Evaluation of Traditional Yörük Weddings within the Scope of Intangible Cultural Heritage

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 325 - 342, 18.03.2025

Uğur Akdu , Serap Akdu

https://doi.org/10.32572/guntad.1553635

Öz

With their deep-rooted history and strong adherence to traditions, the Yörüks inhabit a vast region in Anatolia. Although they have adapted from a nomadic to a sedentary lifestyle, many continue to practice and preserve ancient Turkish customs. However, it is believed that the sustainability of these culturally rich practices, which encompass a wide range of traditions, is at risk due to factors such as the innovations of modern life, technology and the conveniences it offers, seasonal changes, the struggle for survival, social acceptance, and sociological developments. The primary aim of this research is to contribute to the protection of marriage and wedding traditions, which are regarded as significant elements of Yörük culture, as intangible cultural heritage, and to raise awareness regarding their sustainability. Document analysis and observation methods were employed to collect data for the study. The findings suggest that traditional Yörük weddings align with the criteria of intangible cultural heritage (ICH), leading to recommendations for preserving these traditions and ensuring their sustainability. In this context, it is especially important to undertake documentation and archival efforts with urgency, including compilation, as well as audio and video recordings, and to increase the diversity of sources through scientific research. With the belief that culture and traditions can be preserved and sustained through intergenerational transmission, it is deemed necessary to organize awareness programs and seminars, plan promotional activities, and even incorporate these elements into educational curricula at various levels to ensure their transmission to future generations.

Anahtar Kelimeler

Turkish Culture, Yörük Culture, Intangible Cultural Heritage, Wedding Traditions, UNESCO

Geleneksel Yörük Düğünlerinin Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Değerlendirilmesi

Öz

Zengin tarihi ve geleneklere olan bağlılıkları ile Yörükler Anadolu’da geniş bir coğrafyada yaşamaktadır. Göçebe yaşamdan yerleşik yaşam kültürüne adapte olsalar da birçoğu eski Türk geleneklerini yaşamaya ve sürdürmeye devam etmektedir. Oldukça geniş kapsamlı bir gelenek bütünlüğüne sahip geleneksel Yörük kültürü uygulamalarının modern yaşamın getirdiği yenilikler, teknolojiye bağlı ortaya çıkan kolaylıklar, mevsimsel değişiklikler, yaşam mücadelesi, toplumsal kabul ve sosyolojik gelişmeler gibi nedenlerle sürdürülebilirliğinin tehlikeye girdiği düşünülmektedir. Araştırmanın temel amacı Yörük kültürünün önemli bir öğesi olan evlilik ve düğün geleneklerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından somut olmayan kültürel miras olarak korunması ve farkındalık oluşturulmasına katkıda bulunmaktır. Nitel araştırma yönteminin benimsendiği bu araştırmada veri toplamak için doküman incelemesi ve gözlem tekniği kullanılmıştır. Elde edilen bulgular çerçevesinde geleneksel Yörük düğünlerinin UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) kriterleri açısından uygun olduğu düşünülerek, geleneklerin korunması ve sürdürülebilirliğinin nasıl sağlanabileceği hakkında önerilerde bulunulmuştur. Bu kapsamda özellikle belgelendirme ve arşiv çalışmalarının ivedilikle yapılması, derleme, ses ve görüntü kayıtlarının alınması, bilimsel araştırmalarla kaynak çeşitliliğinin arttırılması önemlidir. Kültürün ve geleneklerin nesiller arası aktarımla korunup, yaşatılacağı ve sürdürülebilirliğinin sağlanacağı düşüncesiyle yeni nesillere aktarımın sağlanabilmesi için farkındalık eğitim programlarının ve seminerlerin düzenlenmesi, tanıtım etkinliklerinin planlanması hatta farklı eğitim düzeylerindeki eğitim öğretim müfredatlarında yer alması gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, Yörük Kültürü, Somut Olmayan Kültürel Miras, Düğün Gelenekleri, UNESCO

Kaynakça

• Ayaz, N. (2021). Şaman kültürü: Anadolu’ya yansıyan inanış ve ritüeller. Ö, Güzel (Ed.) Anadolu kültüründe inanış ve ritüeller, teoriden pratiğe köken ve yansımalar (s.359-385) içinde. Nobel Akademik.
• Aydın, N. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Etnoloji. Uluslararası Beşerî ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 2/2, 60-71.
• Bayat, F. (2004). Türk şaman metinleri: Efsaneler ve memoratlar, Piramit Yayınları.
• Clauson, G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century turkish. Oxford University Press, Erişim Adresi: https://archive.org/details/sir-gerard-clauson-an-etymological-dictionary-of-pre-thirteenth-century-turkish-/mode/2up adresinden 13 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Çetin, C. (2008), Türk düğün gelenekleri ve kutsal evlilik ritüeli. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48(2). 111-126.
• Çetintürk, S. (1943). Osmanlı İmparatorluğunda Yörük sınıfı ve hukuki statüleri. Ankara, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü,. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2152307 adresinden 13 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Demirbulat, Ö. G. (2021). Evlenme ve düğüne dair: Anadolu kültüründe kutsallaştırılmış ritüeller. Ö, Güzel (Ed) Anadolu kültüründe inanış ve ritüeller, teoriden pratiğe köken ve yansımalar (s.423-453) içinde. Nobel Akademik.
• Doğan, M., & Doğan, C. (2010). Yörüklerin Hayat Tarzı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 49, 678-708.
• Eliade, M. (1972). Shamanism: Archaic techniques of ecstasy. (İngilizce çeviri Willard R. Trask). Princeton University Press. Erişim Adresi: https://archive.org/details/shamanismarchaic0000elia_c1t1/page/n7/mode/1up?q=kam&view=theater adresinden 13 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Ercan, A. M. (2002). Gelibolu Yarımadası'nın geçiş dönemi adetleri üzerine bir inceleme (Doğum-Düğün-Ölüm) [Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=U136hd8oNAeUdGm7anblNQ&no=r0tnAH2xA4ovo60_QATPeg
• Erdem Nas, G. (2015). Yörük kültüründe düğün- ölüm âdetleri ve adlandırmaları. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 1(2), 25-32.
• Eremrem, N. (1998). Eski Türklerde aile. Tarih Boyunca Türklerde Ev ve Aile Semineri, (s.21-32) içinde. Globus Dünya Yayınları.
• Eröz, M. (1991). Yörükler, (1. Basım). Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Göçer, A. (2015). Bektaşi Türkmenlerinde halk inançlarının sosyal yaşamdaki izleri üzerine bir araştırma: Yörük köyü örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (73), 31-48.
• Gökdemir, S. (2021). Türk halk inançlarında hayvanlar. Ö, Güzel(Ed.) Anadolu kültüründe inanış ve ritüeller, teoriden pratiğe köken ve yansımalar (s. 621-645) içinde. Nobel Akademik.
• Gözlem Notları 1. Beşkaza (Fethiye/Muğla) Yöresi Geleneksel Yörük Düğünü. Katılımcı Gözlem. Temmuz 2023.
• Gözlem Notları 2. Burdur Yöresi Geleneksel Yörük Düğünü. Katılımcı Gözlem. Temmuz 2023.
• Gözlem Notları 3. Denizli Yöresi Geleneksel Yörük Düğünü. Katılımcı Gözlem. Ağustos 2023.
• Gözlem Notları 4. Antalya Yöresi Geleneksel Yörük Düğünü. Katılımcı Olmayan Gözlem. Ağustos 2023.
• İnciay Yapım (2020). Yörük düğünü belgeseli. (04 Şubat 2020) https://www.youtube.com/watch?v=CacmIGy1q3o adresinden 10 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Kafesoğlu, İ. (1972). Eski Türk dini. Tarih Enstitüsü Dergisi. 3, 1-34.
• Kaygalak Çelebi, S. (2021). Anadolu kültüründe doğum ritüelleri. Ö, Güzel, (Ed.) Anadolu kültüründe inanış ve ritüeller, teoriden pratiğe köken ve yansımalar (s. 459-481) içinde. Nobel Akademik.
• Kazıcı, Z. (1998). Yörüklerde kız isteme adetleri üzerine bir inceleme. Tarih Boyunca Türklerde Ev ve Aile Semineri. (s. 207-213) içinde. Globus Dünya Yayınları.
• Kökus, C. & Uslu, F. (2020). Batı Antalya Yörüklerinde hamilelik sürecinde halk hekimliği. Uslu, F. ve Kökus, C. (Edt.) Yörük Araştırmaları-2 (s. 143-155) içinde. Dizgi Ofset.
• Mandaloğlu, M. (2022). Eski Türklerde aile ve evlilik anlayışı. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 4(8), 481-498. https://doi.org/10.53718/gttad.1067665
• Oğuz, E. S. (2011). Toplum bilimlerinde kültür kavramı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(2), 123-139.
• Özdemir, M. (2018). Selâm ile düğün çağırma geleneğinden davetiye kültürüne kültürel ekonomik bir inceleme. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (s.241-263) içinde, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, İ. (2020). Göç kavramı üzerine. Uslu, F. ve Kökus, C. (Edt.) Yörük araştırmaları-2 (s. 15-25) içinde. Dizgi Ofset.
• TDK (Türk Dil Kurumu). (2024). Yörük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 05 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• TDK (Türk Dil Kurumu). (2024). Endogami. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 05 Mayıs 2024 tarihinde alınmıştır.
• Tuztaş, A. H. (2005). Günümüzde Isparta’da yaşayan Yörüklerin siyasi ve kültür tarihleri, [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=4R-2s4TgQVu-LprCdjmuOw&no=A5iiwRENXCK_MPjEnyRiJw
• UNESCO (2024a). Text of the convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage https://ich.unesco.org/en/convention, adresinden 28Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• UNESCO (2024b). What is intangible cultural heritage? https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003 adresinden 28Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• UNESCO (2024c). Legislation. https://ich.unesco.org/en/legislation-00034 adresinden 10 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• UNESCO Türkiye Milli Komisyonu (2024d). Somut olmayan kültürel miras listelerinde Türkiye. https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-Somut-Olmayan-K%C3%BClt%C3%BCrel-Miras-Listeleri adresinden 28Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• UNESCO (2022). Basic texts of the 2003 convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. Fransa, Unesco. Erişim Adresi: https://ich.unesco.org/doc/src/2003_Convention_Basic_Texts-_2022_version-EN_.pdf adresinden 28Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Uzuner, Y. (1999). Niteliksel araştırma yaklaşımı. A. Şimşek, (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (s. 173-193) içinde, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 601.
• Ünalan, Ö. (2022). Sosyo-kültürel değişim sürecinde Alanya Yörüklerinde evlilikle ilgili âdetler ve inanışlar. Anasay (22), 177-212.
• Yoloğlu, G., & Topalova, A. (1999). Türklerin aile merasimleri (1. Baskı). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.