Call-outs for Pre-hospital Emergency Health Services and Determination of Factors Associated with case Outcomes in Türkiye: Analysis of the Pre-Pandemic Five-Year Period

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 1, 112 - 123, 23.03.2025

Neriman Naldöken , Deniz Acuner

Öz

The aim of the research is to determine the frequency of use of pre-hospital emergency health services by region in Turkey, to compare them according to some variables, and to determine the factors associated with case outcomes. Since the use of emergency healthcare services showed extraordinary differences during the pandemic period, the five-year period before the pandemic was examined.
For this purpose, secondary data received from the General Directorate of Emergency Health Services of the Ministry of Health were grouped according to the statistical region classification of TÜİK; The frequency of use of emergency health services by region and year was examined, the case frequency was compared according to some variables (age, gender, reason for call, crime scene, preliminary diagnosis, case outcome) and the case results (death, transfer, on-site intervention) were compared according to some variables (number of personnel), number of ambulances, number of station, case age group, call reason, crime scene) were determined. Independent sample t test, independent sample one-way analysis of variance and correlation analysis were used in the research.
As a result of the research; It has been determined that the frequency of pre-hospital emergency cases is increasing, and cases that are over 60 years old, due to illness, occurring at home and resulting in transplantation are encountered more frequently. Additionally, a negative relationship was found between the number of emergency medical stations, the number of ambulances and the number of paramedics/ATTs and the fatality of cases. It has been determined that the location of the emergency incident and the reasons for the call are also related to the outcome of the incident. In this context, it is recommended to increase pre-hospital emergency health services resources (emergency aid station, ambulance, health manpower) in terms of quality and quantity.

Anahtar Kelimeler

Pre-hospital Emergency Health Services, Outcomes of Emergency Cases, Frequency of Emergency Cases, Distribution of Emergency Cases.

Türkiye’de Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri Başvuruları ve Vaka Sonuçları ile İlişkili Faktörlerin Belirlenmesi: Pandemi Öncesi Beş Yıllık Dönem Analizi

Öz

Araştırmanın amacı, Türkiye'de hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin bölgelere göre kullanım sıklığının belirlenmesi, acil çağrıların bazı değişkenlere göre karşılaştırılması ve vaka sonuçları ile ilişkili faktörlerin saptanmasıdır. Pandemi döneminde acil sağlık hizmetlerinin kullanımı sıra dışı bir farklılık gösterdiğinden pandemi öncesindeki beş yıllık dönem incelenmiştir.
Bu amaçla Sağlık Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden alınan ikincil veriler TÜİK’in istatistiksel bölge sınıflamasına göre gruplandırılmış; acil sağlık hizmetlerinin bölgelere ve yıllara göre kullanım sıklığı incelenmiş, vaka sıklığı bazı değişkenlere göre (yaş, cinsiyet, çağrı nedeni, olay yeri, ön tanı, vaka sonucu) karşılaştırılmış ve vaka sonuçlarının (ölüm, nakil, yerinde müdahale) bazı değişkenler (personel sayısı, ambulans sayısı, istasyon sayısı, vaka yaş grubu, çağrı nedeni, olay yeri) ile ilişkisi belirlenmiştir. Araştırmada bağımsız örneklem t testi, bağımsız örneklem tek yönlü varyans analizi ve korelasyon analizi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda; hastane öncesi acil vaka sıklığının giderek arttığı, 60 yaş üstü, hastalık nedenli, evde oluşan ve nakille sonuçlanan vakalarla daha sık karşılaşıldığı belirlenmiştir. Ayrıca, acil sağlık istasyonu sayısı, ambulans sayısı ve paramedik/ATT sayısı ile vakaların ölümle sonuçlanması arasında negatif yönlü ilişki bulunmuştur. Acil vakanın oluş yeri ve çağrı nedenlerinin de vaka sonuçları ile ilişkili olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda hastane öncesi acil sağlık hizmetleri kaynaklarının (acil yardım istasyonu, ambulans, sağlık insan gücü) nitelik ve nicelik açısından artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri, Acil Vaka Sonuçları, Acil Vaka Sıklığı, Acil Vakaların Dağılımı.

Kaynakça

• 1. Yazıcıoğlu, B. (2019). İl Kamu Hastanesi Hasta Hakları Birimine Yapılan Başvuruların Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• 2. Karasu, E. (2018). 112 Acil Sağlık Hizmetlerinden Hasta Memnuniyet Düzeyinin Belirlenmesi ve Hasta Memnuniyet Ölçeğinin Geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• 3. Temizkan, R, Engin, M, Büyük, N, Kılıçaslan, Ö, Cangür, Ş, Yıldız, M. ve Kocabay, K. (2019). “112 Acil Sağlık Hizmeti Çalışanlarının Çalışma Koşulları, Karşılaştıkları Sorunlar ve Çocuk Acil Servisi İle İlgili Beklenti ve Tutumlarının Değerlendirilmesi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 14 (3), 114-118. doi:10.17517/ksutfd.427435
• 4. Yenal, S. (2010). Hastane Öncesi Acil Bakım Eğitimi Sürecinde Mesleksel Risk Etmenleri İle İlgili Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 5. Şimşek, P, Günaydın, M. ve Gündüz, A. (2019). “Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri: Türkiye Örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8 (1), 120-127.
• 6. Ayten, S. (2015). Denizli İlinde 112 Komuta Merkezine Yapılan Aramalar ve Acil Ambulans Hizmetlerinin Kullanımının Değerlendirilmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• 7. Bölgesel İstatistiklerin Toplanması, Geliştirilmesi, Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Analizlerinin Yapılması, Bölgesel Politikaların Çerçevesinin Belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemine Uygun Karşılaştırılabilir İstatistiki Veri Tabanı Oluşturulması Amacıyla Ülke Çapında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasının Tanımlanmasına İlişkin Karar (2002). Resmi Gazete 22.09.2002. Sayı: 24884.
• 8. Kapcı, M, Türkdoğan, K.A, Yiğit, M, Akpınar, O, Dumana, A, Çelik, M, Huni, N, Hızırkılıç, A. ve Durmuş, H. (2014). “Demographic data of 112 cases transported to the emergency medicine clinic”. Journal of Experimental And Clinical Medicine, 31 (2): 87–90. doi:10.5835/jecm.omu.31.02.005
• 9. Yaylacı, S, Öztürk, T.C. ve Yılmazer, S.Ç. (2013). “Acil Servise Ambulansla Başvuran Hastaların Aciliyetinin Retrospektif Değerlendirilmesi”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4 (2): 64-67.
• 10. Tözün, M, Ünsal, A. ve Arberk, K. (2012). “Eskişehir İlinin 2008 Yılı 112 Acil Yardım ve Kurtarma İstasyonlarına Yapılan Çağrıların İncelenmesi”. Düzce Tıp Dergisi, 14 (3): 54-57.
• 11. Kawakami, C, Ohshige, K, Kubota, K. and Tochikubo, O. (2007). “Influence of socioeconomic factors on medically unnecessary ambulance calls”. BioMedcentral Health Services Research, 7 (120): 1-9. doi:10.1186/1472-6963-7-120
• 12. Marinovich, A, Afilalo, J, Afilalo, M, Colacone, A, Unger, B, Giguere, C, Leger, R, Xue, X, Boivin, J.F. and MacNamara, E. (2004). “Impact of ambulance transportation on resource use in the emergency department”. Academic Emergency Medicine, 11 (3): 312-315. doi:10.1197/j.aem.2003.11.004
• 13. Ong, M.E.H, Ng, F, Overton, J, Yap, S, Andresen, D, Yong, D, Lim, S.H. and Anantharaman, V. (2009). “Geographic-Time Distribution of Ambulance Calls in Singapore: Utility of Geographic Information System in Ambulance Deployment”, Annals Academy of Medicine, 38 (3): 184-191. doi:10.47102/annals-acadmedsg.V38N3p184
• 14. Kıdak, L, Keskinoğlu, P, Sofuoğlu, T. ve Ölmezoğlu, Z. (2009). “İzmir İlinde 112 Acil Ambulans hizmetlerinin kullanımının değerlendirilmesi”, Genel Tıp Dergisi, 19 (3): 113-119.
• 15. Sarı, A. (2020). Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servisine 112 Ambulansı İle Başvuran Hastaların Sosyodemografik Özelliklerinin Ve Klinik Sonlanımlarının Retrospektif Olarak İncelenmesi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• 16. Zenginol, M, Al, B, Genç, S, Deveci, İ, Yarbil, P, Yılmaz, D. A, Sarcan, E. ve Deveci, İ. (2011). “Gaziantep İli 112 Acil Ambulanslarının 3 Yıllık Çalışma Sonuçları”. Akademik Acil Tıp Dergisi, 10 (1): 27-32.
• 17. Pakdemirli, A, Bayram, B, Güvenç, E. ve Ellidokuz, H. (2021) Evaluation of ambulance calls for patients over 65 years of age in İzmir, Turkey: a twoyear retrospective analysis, Turkish Journal of Medical Sciences, 51 (3): 1253-1260. doi:10.3906/sag-2010-152
• 18. Victor, C.R, Peacock, J.L, Chazot, C, Walsh, S. and Holmes, D. (1999). “Who calls 999 and why? A survey of the emergency workload of the London Ambulance Service”. J Accid Emergency Medicine, 16 (3): 174-178. doi:10.1136/emj.16.3.174
• 19. Menendi, M. ve Girişgin, A.S. (2022). “Üniversite Acil Servisine 112 Ambulans ile Başvuran Hastaların Uygunluk Düzeyinin Değerlendirilmesi”. Phoenix Medical Journal, 4 (3): 129-134. doi:10.38175/phnx.1183086
• 20. Özbudak, G, Taş, D. ve Karadakovan, A. (2021). “Yaşlı Bireylerin 112 Acil Servisi Kullanma Nedenlerinin Retrospektif İncelenmesi”. Hastane Öncesi Dergisi, 6 (2): 229-241.
• 21. Benli, A.C, Koyuncu, M, Cesur, Ö, Karakaya, E, Cüre, R. ve Turan, M.K. (2015). “Karabük İli 112 Acil Ambulans Hizmetleri Kullanımının Değerlendirilmesi”. Journal of Clinical and Analytical Medicine, 6 (3): 271-274. doi: 10.4328/JCAM.2755
• 22. Langhelle, A, Lossius, H.M, Silfvast, T, Björnsson, H.M, Lippert, F.K, Ersson, A. and Soreide, E. (2004). “International EMS systems: The Nordic countries”. Resuscitation, 61: 9-21. doi:10.1016/j.resuscitation.2003.12.008
• 23. Oktay, İ. ve Kayışlıoğlu, N. (2005). “Tekirdağ İli 112 Acil Sağlık Hizmetlerinin Değerlendirilmesi”. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14 (2): 35-37.
• 24. Burt, C.W, Mc Calg, L.F. and Valverde, R.H. (2006). “Analysis of Ambulance Transports and Diversions Among US Emergency Departments”. Annals of Emergency Medicine, 47 (4): 317-326. doi:10.1016/j.annemergmed.2005.12.001
• 25. Olia, P.M, Mollica, T.V. and Querci, A. (2002). “Eight months of emergency services by ambulance (with doctor on board) of the Emergency Department of Prato, Italy”. Minervaanestesiol, 68 (11): 849-852. doi:10.1186/cc1239
• 26. Şişman, A, Şişman, Y. ve Terzi, Ö. (2010, Ekim). III. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Kocaeli.
• 27. Ak, M. (2018). “Kamu Sağlık Sektöründe Örgütsel İklı̇m Analı̇zı̇: Bartın 112 İstasyonları Örneğı̇”. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 19 (2): 340-71.
• 28. Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği. (2006). Resmi Gazete 07.12.2006. Sayı: 26369.
• 29. TÜİK (2021). “Karayolu Trafik Kaza İstatistikleri”. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Karayolu-Trafik-Kaza-Istatistikleri-2021-45658. (Erişim Tarihi: 09.01.2023).
• 30. Koçali, K. (2021). “Sosyal Güvenlik Kurumunun 2012-2020 Yılları Arası İş Kazaları Göstergelerinin Standardizasyonu”. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12 (2): 302-327. doi:10.54688/ayd.1012081
• 31. Bakır, G. K. ve Akın, S. (2019). “Yaşlılıkta Kronik Hastalıkların Yönetimi İle İlişkili Faktörler”. Sağlık ve Toplum, 29 (2): 17-25.