyal Dışlanma Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması’’. Kadim Akademi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 1-15.
• 19. Atila Demir, S. (2020). ‘’Salgın Sürecinde Yaşlı Nüfus, Sosyal Dışlanma ve Yaş Ayrımcılığı’’. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(38), 186-201.
• 20. Çapcıoğlu, İ. ve Alpay, AH. (2021). ‘’Türkiye’de Yaşlılığın Geleceği’’. Nosyon: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 1(8), 77-88.
• 21. Davies, K, Maharani, A, Chandola, T, Todd, C. ve Pendleton, N. (2021). ‘’TheLongitudinalRelationshipbetweenLoneliness, SocialIsolation, andFrailty in OlderAdults in England: a Prospective Analysis’’. The Lancet Healthy Longevity, 2 (2),70-7.
• 22. Yang, JM, Lee, HJ. ve Kim, JH. (2023). ‘’AssociationbetweenSocialIsolationandSubjectiveCognitiveDecline in Korean Older Adult Population: A Nation wide Cross-Sectional Study in South Korea’’. Prev Med Rep, 34, 102-26.
• 23. Aydın, M. ve Şen, B. (2020). ‘’Bir Üniversite Hastanesi Psikiyatri Kliniğinde Yatırılarak Tedavi Gören Yaşlı Hastaların Tanı ve Tedavilerinin Değerlendirilmesi’’. Genel Tıp Der, 30(1),5-10.
• 24. Palteki, AS, Aykaç, E, Yükselen, N, Mammadova, L, Çakirli, Y. ve Hayran, O. (2021). ‘’Yaşlı Bakımevinde Konaklayan Yaşlılarda Uyku Kalitesi ve Depresyon’’. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 6(2), 105-13.
• 25. Polat, F. ve Geçi̇ci, F. (2020). ‘’Yaşlı Bireylerin Algıladığı Yalnızlık Düzeyi ile Depresyon Arasındaki İlişki’’. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(1), 72-82.
• 26. Ağar, A. (2020). ‘’Yaşlılarda Ortaya Çıkan Psikolojik Değişiklikler’’. Geriatrik Bilimler Dergisi, 3(2), 75-80.
• 27. Birinci, E. (2023). ‘’Yaşlı Bireylerde Depresyon ve Yaşam Kalitesi: Tazelenme Üniversitesi Anadolu Kampüsü Örneği’’. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr: 2023.
• 28. Türkseven, E, Öner, C. ve Şi̇mşek EE. (2020). ‘’Yaşlılarda Algılanan Sosyal Desteğin Geriatrik Depresyon ile İlişkisi: Bir Saha Çalışması’’. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14(2), 203-9.
• 29. Devkota, R, Cummings, G, Hunter, KF, Maxwell, C, Shrestha, S, Dennett, L.vd. (2023). ‘’Factors Influencing Emotional Support of Older adults Living in The Community: a Scoping Review Protocol’’. Syst Rev, 12, 186.
• 30. Buluş, ES. ‘’İleri Yaşlarda Sosyal Yaşam ve Yaşlı Refahı: Ebeveyn Olmayan Yaşlıların Deneyimi’’. Erişim adresi: http://acikerisim.karabuk.edu.tr: 2023
• 31. Hannigan, C, Hanly, P, Kee, F, Lawlor, B, Holton, E, Walsh, C. vd. (2022). ‘’HALO: Study Protocol for a Single-case Experimental Design Study Evaluating The Moderating Impact of a Befriending Intervention on The Association Between Loneliness and Health in Older Adults’’. HRB Open Res, 3, 60.
• 32. Apak, E, Apak, H. ve Doğan, B. (2021). ‘’Kırsal Alanda Yaşayan Yaşlılarda Sosyal Dışlanma: Sosyo Demografik Değişkenlerle İlişkiler’’. Akademik Matbuat, 5(2), 143-64.
• 33. Aydın, A. ve Aydın Sayılan, A. (2022). ‘’65 Yaş ve Üstü Bireylerin Sosyal Dışlanma ile Başarılı Yaşlanma Durumları Arasındaki İlişki’’. YSAD-EIRJ, 15(2), 52-6.
• 34. Karakaya, C. ve Işıkhan, V. (2023). ‘’Yaşlı Bireylerin Sosyal Dışlanma Durumlarının ve Sosyal Problem Çözme Becerilerinin Değerlendirilmesi’’. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 1(21), 89-109.
• 35. Ünalan, A. (2021). ‘’Yaşlı Bireylerin Yalnızlık, Sosyal Dışlanma ve Yaşam Bağlılığının İncelenmesi: Kahramanmaraş Örneği’’. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(75), 2622-8.
• 36. Ok, E. ve Sayılan, S. (2022). ‘’Kronik Hastalığı Olan Yaşlı Bireylerde Depresyon ve Tedavi Uyumu’’. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 610-6.
• 37. Sert, H. (2022). Yaşlı İstismarı Riski ile Günlük Yaşam Aktivitelerindeki Bağımlılık ve Depresyon Düzeyi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi, Isparta.
• 38. Feng, Z, Jones, K. ve Phillips, DR. (2019). ‘’Social Exclusion, Self-rated Health and Depression among Older People in China: Evidence from a National Survey of Older Persons’’. Archives of Gerontology and Geriatrics, 82, 238-44.
• 39. Hossain, B, Nagargoje, VP, Sk, MIK. andDas, J. (2022). ‘’Social Exclusion and Mental Health among Older Adults: Cross-Sectional Evidence from a Population-based Survey in India’’. BMC Psychiatry, 22(1), 409.
• 40. Tong, HM, Lai, DWL, Zeng, Q. And Xu, WY. (2011). ‘’Effects of Social Exclusion on Depressive Symptoms: Elderly Chinese Living Alone in Shanghai, China‘’. J Cross Cult Gerontol, 26(4), 349-64.
• 41. Durmaz, B, Soysal, P, Ellidokuz, H. and Işık, AT. (2018). ‘’Validity and Reliability of Geriatric Depression Scale - 15 (short form) in Turkish Older Adults’’. Erişim adresi: https://www.journalagent.com/nci/pdfs/Ncı-85047: 2023.
• 42. Kline, RB. And Seffah, A.(2005). ‘’Evaluation of Integrated Software Development Environments: Challenges and Results from Three Empirical Studies’’. International Journal of Human-Computer Studies, 63(6), 607-27.
• 43. Walsh, K, Scharf, T. And O’Shea, E. (2021). ‘’Social Exclusion and Ageing in Diverse Rural Communities: Findingsfrom a Cross-borderStudy in Irelandand Northern Ireland Irish Centrefor Socia lGerontology’’. Erişim adresi: https://aran.library.nuigalway.ie/handle/10379/3254: 2023.
• 44. Lee, J. And Cagle, J. (2017). ‘’Social Exclusion Factors Influencing Life Satisfaction among Older Adults’’. Journal of Poverty and Social Justice, 26(1), 1-16.
• 45. Jose, Dr J. And Cherayi, S. (2017). ‘’Social Exclusion of Older Persons: the Role of Socio-demographic Characteristics’’. Ageing International, 42(1).
• 46. Barnes, SB. (2006). ‘’A Privacy Paradox: Social Networking in the United States’’. Erişim adresi: https://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/1394: 2023
• 47. Chou, KL. (2018). ‘’Social Exclusion in Old Age: a Validation Study in Hong Kong’’. Aging Mental Health, 22(8), 1078-1085.
• 48. Lee S, Yau. AndChou K, Lee. (2019). ‘’Assessing theRelative Contribution of Social Exclusion, Income-poverty, and Financial Strain on Depressive Symptoms among Older People in Hong Kong’’. Aging&Mental Health, 23(11), 1487-1495.
• 49. Beki̇rcan, E. ve Okanlı, A. (2023). ‘’Yaşlı Bireylerde Depresyon ve Umutsuzluk Düzeylerinin Belirlenmesi’’. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 16(1), 16-22.
• 50. Çakmak, R. (2022). ‘’Başarılı Yaşlanma ve Travmatik Yaşantılar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi’’. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 1-26.
• 51. Karasu, F. ve Polat, F. (2020). ‘’Yaşlı Bireylerin Algıladığı Yalnızlık Düzeyi ile Depresyon Arasındaki İlişki’’. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(1), 72-82.
• 52. Özen Çınar, İ. ve Kartal, A. (2008). ‘’Yaşlılarda Depresif Belirtiler ve Sosyo Demografik Özellikler ile İlişkisi’’. TAF Preventive MedicineBulletin, 7(5), 399-404.
• 53. Bakar, N. (2012). Yaşlı Bireylerde Depresyon Yaşam Kalitesi ve Etkileyen Faktörler. Yüksek Lisans Tezi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, Erzincan.
• 54. Türk, A. ve Işık, A. (2023). ‘’Yaşlı Bireylerin Depresyon Düzeyine Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi’’. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(4), 2424-34.
• 55. Uzun, NN. (2018). Yaşlı Hastalarımızda Depresyon Sıklığı ve Bunu Etkileyen Faktörler. Tıpta Uzmanlık Tezi. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya.