Hamile Kadınların Deprem Korkuları ile Afet Bilinç Algı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 3, 984 - 997, 25.09.2025

Emrah Gökkaya

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1772434

Öz

Bu çalışmada hassas gruplar içerisinde bulunan hamile kadınların afet bilinci algıları ile deprem korkuları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda bu çalışma nicel yönteme dayalı yatay-kesitsel bir araştırma olarak tasarlanmıştır ve ilişkisel tarama deseni benimsenmiştir. Çalışmaya Orta Anadolu Bölgesinde yer alan ve Kayseri ilinde bulunan hamile kadınlar dahil edilmiştir. Veri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından oluşturulan ve katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik bir soru formu ile deprem korkusu ve afet bilinci algısı ölçekleri kullanılmıştır. Katılımcıların verdiği yanıtlar sonucunda elde edilen veriler tanımlayıcı istatistiksel yöntemler ile korelasyon analizi ve parametrik analizler kullanılmıştır. Bulgular, hamile kadınların deprem korkuları ile afet bilinç algı düzeyleri arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler olduğunu göstermektedir. Hamile kadınların afet bilinci algıları orta düzeydedir. Daha önce afet eğitimi alanlar, afet eğitimi almayanlara göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksek düzeyde afet bilinci algısı puanları bildirmişlerdir. Daha önce afet eğitimi almayanlar, afet eğitimi alanlara göre istatistiksel olarak anlamlı şekilde daha yüksek düzeyde deprem korkusu puanları bildirmişlerdir. Elde edilen bulgular, hassas gruplar içinde bulunan hamile kadınların deprem korkuları ile afet bilinci algılarının çok boyutlu ele alınması gerektiğini göstermektedir. Depremin hamile kadınlarda hem anne sağlığını hem de bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebildiği göz önünde bulundurulduğunda, hamile kadınlara hamilelik sürecinde temel afet bilinci eğitimi verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet , Afet eğitimi , Deprem korkusu , Hamilelik

Etik Beyan

Araştırmanın uygulama izinleri, Kayseri Üniversitesi (Kayseri/Türkiye) Etik Kurulu'nun 02.10.2024 tarihli ve 138/2024 sayılı form numarası ile onaylanmıştır. Veri toplama sürecinde katılımcılar, araştırmanın amacı, kapsamı, gönüllülük esasları ve verilerin anonimliği ve gizliliği konularında detaylı şekilde bilgilendirilmiş, yazılı onamları alınmıştır. Katılımcıların araştırmadan herhangi bir aşamada gerekçe göstermeksizin çekilebilecekleri belirtilmiştir. Veriler, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'na uygun şekilde şifrelenmiş ortamlarda saklanacak ve yasal saklama süresi dolduğunda güvenli biçimde imha edilecektir. Araştırma “Helsinki Deklarasyonu ilkelerine” uygun olarak yürütülmüştür.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

A Study on Pregnant Women's Fear of Earthquakes and Their Level of Disaster Awareness

Öz

This study aims to analyze the relationship between the disaster awareness perceptions and earthquake fears of pregnant women belonging to vulnerable groups. To this end, this study was designed as a quantitative cross-sectional study and a correlational research design was adopted. Pregnant women living in Kayseri, Central Anatolia, were included in the study. To collect data, a questionnaire developed by the researcher to determine the demographic characteristics of the participants, along with earthquake fear and disaster awareness perception scales, were used. The data obtained from the participants' responses were analyzed using descriptive statistical methods, correlation analysis, and parametric analyses. The findings show that there is a significant negative correlation between pregnant women's fear of earthquakes and their level of disaster awareness. Pregnant women's disaster awareness perceptions are at a moderate level. Those who had previously received disaster education reported statistically significantly higher disaster awareness perception scores than those who had not received disaster education. Those who had not previously received disaster education reported statistically significantly higher earthquake fear scores than those who had received disaster education. The findings indicate that the earthquake fears and disaster awareness perceptions of pregnant women, who are part of a vulnerable group, should be addressed in a multidimensional manner. Considering that earthquakes can negatively affect both maternal health and fetal development in pregnant women, it is recommended that basic disaster awareness education be provided to pregnant women during their pregnancy.

Anahtar Kelimeler

Disaster , Disaster education , Fear of earthquakes , Pregnancy

Kaynakça

• 1. AFAD. Afet tanımı. Açıklamalı afet yönetimi terimler sözlüğü. 2025. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu [erişim 11.08.2025]
• 2. Macaulay J. Disaster education in New Zealand. In: Stoltman JP, Lidstone J, Dechano LM, editors. International Perspectives on Natural Disasters: Occurrence, Mitigation and Consequences. Netherlands: Springer; 2007. p. 417-28.
• 3. Aydın F. İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin “deprem” kavramını algılamaları: fenomenografik bir analiz. Turkish Studies. 2010;5(3):801-17.
• 4. Dökmeci AH, Merinç F. Namık Kemal Üniversitesi öğrencilerinin temel afet farkındalığının değerlendirilmesi. Afet ve Risk Dergisi. 2018;1(2):106-13. doi:10.35341/afet.454340
• 5. Martono M, Satino S, Nursalam N, Efendi F, Bushy A. Indonesian nurses’ perception of disaster management preparedness. Chin J Traumatol. 2019;22(1):41-6. doi: 10.1016/j.cjtee.2018.09.002
• 6. Yorulmaz E, Kaçar CY, Çıvgın U. Deprem Korkusu Ölçeği'nin Türkçe uyarlaması ve deprem korkusu, psikolojik belirti ve başa çıkma öz yeterliliği ilişkisi. Psychother Res. 2024;13(2):183-95. doi: 10.5455/JCBPR.192614
• 7. Kula N. Deprem ve dini başa çıkma. Hitit Üniv İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2002;1(1):234-55.
• 8. Başoğlu M, Şalcıoğlu E, Livanou M, Kalender D, Acar G. Single‐session behavioral treatment of earthquake‐related posttraumatic stress disorder: a randomized waiting list controlled trial. J Trauma Stress. 2005;18(1):1-11. doi:10.1002/jts.20011
• 9. Nakayama Y, Kato I, Ohkawa T. Sustaining power of nurses in a damaged hospital during the Great East Japan earthquake. J Nurs Scholarsh. 2019;51(3):271-80. doi: 10.1111/jnu.12482
• 10. Akkaya T, Kırımlı Y, Polat T. Deprem yardımlarında yararlanan kişilerin değerlendirme raporu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları; 2001. (Yayın No: 4283).
• 11. Salcioglu E, Basoglu M, Livanou M. Post‐traumatic stress disorder and comorbid depression among survivors of the 1999 earthquake in Turkey. Disasters. 2007;31(2):115-29. doi: https://10.1111/j.1467-7717.2007.01000.x
• 12. Xu J, Song X. Posttraumatic stress disorder among survivors of the Wenchuan earthquake 1 year after: prevalence and risk factors. Compr Psychiatry. 2011;52(4):431-7. doi: 10.1016/j.comppsych.2010.08.002
• 13. Fatema SR, Islam MS, East L, Usher K. Women’s health-related vulnerabilities in natural disasters: a systematic review protocol. BMJ Open. 2019;9(12):e032079. doi: 10.1136/bmjopen-2019-032079
• 14. İpekçi NN. Afetlerde kırılgan grupların sağlığı. Sağlık Bilim ve Klinik Araştırmaları Dergisi. 2023;2(3):147-56. doi: 10.5281/zenodo.10445745
• 15. Suzuki K, Yamagata Z, Kawado M, Hashimoto S. Effects of the Great East Japan earthquake on secondary sex ratio and perinatal outcomes. J Epidemiol. 2016;26(2):76-83. doi. doi.org/10.2188/jea.JE20150055
• 16. Demirci K, Avcu T. Afet süreçlerinde kadın bireylerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri: İzmir ili örneği. Batman Univ Yaşam Bilimleri Dergisi. 2021;11(1):86-105.
• 17. Yokoyama Y, Otsuka K, Kawakami N, Kobayashi S, Ogawa A, Tanno K, et al. Mental health and related factors after the Great East Japan earthquake and tsunami. PLoS One. 2014;9(7):e102497. doi: 10.1371/journal.pone.0102497
• 18. Hamama-Raz Y, Palgi Y, Shrira A, Goodwin R, Kaniasty K, Ben-Ezra M. Gender differences in psychological reactions to Hurricane Sandy among New York metropolitan area residents. Psychiatr Q. 2015;86(2):285-96.
• 19. Xiong XU, Harville EW, Buekens P, Mattison DR, Elkind-Hirsch K, Pridjian G. Exposure to Hurricane Katrina, post-traumatic stress disorder and birth outcomes. Am J Med Sci. 2008;336(2):111-5. doi: 10.1097/MAJ.0b013e318180f21c
• 20. Xiong X, Harville EW, Mattison DR, Elkind-Hirsch K, Pridjian G, Buekens P. Hurricane Katrina experience and the risk of post-traumatic stress disorder and depression among pregnant women. Am J Disaster Med. 2010;5(3):181. doi: 10.5055/ajdm.2010.0020
• 21. Watanabe Z, Iwama N, Nishigori H, Nishigori T, Mizuno S, Sakurai K, et al. Psychological distress during pregnancy in Miyagi after the Great East Japan earthquake: the Japan environment and Children's study. J Affect Disord. 2016;190:341-8. doi: 10.1016/j.jad.2015.10.024
• 22. Okuno N, Mashino S, Ooshima R, Watanabe T, Uyama O, Minami H, et al. Evaluation of community disaster education program. Jpn Soc Disaster Nurs J. 2006;8(2):41-52.
• 23. Mızrak S. Eğitim, afet eğitimi ve afete dirençli toplum. Muğla Sıtkı Koçman Üniv Eğitim Fak Derg. 2018;5(1):56-67. doi: 10.21666/muefd.321970
• 24. Çelik AA, Gündoğdu K. Öğretmenlerin afete hazırlık düzeyleri ile ilkokullardaki afet eğitimi uygulamalarına yönelik görüşleri. Ağrı İbrahim Çeçen Univ Sosyal Bil Enst Derg. 2022;8(1):77-112. doi: 10.31463/aicusbed.1057401
• 25. Büyüköztürk Ş, Çakmak Kılıç E, Akgün ÖE, Karadeniz Ş, Demirel F. Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi; 2013.
• 26. Yazıcıoğlu Y, Erdoğan S. SPSS applied scientific research methods. Ankara: Detay Yayıncılık; 2004.
• 27. Prizmić-Larsen Z, Vujčić MT, Lipovčan LK. Fear of COVID-19 and fear of earthquake: multiple distressing events and well-being in Croatia. Psychol Rep. 2023. doi:10.1177/003329412311568
• 28. Usta G, Torpuş K, Kanbay Y, Çınar Özbay S. The Turkish adaptation of the fear of earthquake scale. Nat Hazards. 2024;120(1):463-76. doi: 10.1007/s11069-023-06228-y
• 29. Dikmenli Y, Yakar H, Konca AS. Development of disaster awareness scale: a validity and reliability study. Rev Int Geogr Educ Online (RIGEO). 2018;8(2):206-20.
• 30. Nunnally JC. Psychometric theory. New York: McGraw-Hill; 1978.
• 31. Şencan H. Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayınları; 2005.
• 32. Yasunari T, Nozawa M, Nishio R, Yamamoto A, Takami Y. Development and evaluation of ‘disaster preparedness’ educational programme for pregnant women. Int Nurs Rev. 2011;58(3):335-40. doi: 10.1111/j.1466-7657.2011.00919.x
• 33. Mauyah N, Subki S, Burdah B. Overview of knowledge, gestational age, education, attitudes, and sources of information for pregnant women in preparedness to face flood disasters in Blang Mangat, Lhokseumawe. J Ekonomi. 2023;12(02):273-84.
• 34. Hapsari ED, Jayanti RD, Nugraheni D, Panuntun RA. Information needs in pregnant women living in disaster prone area. Enferm Clin. 2020;30:80-6. doi: 10.1016/j.enfcli.2019.12.032
• 35. Çetintaş A. Deprem sonrası korku ve kaygıların bazı değişkenler açısından incelenmesi. Firat Univ J Soc Sci. 2025;35(2):435-48. doi: 10.18069/firatsbed.1566670
• 36. Mishra S, Suar D. Effects of anxiety, disaster education, and resources on disaster preparedness behavior. J Appl Soc Psychol. 2012;42(5):1069-87. doi:10.1111/j.1559-1816.2011.00853.x
• 37. Tor H, Güneş Yüce T. Deprem ve kadın. In: Avrasya 7th Int Conf Social Sciences, Budapest, Hungary. Bildiriler Kitabı. Budapest: Academy Global Publishing House; 2023. p. 623-35.
• 38. Usta G, Topruş K, Kanbay Y, Özbay SÇ. Examination of factors associated with earthquake fear and coping strategies used. Akademik Yaklaşımlar Dergisi. 2024;15(1 Deprem Özel Sayısı):746-63. doi: 10.54688/ayd.1387250
• 39. Gulay H. An earthquake education program with parent participation for preschool children. Educ Res Rev. 2010;5(10):624-30. Erişim adresi: http://www.academicjournals.org/article/article1379626697_Gulay.pdf [erişim 17.06.2025].
• 40. Gümüş Şekerci Y, Ayvazoğlu G, Çekiç M. Üniversite öğrencilerinin afet risk algısı ve sürdürülebilir deprem farkındalık düzeyinin incelenmesi. Sağlık ve Toplum. 2024;3(34).
• 41. Işık M, Özcan V. Kamu çalışanlarının afet bilinci ve farkındalık düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir alan araştırması. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi. 2023;6(4):780-95. doi: 10.5281/zenodo.10046433
• 42. Çelik İH. Afet risk algısının kültür ve kişilikle ilişkisi [yüksek lisans tezi]. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afet Yönetimi ABD; 2020.
• 43. Ay FA, Bahadır Z, Kılıç B, Ay F, Başıbüyük GÖ. 60+ Tazelenme Üniversitesi öğrencilerinin afet bilinci algı düzeyleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi. 2023;16(2):69-77. doi: 10.46414/yasad.1384942
• 44. Demirci K. İzmir kent yerleşiklerinin temel afet bilgi ve bilinç düzeyinin ölçülmesi. Afet ve Risk Dergisi. 2021;4(2):395-412. doi: 10.35341/afet.992596
• 45. Şahin R, Bilik MB. Deprem ve yoksulluk ilişkisi. Sosyoloji Dergisi. 2024;(47):77-113. doi: 10.59572/sosder.1462907
• 46. Bursalı O. Sivil toplumda gönüllü gençlerin afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi: Anda Derneği örneği [yüksek lisans tezi]. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi; 2024.
• 47. Şahin Y, Lamba M, Öztop S. Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi. 2018;3(6):149-59.
• 48. Tanaka K. The impact of disaster education on public preparation and mitigation for earthquakes: a cross-country comparison between Fukui, Japan and the San Francisco Bay Area, California, USA. Appl Geogr. 2005;25:201-25. doi: 10.1016/j.apgeog.2005.07.001
• 49. Polat T. Erzincan Yavuz Selim Mahallesi’nde ikamet eden 18 yaş ve üstü bireylerin temel afet bilinci bilgi düzeylerinin saptanması [yüksek lisans tezi]. Ankara: Gazi Üniversitesi; 2014.
• 50. Canlı D, Yılmaz F. Deprem sonrasında bireylerin deprem kaygısı, ölüm kaygısı ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Bozok Tıp Dergisi. 2024;14(1):9-17. doi:10.16919/bozoktip.1305106