Hemşirelerin Yapay Zekâ Kullanım Farkındalıklarının ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 2, 788 - 799, 26.06.2025

İbrahim Nas , Handan Aydın Kahraman , Veysel Can , Mehmet Bulduk

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1608194

Öz

Hayatımızın her alanında olduğu gibi hemşirelik mesleğinde de teknoloji ve yapay zeka (YZ) uygulamaları artan bir sıklıkta kulanılmaya başlanmıştır. Bu araştırma, hemşirelerin YZ farkındalıklarının ve bu farkındalıkları etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Nicel araştırma yöntemlerinden kesitsel-tanımlayıcı desenin kulanıldığı bu araştırma, 01 Kasım 2023 – 30 Mart 2024 tarihleri arasında Türkiye’nin doğusundaki bir ilde yer alan devlet hastanesinde yürütülmüştür. Veriler, literatür taranarak oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu” ve “Yapay Zekâ Kullanım Farkındalığı (YZKF)” anket formları kullanılarak yüzyüze ve çevirimiçi olarak toplanmıştır. Araştırmanın örneklemini 416 hemşire oluşturmuştur. Araştırmadan elde edilen bulguların analizi sonucunda, hemşirelerin YZ farkındalıklarının orta değerin üstünde olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada, teknolojiyi takip edenlerin, eğitim düzeyi daha yüksek olanların, yaşı genç olanların, meslekte çalışma yılı ve haftalık çalışma saatleri daha az olanların, yoğun bakım (yetişkin-yenidoğan) ve cerrahi klinikte çalışanların ve ameliyathane hemşiresi olanların YZ farkındalıklarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Araştırmada hemşirelerin YZ farkındalıklarını belirlemek için ayrıca “Karar Ağacı Modeli” kullanılmıştır. Kullanılan bu modele göre bir hemşirenin yapay zeka ile ilgili farkındalık düzeyi %70 oranda teknolojiyi takip edip etmemesine, teknoloji yoğunluklu bir ortamda çalışıp çalışmadığına ve çalıştığı klinikteki görevine bakılarak tahmin edilebilir. Bu araştırmada, hemşirelerin YZ farkındalıkların orta değerin üstünde olduğu, hemşireler arasında eğitim düzeyi, yaş, mesleki deneyim, çalıştığı klinik, klinikteki görevi, haftalık çalışma süresi ve teknolojiyi takip etme durumu gibi faktörlerin YZ farkındalıklarını etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Hemşirelere yönelik YZ ve etkileyen faktörlerin dikkate alındığı eğitimlerin verilmesi ve hemşirelik müfredatına dahil edilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik , Yapay Zeka , Teknoloji , Farkındalık.

Determination of Nurses' Awareness of Artificial Intelligence Usage and Affecting Factors

Öz

As in all areas of our lives, technology and artificial intelligence (AI) applications have begun to be used with increasing frequency in the nursing profession. This study was conducted to determine nurses’ AI awareness and the factors affecting this awareness. This study, which used a cross-sectional descriptive design from quantitative research methods, was conducted between 01 November 2023 and March 30, 2024, in a state hospital located in a province in eastern Turkey. Data were collected face-to-face and online using the ‘Personal Information Form’ and Artificial Intelligence Usage Awareness (AIUA)’ questionnaire forms created by reviewing the literature. The study sample comprised of 416 nurses. As a result of the analysis of the findings obtained from the study, it was determined that nurses’ AI awareness was above the medium value. In this study, it was determined that those who follow the technology, those with higher education levels, those of younger age, those with fewer working years and weekly working hours in the profession, those working in intensive care (adult-newborn) and surgical clinics, and those who are operating theatre nurses have higher AI awareness. In this study, the Decision Tree Model was used to determine the AI awareness of nurses. According to this model, a nurse's level of awareness about artificial intelligence can be estimated by examining whether she/he follows technology at a rate of 70%, whether she/he works in a technology-intensive environment, and her/his position in the clinic where she works. In this study, it was concluded that the AI awareness of nurses was above the medium value, and factors such as education level, age, professional experience, the clinic where they worked, their position in the clinic, weekly working time, and the status of following the technology affected their AI awareness. It may be recommended to provide training for nurses in which AI and the factors affecting it are considered and included in the nursing curriculum.

Anahtar Kelimeler

Nursing , Artificial Intelligence , Technology , Awareness.

Kaynakça

• 1. Kaplan J. Artificial intelligence: What everyone needs to know. New York, USA: Oxford University Press: 2016.
• 2. Lim CP, Vaidya A, Jain K, Mahorkar VU, Jain LC. Handbook of artificial ıntelligence in healthcare: Vol. 1-advances and applications. Cham, Switzerland: Springer Nature Switzerland AG: 2022.
• 3. Limna P, Jakwatanatham S, Siripipattanakul S, Kaewpuang P, Sriboonruang P. A review of artificial intelligence (AI) in education during the digital era. Advance Knowledge for Executives. 2022;1(1):1-9.
• 4. Talati D, Joe B, Smart G. AI (Artificial Intelligence) in daily life. Authorea Preprints. 2024:1-5.
• 5. Soori M, Arezoo B, Dastres R. Artificial intelligence, machine learning and deep learning in advanced robotics, a review. Cognitive Robotics. 2023;3:54-70.
• 6. Rubinger L, Gazendam A, Ekhtiari S, Bhandari M. Machine learning and artificial intelligence in research and healthcare. Injury. 2023;54(3):69-S73. doi: 10.1016/j.injury.2022.01.046.
• 7. Jiang F, Jiang Y, Zhi H, Dong Y, Li H, Ma S, et al. Artificial intelligence in healthcare: past, present and future. Stroke and vascular neurology. 2017;2(4).
• 8. Bajwa J, Munir U, Nori A, Williams B. Artificial intelligence in healthcare: transforming the practice of medicine. Future Healthc J. 2021;8(2):e188-94. doi: 10.7861/fhj.2021-0095.
• 9. Atalla ADG, El-Ashry AM, Mohamed Sobhi Mohamed S. The moderating role of ethical awareness in the relationship between nurses' artificial intelligence perceptions, attitudes, and innovative work behavior: a cross-sectional study. BMC nursing. 2024;23(1):488. doi: 10.1186/s12912-024-02143-0
• 10. Udegbe F, Ebulue O, Ebulue C, Ekesiobi C. The role of Artificial Intelligence ın healthcare: a systematic review of applications and challenges. Int Med Sci Res J. 2024;4:500-8. doi: 10.51594/imsrj.v4i4.1052.
• 11. Stokes F, Palmer A. Artificial intelligence and robotics in nursing: Ethics of caring as a guide to dividing tasks between AI and humans. Nursing Philosophy. 2020;21(4):e12306. https://doi.org/10.1111/nup.12306
• 12. Akalın B, Veranyurt Ü. Sağlık bilimlerinde yapay zekâ tabanlı klinik karar destek sistemleri. Gevher Nesıbe Journal Of Medical And Health Sciences. 2022;7(18):64-73.
• 13. Adekanmbi UW. The impact of innovative work behavior perceived Leadership 4.0, and corporate social responsibility on sustaining banking industry performance in Nigeria within the 4IR era. Banks and Bank Systems. 2023;18(4):1-11. https://doi.org/10.21511/bbs
• 14. Clancy TR. Artificial intelligence and nursing: the future is now. JONA: The Journal of Nursing Administration. 2020;50(3):125-127. https://doi.org/10.1097/NNA.0000000000000855
• 15. Robert N. How artificial intelligence is changing nursing. Nursing Management. 2019;50:30-39. https://doi.org/10.1097/01.NUMA.0000578988.56622.21
• 16. O'Connor S, Yan Y, Thilo FJ, Felzmann H, Dowding D, Lee JJ. Artificial intelligence in nursing and midwifery: A systematic review. Journal of Clinical Nursing. 2023;32:2951-2968. https://doi.org/10.1111/jocn.16478
• 17. Pepito JA, Locsin R. Can nurses remain relevant in a technologically advanced future?. International Journal of Nursing Sciences. 2019;6(1):106-110. https://doi.org/10.1016/j.ijnss.2018.09.013
• 18. Örneklem Büyüklüğü Hesaplama. (Internet). 2024. (Erişim tarihi: 15.03.2024). Erişim adresi: https://tr.surveymonkey.com
• 19. Oh S, Kim JH, Choi SW, Lee HJ, Hong J, Kwon SH. Physician confidence in artificial ıntelligence: An online mobile survey. Journal of Medical Internet Research. 2019;21(3):e12422. https://doi.org/10.2196/12422
• 20. Abdullah R, Fakieh B. Health care employees’ perceptions of the use of artificial intelligence applications: survey study. Journal of Medical Internet Research. 2020;22(5):e17620. https://doi.org/10.2196/17620
• 21. Ferikoğlu D, Akgün E. An ınvestigation of teachers' artificial intelligence awareness: A scale development study. Malaysian Online Journal of Educational Technology. 2022;10(3):215-231. https://doi.org/10.52380/mojet.2022.10.3.407
• 22. Pallant J. SPSS Survival Manual. A step-by-step guide to data analysis using IBM SPSS. London/McGraw-Hill: Open University Press: 2020. https://doi.org/10.4324/9781003117452 23. Büyüköztürk Ş, Kılıç-Çakmak E, Akgün Ö, Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: PAGEM: 2021.
• 24. Rokach L, Maimon OZ. Data Mining With Decision Trees: Theory And Applications (2nd Edition). Israel: World Scientific Publishing Company: 2014. https://doi.org/10.1142/9097 25. George D, Mallery P. IBM SPSS Statistics 26 Step by Step: A Simple Guide and Reference (16th Edition). New York: Routledge: 2019. https://doi.org/10.4324/9780429056765
• 26. Vasquez B, Moreno-Lacalle R, Soriano GP, Juntasoopeepun P, Locsin RC, Evangelista LS. Technological machines and artificial intelligence in nursing practice. Nurs Health Sci. 2023;25(3):474-481. doi: 10.1111/nhs.13029.
• 27. Clipper B, Batcheller J, Thomaz AL, Rozga A. Artificial intelligence and robotics: a nurse leader's primer. Nurse Leader. 2018;16(6):379-384. https://doi.org/10.1016/j.mnl.2018.07.015
• 28. Haleem A, Javaid M, Singh RP, Suman R. Medical 4.0 technologies for healthcare: Features, capabilities, and applications. Internet of Things and Cyber-Physical Systems. 2022;2:12-30. https://doi.org/10.1016/j.iotcps.2022.04.001
• 29. Alruwaili MM, Abuadas FH, Alsadi M, Alruwaili AN, Elsayed Ramadan OM, Shaban M, et al. Exploring nurses' awareness and attitudes toward artificial intelligence: Implications for nursing practice. Digit Health. 2024;10:20552076241271803. doi: 10.1177/20552076241271803.
• 30. Ergin AD. Determination of artificial ıntelligence awareness of pharmacists in Edirne. Journal of Artificial Intelligence in Health Sciences. 2024;4(1):11-18. doi:10.52309/jaihs.2024.21
• 31. Seçer E, Özer Kaya D. Fizyoterapi ve rehabilitasyon öğrencilerinin teknostres düzeyleri, ilişkili faktörler ve sağlıkta yapay zekânın kullanımına yönelik farkındalıkları: Kesitsel bir çalışma. Türkiye Klinikleri J Health Sci. 2024;9(1):127-36.
• 32. Yılmaz Y, Yılmaz DU, Yıldırım D, Korhan EA, Kaya DÖ. Yapay zeka ve sağlıkta yapay zekanın kullanımına yönelik sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin görüşleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;12(3):297-308.
• 33. Serbaya S, Khan A, Surabaya S, Alzahrani S. Knowledge Attitude and practice toward artificial ıntelligence among healthcare workers in private polyclinics in Jeddah, Saudi Arabia. Adv Med Educ Pract. 2024;15:269-80. https://doi.org/10.2147/AMEP.S448422
• 34. Al-Sabawy MR. Artificial Intelligence in Nursing: A study on Nurses' Perceptions and Readiness. (Internet). 2023. (Erişim tarihi: 20.12.2024). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/375073829_Artificial_Intelligence_in_Nursing_A_study_on_Nurses'_Perceptions_and_Readiness
• 35. Sucu İ. Yapay zekanın toplum üzerindeki etkisi ve yapay zeka (A.I.) filmi bağlamında yapay zekaya bakış. Uluslar Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi. 2019;2(2):203-15.
• 36. Ünsal Çimen B, Durmuş Tosun G, Kapıtaşı G, Onat G, Yalçın B, Gaygısız Ü, et al. Kritik birimlerde çalışan hemşirelerde merhamet yorgunluğu empati eğilimi ve mesleki doyum arasındaki ilişkinin incelenmesi. JARSS. 2024;32(2):111-122. https://doi.org/10.54875/jarss.2024.13471
• 37. Konukbay D, Babacan K, Yıldız D. Çocuk hemşirelerinin teknolojiye ilişkin tutum ve teknolojiyi kullanma durumlarının incelenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023;12(1):142-150.
• 38. Beylik U. In: Hastane ve Sağlık Yönetimi: Güncel Konular-II. Yılık DP, Orhan DF, (Ed.). Hastanelerde Sürdürülebilirlik ve Teknoloji. Ankara: Iksad Publications, 2023; s. (4-22). https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.10050144
• 39. Aytur T, Kantek F. Türkiye'de hemşirelik ve teknoloji alanında yapılan çalışmaların incelenmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2020;6(3):395-410.